Η Νεοκλασική Αθηναϊκή Τριλογία, οι στύλοι Ολυμπίου Διός, το Ιλίου Μέλαθρον, το νεκροταφείο του Κεραμεικού. Η παλίμψηστη Αθήνα μας είναι γεμάτη τοπόσημα τα οποία προσπερνάμε καθημερινά πηγαίνοντας στις δουλειές μας, κάνοντας βόλτες και καταφέρνουν να μαγνητίζουν το βλέμμα μας όσο απορροφημένοι κι αν είμαστε από σκέψεις και υποχρεώσεις. Τα περισσότερα από αυτά είναι πασίγνωστα, καθορίζουν τον χαρακτήρα της και είναι λες και η ιστορία τους είναι περασμένη στο DNA μας, σα να την ξέραμε με το που γεννηθήκαμε σε αυτή την πόλη, δεν χρειάστηκε ποτέ να αναζητήσουμε στοιχεία για την ύπαρξή τους. Ωστόσο, υπάρχουν άλλα τόσα των οποίων την ιστορία ενδεχομένως να αγνοούμε.

Ακολουθεί μια σειρά από αθηναϊκά τοπόσημα που ίσως να περνάμε δίπλα τους καθημερινά, αλλά να μας παραμένουν άγνωστα.

Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού (City Link)

Μπορεί να έχεις πιει τον καφέ σου στο Athénée (πρώην Zonar’s), σίγουρα έχεις επισκεφτεί τα Attica, απίθανο να μην έχεις δει κάποια παράσταση σε ένα από τρια θέατρα που στεγάζονται στο κτίριο. Ήξερες ωστόσο ότι το γνωστό πλέον ως City Link, ένα από τα λίγα κτίρια στο κέντρο της Αθήνας που καταλαμβάνουν ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, υπήρξε το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού;

Η αρχή της σύστασης του Μετοχικού Ταμείου Στρατού έγινε στις 8 Οκτωβρίου 1852, όταν ο τότε Υπουργός Στρατιωτικών Σπύρος Μήλιος, παρουσίασε στην Βουλή νομοσχέδιο για τη σύσταση Ταμείου για την εξασφάλιση και ανακούφιση των χηρών και ορφανών των αγωνιστών του αγώνα της ανεξαρτησίας που έπεσαν υπέρ της Ελευθερίας της Πατρίδας, καθώς και των επιζώντων αγωνιστών του απελευθερωτικού αγώνα. Το Μετοχικό Ταμείο Στρατού, το οποίο διέθετε διάφορα ακίνητα, αγόρασε το οικοδομικό τετράγωνο το 1925 έναντι 50 εκατομμυρίων δραχμών. Το 2000, η διαχείριση του κτιρίου παραχωρήθηκε στην Τράπεζα Πειραιώς.

Ο σχεδιασμός του αποτέλεσε αντικείμενο αρχιτεκτονικού διαγωνισμού (1926), στον οποίο το Α’ βραβείο κέρδισε η μελέτη των αρχιτεκτόνων Β. Κασσάνδρα και Λ. Μπόνη, αποφοίτων της ‘Εcole des Beaux Arts του Παρισιού. Το Μέγαρο, σε ρυθμό Αρ Νετκό, άρχισε να χτίζεται το 1927 και ολοκληρώθηκε το 1939, με την αποπεράτωση της πτέρυγας της οδού Πανεπιστημίου. Οι διάφορες χρήσεις του στην σύγχρονη ιστορία της πόλης το ανέδειξαν σε σημείο αναφοράς της οικονομικής, κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής της.

Κτίριο Ακαδημίας 58α (Μέγαρο Τσίλλερ – Λοβέρδου)

Ή αλλιώς το “στοιχειωμένο” κτίριο της Αθήνας. Είναι πιθανό να το προσπερνάς νομίζοντας πως πρόκειται για ένα ακόμα γκρίζο από αθηναϊκό καυσαέριο, εγκαταλελειμμένο κτίριο. Γύρω από την κάθετη “φέτα” κτιρίου, σφηνωμένη ανάμεσα σε θηριώδη κτίρια της οδού Ακαδημίας, με την επιβλητική νεογοτθική είσοδο την οποία μάλιστα κάποτε στόλιζε ένας δράκος θυρεός υπάρχουν δεκάδες αστικοί θρύλοι. Όση γοητεία όμως και να ασκεί το μυστήριο γύρω από αυτή και όσα και να λέγονται για τέκτονες ή σατανιστικές τελετές, η πραγματική της ιστορία είναι ότι αποτελεί απλώς τη δεύτερη είσοδο του Μεγάρου Τσίλλερ-Λοβέρδου της οδού Μαυρομιχάλη 6, ένα κτίριο με πολλές επεκτάσεις και πολύπαθη ιστορία.

Σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ, χτίστηκε το 1882 ο οποίος και το κατέστησε ως κύρια κατοικία του, καθώς μέχρι και το 1912 όταν και αγοράστηκε από τον Έλληνα τραπεζίτη Διονύσιο Λοβέρδο. Ο τελευταίος προχώρησε σε μετατροπή τμήματος της οικίας προκειμένου να φιλοξενήσει σε αυτή τη σημαντική συλλογή του έργων μεταβυζαντινής τέχνης. Το 1979, το μέγαρο παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο από τους κληρονόμους του Λοβέρδου. Θα περνούσαν ωστόσο χρόνια μέχρι να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αναστήλωσής του. Το 1980, το μέγαρο υπέστη καταστροφές ως αποτέλεσμα πυρκαγιάς ενώσω φιλοξενούσε το βεστιάριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ οι μεγάλοι σεισμοί της Αθήνας, καθώς και λεηλασίες κατέστησαν το κτίριο σε κακή κατάσταση.

Το 2014 ξεκίνησαν εργασίες αναστήλωσης του κτιρίου και έπειτα από σχεδόν 7 χρόνια το Μέγαρο Τσίλλερ – Λοβέρδου άνοιξε επισήμως ως παράρτημα του Βυζαντινού Μουσείου για το κοινό τον Μάιο του 2021. Πρόκειται για ένα πραγματικό αρχιτεκτονικό κόσμημα που αξίζει να επισκεφτείς.

Μέγαρο Υπατία

Χωρίς τη Μελίνα Μερκούρη, αυτό πραγματικό νεομπαρόκ αριστούργημα στη συμβολή των οδών Ηπείρου και Πατησίων δεν θα υπήρχε σήμερα. Το Μέγαρο Λιβιεράτου ή αλλιώς Μέγαρο Υπατία βρίσκεται απέναντι από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ανήκε στον Κεφαλλονίτη επιχειρηματία βιομήχανο εξ Αιγύπτου Γεράσιμο Λιβιεράτο και είναι έργο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη. Οικοδομήθηκε μεταξύ 1908 -1909 και η αισθητική του φέρει τα πομπώδη μορφολογικά στοιχεία της νεο-μπαρόκ γαλλικής Beaux-Arts και απομακρύνεται φανερά από την κυρίαρχη μέχρι τότε μορφολογία των αστικών κατοικιών του αθηναϊκού νεοκλασικισμού. Η γαλλική επιρροή του μεγάρου αποτυπώνεται έντονα στη γωνιακή ημικυκλική εσοχή του πρώτου ορόφου και την προεξοχή με το μπαλκόνι στο δεύτερο όροφο, η οποία κατέληγε σε μια κομψή στεφάνη που καταστράφηκε στον σεισμό του ‘81.

Το 1970 λαμβάνεται (η αδιανόητη) άδεια για την κατεδάφιση του κτιρίου και την μετατροπή του σε πολυκατοικία, όμως το 1989 με παρέμβαση της Μελίνας Μερκούρη το κτίριο χαρακτηρίζεται ως διατηρητέο και αναιρείται η άδεια κατεδάφισης. Παραμένει ωστόσο εγκαταλειμμένο επί σειρά ετών και υπόκειται σε φθορές. Το Μέγαρο ανακαινίζεται την περίοδο 2006 – 2009 και έκτοτε λειτουργεί ως συνεδριακό κέντρο.

Εκκλησάκι Αγίας Δύναμης

Στη συμβολή των οδών Μητροπόλεως και Πεντέλης και στριμωγμένο κάτω από το κτίριο που στέγαζε το Υπουργείο Παιδείας βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης, ένας μικρός ναός του 16ου αιώνα, μετόχι της Μονής Πεντέλης, αφιερωμένος στην Αγία Δύναμη, προστάτιδα των γυναικών που πρόκειται να γεννήσουν. Διέθετε αυλόγυρο και άλλα μικρότερα κτίσματα τα οποία όμως κατεδαφίστηκαν για να κατασκευαστεί η οδός Μητροπόλεως και το κτίριο του Υπουργείου.

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ο ναός επικοινωνούσε με οικία στην οποία λειτουργούσε το εργαστήρι πυρομαχικών του Μαστροπαυλή (του δημιουργού της Σοκολατοποιίας Παυλίδη), ο οποίος προμήθευε μέχρι τότε στον οθωμανικό στρατό. Με την έναρξη του αγώνα τον προσέγγισε η Φιλική εταιρεία και τότε άρχισε να καθυστερεί τις παραγγελίες των Οθωμανών και να εργάζεται εντατικά και μυστικά για τους Έλληνες. Το 1961, η ανέγερση του κτιρίου που στέγασε για δεκαετίες το Υπ. Παιδείας σχεδόν εξαφάνισε το εκκλησάκι, όμως έπειτα από διαμαρτυρίες κατάφερε να διατηρηθεί σε αυτή τη μικρή γωνίτσα στην καρδιά της Αθήνας.

Ιερό του Πανός

Από τα λιγότερο γνωστά αθηναϊκά ορόσημα που πιθανότητα να προσπερνάς καθημερινά πεζό ή με τρόλεϊ και λεωφορεία είναι το σπήλαιο – ιερό του Πάνα ακριβώς δίπλα από το ναό της Αγίας Φωτεινής στην Αρδηττού. Στην ξερή πια κοίτη του Ιλισού βρίσκεται το μικρό σπήλαιο του Πάνα το οποίο ίσως και να κρύβει το πιο υπέροχο μυστικό της Αθήνας. Το 1911 λαξευμένο στην επιφάνεια του βράχου ανακαλύφθηκε ένα δυσδιάκριτο ανάγλυφο του τραγοπόδαρου θεού. Σήμερα, συνέπεια της διάβρωσης του βράχου, είναι πάρα πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς το ανάγλυφο με γυμνό μάτι, ωστόσο αν πέσεις σε κατάλληλη ώρα που το φως του ήλιου βοηθάει και απομακρύνεις τυχόν βλάστηση που το καλύπτει (ο Ιλισός κάνει ακόμη τα μαγικά του κι ας του φερθήκαμε τόσο απάνθρωπα και η χλωρίδα στο σημείο είναι πυκνή) ίσως να καταφέρεις να το αναγνωρίσεις.

@oneofusgr

If you're here, you're one of us!