Με αφορμή τους εορτασμούς των 200 χρόνων της Ελληνικής επανάστασης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ATOPOS cvc, Βασίλης Ζηδιανάκης έχει προσκαλέσει τον εικαστικό και ιστορικό Αλέξη Φιδετζή να επιμεληθεί το υβριδικό εν εξελίξει πρότζεκτ #RevoltingBodies, στο πρόγραμμα του #OccupyAtopos2021. Δράσεις, εκθέσεις και συζητήσεις θα πραγματευτούν την έννοια της επανάστασης και τους τρόπους όπου η επαναστατική φαντασίωση επιβάλλεται στα ανθρώπινα σώματα.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Ρουμάνος εικαστικός Liviu Bulea θα δημιουργήσει μια σειρά νέων έργων για το Athens Pride Week 2021 που αναφέρονται στην αισθητική εικονογραφία των κομμουνιστικών καθεστώτων ανά τον κόσμο. Οι πρωτογενείς πηγές του καλλιτέχνη εμφανίζονται κυρίως στο υλικό της καθεστωτικής σοβιετικής και μαοϊκής προπαγάνδας κατά το 2ο μισό του 20ού αιώνα και παρουσιάζουν ένα ιδιαίτερο μοτίβο ανδρισμού που συνδέει το πρότυπο του επαναστάτη με τιτάνιες μορφές εργατών και πολιτικών.
Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση πάνω σε αυτή την εικονογραφία, στην οποία εντοπίζεται ένας υφέρπον ομοερωτισμός. Εμπνευσμένος από αυτή την προβληματική, ο Bulea διαμορφώνει έναν όγκο δουλειάς που αποτελείται από τη δημιουργία πρωτότυπων και αναπαραγωγές υπαρχόντων προπαγανδιστικών πόστερ. Μέσα από την εικαστική του γλώσσα, ο καλλιτέχνης τονίζει την ομοερωτική διάσταση αυτής της αισθητικής μέσα από την επιθυμία για το σώμα ως επαναστατικό πρότυπο αρρενωπότητας.
Ο επιμελητής της έκθεσης Αλέξης Φιδετζής και ο καλλιτέχνης Liviu Bulea μιλούν μεταξύ άλλων στο One of Us για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο χώρος των εικαστικών εν καιρό πανδημίας, την ιδέα του επαναπροσδιορισμού του όρου “επανάσταση” μέσα από τα επαναστατημένα ανθρώπινα σώματα, καθώς και πώς είναι να παράγεις queer τέχνη σε μία μετα – σοβιετική κοινωνία.
Μπορείτε να μας πείτε λίγα περισσότερα πράγματα για την προσέγγιση της “επανάστασης” ως έννοια μέσω του πρότζεκτ #RevoltingBodies; Πώς αποφασίσατε να εξετάσετε την έννοια υπό αυτό το πρίσμα, μέσα σε έναν καταιγισμό εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Ελληνική επανάσταση;
Ο Αλέξης Φιδετζής
Αλέξης Φιδετζής: Μας ενδιέφερε να δούμε την έννοια της επανάστασης όχι τόσο σαν ιστορικό όρο, όσο σαν ιστοριογραφικό εργαλείο. Με αυτή τη φράση εννοώ ότι έχει ουσία να αντιμετωπίσουμε την κάθε επανάσταση όχι απλά σαν ένα ιστορικό γεγονός, αλλά μάλλον σαν έναν χαρακτηρισμό που δίνεται σε μια σειρά γεγονότων και αποδίδει σε αυτά μια πολιτική δυναμική. Σκέφτηκα πως μέσα από τις ιστορίες των σωμάτων που επαναστατούν μπορούμε να δούμε την κάθε ιστορική περίπτωση, αλλά και την έννοια εν γένει σαν κάτι περισσότερο από μια μονολιθική μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό. Απευθύνθηκα με αυτές τις ιδέες στον Βασίλη Ζηδιανάκη, καλλιτεχνικό διευθυντή του ATOPOS cvc καθώς ξέρω ότι σε βάθος χρόνου ο χώρος αυτός έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα εκθέσεων και εκδηλώσεων που διαπραγματεύεται σε την δυναμική της ανθρώπινης σωματικότητας. Με μεγάλη μου χαρά διαπίστωσα ότι και ο Βασίλης είχε τη διάθεση να διαμορφωθεί ένα πρόγραμμα που μεταξύ άλλων θα κοιτάει με κριτικό βλέμμα τα δρώμενα που μας επιφυλάσσουν οι επίσημοι θεσμοί με αφορμή τα 200 χρόνια από την έναρξη του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία. Έτσι ξεκινήσαμε να διαμορφώνουμε το πρόγραμμα που ονομάστηκε #RevoltingBodies στο πλαίσιο του residency #OccupyAtopos.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που είχατε να αντιμετωπίσετε κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του υβρδικού εν εξελίξει πρότζεκτ #RevoltingBodies, ειδικότερα στο κομμάτι της online και φυσικής διεξαγωγής;
Α.Φ: Η συνθήκη της πανδημίας επιβάλλεται με διάφορους τρόπους σε όλους μας και φυσικά σε οποιαδήποτε προσπάθεια γίνεται σε σχέση με τα εικαστικά και τις τέχνες γενικότερα. Για παράδειγμα τη δουλειά του Liviu Bulea είχαμε σκοπό να την παρουσιάσουμε στο πλαίσιο του Athens Pride Week τον Ιούνιο με φυσική έκθεση στην Τεχνόπολη του Δ. Αθηναίων. Τελικά λόγω των μέτρων για την πανδημία η φυσική έκθεση μετατέθηκε στις 18 – 25 Ιουλίου. Ωστόσο θα παρουσιάσουμε αυτή την δουλειά σε πρώτη φάση μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα revoltingbodies.gr, έναν ιστότοπο που διαμορφώσαμε έτσι ώστε να λειτουργήσει σαν το ψηφιακό μας “επαναστατικό αρχηγείο”, και από τον Ιούλιο έως το τέλος του έτους θα λειτουργεί παράλληλα και το φυσικό “επαναστατικό αρχηγείο” στο χώρο του ATOPOS cvc, στην οδό Σαλαμίνος 72 στο Μεταξουργείο· πάντα σύμφωνα με τους υγειονομικούς κανονισμούς. Σίγουρα πρέπει να είμαστε ευέλικτοι και δημιουργικοί έτσι ώστε να παρουσιάσουμε στο κοινό τον θεωρητικό και εικαστικό λόγο που πιστεύουμε ότι θα αναδείξει τους προβληματισμούς μας.
Liviu Bulea
Ο καλλιτέχνης Liviu Bulea ζει και εργάζεται μεταξύ Turda και Βερολίνου. Στη διάρκεια των σπουδών του πραγματοποίησε καλλιτεχνική έρευνα πάνω στο ασθενικό σώμα, ερευνώντας μνήμες χώρων και αντικειμένων από ογκολογικά τμήματα νοσοκομείων. Του απονεμήθηκαν δύο υποτροφίες Erasmus, στο Freies Museum του Βερολίνου και το Κατοβίτσε της Πολωνίας όπου σπούδασε σχεδιασμό αφισών. Το πεδίο έρευνας του εκτείνεται από χώρους αρχιτεκτονικής μνήμης μέχρι την εμπλοκή του με την queer κοινότητα. Αποτέλεσμα είναι η δημιουργία έργων ομοερωτικής εικονογραφίας σε μία προσπάθεια εμπλοκής του εικαστικού λόγου με μια κοινωνία που αρέσκεται να αποσιωπά και να ξεχνάει. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Τεχνών στο Cluj-Napoca, όπου δουλεύει πάνω στη σχέση τέχνης, αρχιτεκτονικής και αστικού περιβάλλοντος. Έργα του έχουν εκτεθεί στο Urban Nation Museum, Βερολίνο, στην Γκαλερί Chrysalid Ρότερνταμ, το Μουσείο Τέχνης Cluj-Napoca, Ρουμανία κ.α, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλά προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών.
Το πρίσμα υπό το οποίο εξετάζεται τον ομοερωτισμό στην κομμουνιστική προπαγάνδα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, αλλά και τολμηρό, αν λάβουμε υπόψη τις ομοφοβικές κοινωνίες των πρώην σοβιετικών χωρών. Πείτε μας περισσότερα για τη σύνδεση που βλέπετε ανάμεσα στην απεικόνιση της ανδρικής ρώμης του σοβιετικού προλετάριου και τα πιθανά υποσεινύδητα queer μηνύματα.
Liviu Bulea: Αντιμετωπίζω αυτά τα poster με δύο τρόπους. Μερικά φαίνονται ομοερωτικά μέσα από την αντίληψη που έχουμε εμείς σήμερα. Η ιδέα της ομοφυλοφιλίας κατά την κομμουνιστική περίοδο ήταν σαν θρύλος, κάτι για το οποίο ακούγαμε, αλλά δεν είχαμε δει ποτέ, σαν τα βαμπίρ. Συνεπώς πολλές από αυτές τις εικόνες προπαγάνδας μοιάζουν ομοερωτικές, αυστηρά εξαιτίας της κατασκευασμένης αντίληψης για το τι σημαίνει η τρυφερότητα ανάμεσα σε άντρες. Ένα παράδειγμα είναι το ρωτισκό φιλί – κατά την κομμουνιστική περίοδο οι άντρες φιλιόντουσαν στο στόμα σαν χαιρετισμό. Τώρα κάτι τέτοιο είναι ανεπίτρεπτο.
Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο μου αρέσει να σκέφτομαι αυτές τις απεικονίσεις είναι ότι σχεδιάστηκαν από ανθρώπους που ήξεραν ότι οι εικόνες αυτές δεν θα μπορούσαν να μεταφραστούν ως ομοερωτικές εξαιτίας της άγνοιας για το τι σημαίνει ομοφυλόφιλος. Οι εικόνες αυτές συμβόλιζαν την αδελφοσύνη. Θέλω να πιστεύω ότι είναι ένα κωδικοποιημένο μήνυμα για τους gay της εποχής μέσα από το οποίο επικοινωνούσαν μυστικά. Αλλά φυσικά αυτή η θεωρία είναι μόνο στο μυαλό μου. Επί Σοβιετικής Ένωσης στη Ρουμανία, μηνύματα ενάντια στο καθεστώς ήταν κρυμμένα σε στίχους τραγουδιών ή στις λέξεις ενός βιβλίου. Κάπως έτσι κάνω κι εγώ αυτή την υπόθεση.
Πώς θα μπορούσαν αυτά να μεταφραστούν στην σοβιετική κοινωνία του τότε – αλλά και τώρα. Θα μπορούσαν αυτά τα poster να έχουν ακόμη επιρροή ακόμα και υποσυνείδητη στους πολίτες των πρώην σοβιετικών χωρών ή είναι απαρχαιωμένες, ή ακόμη και προκλητικές σήμερα;
L.B: Αυτοί έκαναν την προπαγάνδα τότε, κι εγώ τώρα κάνω τη δική μου. Ζώντας σε μία μετα – κομμουνιστική χώρα ξέρω ότι αυτές οι εικόνες ακόμη προκαλούν συναισθήματα. Στη Ρουμανία πολλοί άνθρωποι κλαίνε ακόμη για την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Το να ερμηνευτούν αυτές οι αφίσες ως ομοερωτικές θα ήταν βλασφημία για κάποιους ανθρώπους. Θεωρώ πως οι αφίσες αυτές είναι περισσότερο προκλητικές σήμερα, καθώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να τις δουν ως μια απεικόνιση της τρυφερότητας μεταξύ δύο ανδρών που είναι φίλοι, αλλά ως μια πιθανή σεξουαλική σχέση μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου. Στις πρώην σοβιετικές χώρες, οι άνθρωποι αντιδρούσαν έντονα σε ομοερωτικές εικόνες και η πατρίδα μου (σ.σ. Ρουμανία) είναι μία από αυτές. Η ομοφυλοφιλία είναι ακόμη ταμπού και η τρυφερότητα μεταξύ των ανδρών ερμηνεύεται ως αδυναμία ή κάτι αρνητικό.
Η έκθεση θα παρουσιαστεί σε φυσική μορφή στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο του το Athens Pride Week 2021, 18 – 25 Ιουλίου, ενώ παράλληλα τα έργα θα προβάλλονται και μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας revoltingbodies.gr, από τις 5 Ιουνίου – 20 Δεκεμβρίου.
