Πόσο συχνά σου έχει τεθεί το ερώτημα τι θέλεις να γίνεις όταν θα μεγαλώσεις; Είναι βέβαιο ότι η απάντηση είναι “πολλές φορές και συνήθως από ενήλικες”. Κι ενώ το ερώτημα αυτό καθαυτό δεν είναι κακό, η απάντηση που καλούμαστε να δώσουμε, έχουμε συχνά την αίσθηση ότι θα πρέπει να ταιριάζει με τις προσδοκίες των μεγαλύτερων ατόμων της ζωής μας. Ότι θα πρέπει να είναι “καθώς πρέπει” και να εναρμονίζεται κάπως με το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο έχουμε μεγαλώσει. Ακόμα κι αν δώσουμε μια πιο προκλητική απάντηση για να τους ξεφορτωθούμε, όπως “σκουπιδιάρης”, μέσα μας γνωρίζουμε καλά ότι στο πρόσωπό μας ενσαρκώνονται και τα όνειρα ή οι φιλοδοξίες των γονιών μας.
Πολλοί λοιπόν από εμάς, θα προσπαθήσουν στην διάρκεια της ζωής τους να επαληθεύσουν αυτά τα όνειρα, είτε με τις επαγγελματικές τους επιλογές, είτε ακόμα και με τις πιο προσωπικές, όπως η επιλογή συζύγου, τόπου διαμονής (ώστε να είναι κοντά με τους γονείς) ή ακόμα και γενικότερης συμπεριφοράς
Υπάρχει μια έρευνα από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης, Eddie Brummelman, που έχει δείξει ότι οι φιλόδοξοι γονείς, που κυνήγησαν τα όνειρά τους έντονα οι ίδιοι, είναι πολύ πιθανότερο να πιέσουν τα παιδιά τους προς την κατεύθυνση της δικής τους πορείας. Οι γονείς αυτοί μάλιστα δυσκολεύονται να δουν τα παιδιά τους ως αυθύπαρκτα όντα, αλλά τα αντιλαμβάνονται ως προέκταση του εαυτού τους.
Όπως λέει η κλινική ψυχολόγος Dr. Susan Heitler, τέτοιες τάσεις είναι πιθανότερο να επιδείξουν οι νάρκισσοι γονείς, οι οποίοι είναι τόσο επικεντρωμένοι στον εαυτό τους και τις επιλογές τους, που θεωρούν ότι και τα παιδιά τους θα θέλουν τα ίδια πράγματα, χωρίς καν να μπουν στον κόπο να τα ρωτήσουν.
Αυτό που είναι ακόμα πιο τρομαχτικό είναι ότι όλα τα παιδιά διατρέχουν τον κίνδυνο να υποκαταστήσουν τις δικές τους επιθυμίες με εκείνες των γονιών τους. Όπως λέει η Dr. Heitler. Κάποια μάλιστα δείχνουν ιδιαίτερη επιθυμία να ευχαριστήσουν τους γονείς τους είτε από υπερβολική αγάπη, είτε από φόβο. Τα υπόλοιπα είναι πολύ πιθανό να δώσουν μεγάλη βάση στην αποδοκιμασία της μητέρας ή του πατέρα τους αν για παράδειγμα, διαλέξουν τα σπορ εκτός από μια ακόμα ξένη γλώσσα ή αν φέρουν έναν έπαινο στο μάθημα των καλλιτεχνικών και όχι στην γλώσσα ή τα μαθηματικά.
Το κόστος αυτής της γονικής πρακτικής, να καθοδηγούν δηλαδή τα παιδιά τους αυστηρά προς ένα μέλλον που συμφωνεί με τα δικά τους στάνταρ, έχει ως αποτέλεσμα να παράγει μια “γενιά παιδιών που μοιάζουν αρκετά με θύματα ψυχικού τραύματος” λέει η γιατρός Madeline Levine και συγγραφέας του βιβλίου “Teach Your Children Well: Parenting for Authentic Success”. “Είναι συχνά πολύ αγχώδη και καταθλιπτικά και αναζητούν ανακούφιση στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Πολλά άλλα παιδιά όμως, που πιέζονται από τους γονείς τους με αυτόν τον τρόπο, απλά επαναστατούν και αρνούνται να μπουν στο παιχνίδι.”
Κι ενώ είναι φυσικό να μας νουθετούν οι γονείς μας και να μας κατευθύνουν να υιοθετήσουμε καλές συνήθεις ζωής, πως θα μπορέσουμε να διακρίνουμε εκείνους που μας πιέζουν να ζήσουμε σύμφωνα με τα δικά τους όνειρα;
Πως θα ξεχωρίσουμε τους γονείς που πιέζουν υπερβολικά τα παιδιά τους για να εκπληρώσουν τις δικές τους φιλοδοξίες;
- Έχουν κάποιο ανεκπλήρωτο όνειρο οι ίδιοι.
- Επενδύουν υπερβολικά στα όνειρα των παιδιών τους.
- Πιέζουν υπερβολικά τα παιδιά τους να συνεχίσουν κάποιο σπορ ή μάθημα ακόμα κι αν τα κάνει φανερά δυστυχή.
- Αναλαμβάνουν υπερβολικές υποχρεώσεις των παιδιών τους και παθιάζονται με τα όνειρά τους περισσότερο από τα ίδια.
- Έχουν υψηλές απαιτήσεις και δεν δέχονται την πιθανή αποτυχία.
- Το δικό τους κίνητρο είναι πιο ισχυρό από των παιδιών τους και τα φορτώνουν με υπερβολικό άγχος.
- Πιστεύουν σε μύθους καριέρας (πχ όλοι οι γιατροί γίνονται πλούσιοι, όλοι οι ηθοποιοί φτωχοί).
- Ταυτίζουν την επιτυχία των παιδιών τους με την δική τους επιτυχία ως γονείς.
- Είναι γονείς ελικόπτερα, δείχνοντας υπερβολική φροντίδα στα παιδιά τους ενώ προσπαθούν να τους λύσουν όλα τα προβλήματα, προκειμένου να προκόψουν τα ίδια.
Πως μπορείς να ξεφύγεις από την παγίδα των φιλοδοξιών των γονιών σου;
Όπως λέει η Dr. Susan Heitler, θα πρέπει πρώτα να διαχωρίσουμε τις δυο καταστάσεις και να βεβαιωθούμε ότι οι γονείς μας πράγματι μας ωθούν υπερβολικά και πέρα από τις επιθυμίες μας και δεν έχουμε μπερδέψει την καθοδήγησή τους με καταπίεση. Αν η απάντηση είναι το πρώτο, τότε ο πιο προφανής τρόπος είναι φυσικά η συζήτηση.
Θα πρέπει λοιπόν να σημειώσουμε όλα τα θέματα που μας απασχολούν και να φροντίσουμε να κάνουμε τα προβλήματά μας σαφή και ξάστερα στην κουβέντα με τους γονείς μας. Επισημαίνει μάλιστα ότι “τα παιδιά που μαθαίνουν να εξηγούν τα προβλήματά τους με ηρεμία, μπορούν να επικοινωνήσουν ευκολότερα με τους ενήλικες.” Φυσικά αυτό δεν είναι πάντα κάτι εύκολο και ιδιαίτερα όταν σε πνίγει το δίκιο σου, όμως το αποτέλεσμα είναι πιθανότερο να σε δικαιώσει αν τους προσεγγίσεις ήρεμα.
Από την άλλη μεριά, είναι απαραίτητο να είμαστε και σταθεροί στις απόψεις μας, χωρίς να αλλάξουμε γνώμη με την παραμικρή πίεση. Τους εξηγούμε ότι θεωρούμε πιο σημαντικό να εκπληρώσουμε τα δικά μας όνειρα και όχι τα δικά τους και κάνουμε προφανές ότι τους θέλουμε στο πλευρό μας και όχι απέναντί μας.
Όπως λέει η Heitler, είναι σωστό να επικεντρωθούμε στις πράξεις τους και όχι στις προσωπικότητές τους. Φυσικά είναι πιθανό να νοιώσουν πληγωμένοι ή να νομίσουν ότι είμαστε αγνώμονες, είναι πιθανό ακόμα και να μας απειλήσουν με άρση των προνομίων μας, αν τους δώσουμε όμως χρόνο και επιμείνουμε στην άποψή μας, τότε μπορεί να έρθουν στην θέση μας σιγά σιγά και να συμφωνήσουν μαζί μας.
Αυτό που πρέπει να έχουμε στον νου μας γενικότερα είναι ότι η ζωή είναι δική μας και έχουμε κάθε δικαίωμα να την ζήσουμε σύμφωνα με τα δικά μας όνειρα και φιλοδοξίες. Και ενώ οι γονείς μας είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από πολλά μας επιτεύγματα, η τελική επιλογή θα πρέπει να είναι δική μας και μόνο.