Μέχρι πολύ πρόσφατα το Hollywood αγνοούσε συστηματικά ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που ήρθε αντιμέτωπο με τον ιο του HIV, εκείνο των έγχρωμων ανθρώπων και της trans κοινότητας. Θα μπορούσε εύκολα να πει κανείς, ότι από τη στιγμή που η τηλεόραση και το σινεμά στις ΗΠΑ άρχισαν να απευθύνονται στο ζήτημα, έκαναν whitewashing φορέων του HIV και νοσούντων από AIDS, ωστόσο αυτή η στερεοτυπική απεικόνισή τους η οποία εγκαθιδρύθηκε τα πρώτα χρόνια της δημόσιας προβολής τους, εν τέλει εξυπηρέτησε τον σημαντικό σκοπό της ορατότητας και της ενημέρωσης. Ευτυχώς, στα 40 έπειτα από το πρώτο κρούσμα του ιού η αφήγηση της ιστορίας του έχει εξελιχθεί.
HIV/ AIDS και whitewashing
Για πολλά χρόνια σε special τηλεοπτικά επεισόδια, indie ταινίες που πάνε καρφί για τα Όσκαρ, μίνι σειρές και πολλά άλλα κινηματογραφικά και τηλεοπτικά προϊόντα κάποιος που έχει προσβληθεί από HIV ήταν συνήθως ένας λευκός άνδρας μεσαίας ή ανώτερης κοινωνικής τάξης, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, άξιος σεβασμού ο οποίος στο συναισθηματικό αποκορύφωμα της ιστορίας βρίσκεται κάτισχνος στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου, κοιτάζοντας σε ημιλιπόθυμη κατάσταση τους γονείς του ή έναν εξίσου λευκό σύντροφο που του κρατά αθώα το χέρι. Αυτή η θλιβερά περιοριστική απεικόνιση διαμόρφωσε την αντίληψη του κοινού για τον ιό και τις κοινότητες που έχει καταστρέψει από τότε που αναφέρθηκαν τα πρώτα κρούσματα το 1981. Στην πραγματικότητα, οι μαύροι άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες έχουν επηρεαστεί δυσανάλογα από το HIV/AIDS από το ξέσπασμά του, όπως και οι τρανς γυναίκες και άλλοι έγχρωμοι.
Ωστόσο, αυτές οι πρώιμες απεικονίσεις του HIV στο Hollywood, όσο whitewashing κι αν είχαν, βοήθησαν τους Αμερικανούς να αρχίσουν να ενδιαφέρονται για μια επιδημία που είχαν αγνοήσει κατάφωρα. Η αποκάλυψη ότι ο womanizer – πρωταγωνιστής του Hollywood, Rock Hudson, ήταν ομοφυλόφιλος και έπασχε από AIDS, τον Ιούλιο του 1985, σηματοδότησε μια σημαντική καμπή στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ronald Reagan, αναγνώρισε εν τέλει την κρίση για πρώτη φορά δημόσια αργότερα εκείνο το έτος, ένα μήνα πριν τον θάνατο του Hudson. Μέχρι τότε, περισσότεροι από 12.000 Αμερικανοί είχαν ήδη πεθάνει από την ασθένεια.
Παρά τους περιορισμούς τους, οι ιστορίες του Hollywood για το HIV/AIDS τις δεκαετίες του ’80 και του ’90 έφεραν το πρόβλημα στην οθόνη, όπως οι ακτιβιστές οργανώσεων όπως η ACT UP προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο στην πολιτική σφαίρα. Αυτές οι ταινίες και τα τηλεοπτικά επεισόδια έβαλαν ανθρώπινα πρόσωπα στην ασθένεια και παρουσίαζαν τους ανθρώπους που πέθαιναν από AIDS ως συμπαθητικούς και χαρακτήρες με τους οποίους μπορείς να ταυτιστείς. Η εξέλιξή τους δείχνει πόσο μπροστά έχουν φτάσει οι πολιτιστικές αντιλήψεις για το HIV/AIDS — και πόσο μπροστά πρέπει να πάνε ακόμη.
Special επεισόδιο
Τότε που στις ΗΠΑ υπήρχαν μόνο τρία μεγάλα δίκτυα, ένα μόνο επεισόδιο μιας τηλεοπτικής εκπομπής της prime-time ζώνης, έφτασε για να τραβήξει την προσοχή της πλειοψηφίας των Αμερικανών θεατών και να πυροδοτήσει σημαντικές συζητήσεις. Το ιατρικό δράμα “St. Elsewhere” του NBC παρουσίασε αυτό που σήμερα θεωρείται η πρώτη απεικόνιση του HIV/AIDS στην τηλεόραση, σε ένα επεισόδιο του Δεκεμβρίου του 1983 με τίτλο “AIDS and Comfort”. Ένας επιτυχημένος πολιτικός που πάσχει από AIDS πάει στο νοσοκομείο. Το σενάριο υπονοεί ότι κόλλησε τον ιο απατώντας τη γυναίκα του με άλλες γυναίκες.
Αν ξεπεράσουμε το κομμάτι το κομμάτι της ηθικολογίας – άλλωστε η συγκεκριμένη σειρά, στην οποία μάλιστα πρωταγωνιστούσε ο Denzel Washington, ήταν γνωστή για την αντιμετώπιση επίκαιρων θεμάτων με έναν ελαφρώς ηθικολογικό τρόπο – το γεγονός ότι ο ασθενής είναι ένας στρέιτ λευκός άνδρας σήμαινε ότι το mainstream αμερικανικό κοινό θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι η ασθένεια επηρεάζει κάποιον που μπορεί να γνωρίζει ή τον οποίο μπορεί ακόμη και να ψηφίζει. “Αν έχεις AIDS, είσαι άρρωστος, χρειάζεσαι βοήθεια”, λέει τελικά ένας γιατρός στο επεισόδιο. “Και αυτό είναι το μόνο που έχει σημασία. Και γι’ αυτό είμαστε εδώ”.
Η τηλεταινία που άνοιξε το δρόμο για ένα νέο είδος – το “Prestige HIV/AIDS Entertainment”
Όπως και οι σειρές prime-time, οι τηλεοπτικές ταινίες που προβλήθηκαν στα τρία αυτά μεγάλα δίκτυα, αποτέλεσαν οριακά σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα. Το “An Early Frost” μεταδόθηκε από το NBC τον Νοέμβριο του 1985, αμέσως μετά τον θάνατο του Rock Hudson και την πρώτη δημόσια αναφορά του Reagan για το AIDS. Συγκεντρώνοντας 30 εκατομμύρια θεατές η ταινία θεωρείται η πρώτη οποιουδήποτε είδους που επικεντρώνεται αποκλειστικά στο HIV/AIDS.
“Οι τηλεταινίες έχουν μια παράξενη λειτουργία επικύρωσης όταν πρόκειται για θέματα όπως αυτό”, έγραφε τότε ο τηλεκριτικός της Washington Post, Tom Shales, σε ένα preview πριν τη μετάδοση. “Όλοι έχουν διαβάσει τους τίτλους, έχουν δει τα δελτία ειδήσεων και τώρα απαιτείται μια τηλεταινία για να βοηθήσει στην προσαρμογή της εστίασης [στο πρόβλημα]”. Ο Aidan Quinn, (ο οποίος είχε επίσης πρωταγωνιστήσει στο πλευρό της Madonna στο “Desperately Seeking Susan”), υποδύθηκε έναν ομοφυλόφιλο άνδρα με HIV που αποκαλύπτει τόσο τη σεξουαλικότητά του όσο και τη διάγνωσή του στην οικογένειά του. Ο χαρακτήρας φαινόταν “τόσο μακριά από τον στερεότυπο ομοφυλόφιλο”, έγραψε ο Shales, “που θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι είναι στερεοτυπικά μη στερεοτυπικός”. Αν και ήταν προφανώς προσαρμοσμένη για να απευθύνεται στο “κοινό κοινό”, η ταινία είχε στόχο να εξανθρωπίσει την επιδημία και να αναδείξει το τραγικό της κόστος. Την προβολή της ταινίας ακολούθησε μια ειδική εκπομπή για την ασθένεια, και μάλιστα το δίκτυο NBC διένειμε οδηγούς προβολής και ενημερωτικά δελτία σε νοσοκομεία και σχολεία.
Ανεξάρτητες ταινίες που ασχολούνται με την κρίση του HIV/AIDS δημιουργήθηκαν επίσης από τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, συμπεριλαμβανομένων και των “Buddies”, “Parting Glances” και “Longtime Companion”, την πρώτη χολιγουντιανή ταινία ευρείας κυκλοφορίας για το HIV/AIDS. Όλες τους επικεντρώνονταν στους ομοφυλόφιλους λευκούς άνδρες μέσα και γύρω από τη Νέα Υόρκη.
Ο Tom Hanks και η άνοδος του “HIV/AIDS Entertainment”
“Forrest Gump”, “Castaway”, “Bridge of Spies”, η λίστα των ταινιών λίκνα της καριέρας του Tom Hanks είναι πραγματικά ατελείωτη, ανάμεσά τους και η ταινία του 1993 “Philadelphia”, η οποία και σηματοδότησε μια στιγμή ορατότητας για το HIV/AIDS στην αμερικανική κουλτούρα. Σε αυτή, ο Hanks υποδύεται έναν ομοφυλόφιλο δικηγόρο που μηνύει την εταιρεία του για διακρίσεις, αφού όταν ο εργοδότης του ανακαλύπτει ότι έχει AIDS, τον απολύει. Ο Denzel Washington υποδύεται τον δικηγόρο που τον εκπροσωπεί, σε ένα δικαστικό δράμα που μοιάζει πολύ με αληθινή ιστορία. Η ερμηνεία του Hanks του χάρισε ένα Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου και έβαλε το AIDS στο στόχαστρο του Hollywood όπως ποτέ πριν. “Οι δρόμοι του ουρανού είναι υπερβολικά γεμάτοι με αγγέλους”, είπε ο Hanks στην τελετή. “Ξέρουμε τα ονόματά τους, απαριθμούν χιλιάδες για κάθε κόκκινη κορδέλα που φοράμε απόψε”.
Ήταν σχεδόν 10 χρόνια πριν μια άλλη σημαντική απεικόνιση του AIDS φτάσει στα Όσκαρ. Το 2003, ο Ed Harris προτάθηκε για Όσκαρ δεύτερου ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του ως ο ποιητής Richard Brown που πεθαίνει από AIDS στο “The Hours”. Ακόμα 10 χρόνια μετά, ο Jared Leto κέρδισε το χρυσό αγαλματίδιο για το ρόλο του ως trans γυναίκα που νοσεί από AIDS στο “Dallas Buyers Club”, μια ερμηνεία που διχάζει μέχρι σήμερα δεδομένου ότι ένας straight άνδρας υποδύθηκε μια trans γυναίκα.
Η αλλαγή του παιχνιδιού
Αξιοσημείωτες εξαιρέσεις και πρωτοποριακά έργα τα τελευταία χρόνια έχουν ευτυχώς αλλάξει το παιχνίδι. Το πειραματικό ντοκιμαντέρ του Marlon Riggs το 1989, “Tongues Untied”, για τις ζωές μαύρων ομοφυλόφιλων ανδρών, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου, αποτέλεσε μία ισχυρή μαρτυρία για την απώλεια φίλων από το AIDS. Ο Riggs είπε ότι ήθελε να “σπάσει τη βάναυση σιωπή του έθνους σε θέματα σεξουαλικής και φυλετικής διαφοράς”. Παρόλα αυτά η ταινία προκάλεσε μία γενικότερη αναταραχή η οποία μάλιστα οδήγησε σε έναν συντηρητικό σάλο σχετικά με τη χρηματοδότηση των τεχνών από το δημόσιο.
Το Black AIDS Institute χρηματοδότησε τον πιλότο της της δημοφιλούς δραματικής σειράς “Noah’s Arc”, Logo που προβλήθηκε το 2005. Η σειρά περιλάμβανε έναν χαρακτήρα που εργαζόταν σε ένα κέντρο ενημέρωσης για τον HIV και μια ιστορία για το πώς είναι η σχέση με έναν οροθετικό σύντροφο. Ο πρωταγωνιστής της σειράς, Darryl Stephens, είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ότι ένας από τους σκοπούς της σειράς ήταν να μεταφέρει αυτά τα μηνύματα στην κοινότητα με έναν πολύ ελαφρύ, άνετο, εύκολο, cool τρόπο.
Οι τηλεοπτικές απεικονίσεις χαρακτήρων που ζουν με HIV έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα λόγω της προόδου στη θεραπεία και την πρόληψη, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση της GLAAD. Οι μόνοι τηλεοπτικοί χαρακτήρες που ζουν με τον ιό HIV, ήταν οι τρεις πρωταγωνιστές του “Pose”, το οποίο μάλιστα τοποθετείται στο παρελθόν, αλλά αποτελεί φυσικά και μια κατηγορία από μόνο του όσον αφορά τη σύγχρονη queer αναπαράσταση.
Το “Pose” και τι να περιμένουμε
Το HIV/AIDS μπορεί να μην είναι πλέον απειλητικό για τη ζωή όσων έχουν επαρκή πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, αλλά η επιδημία εξακολουθεί να μαστίζει τις queer υποκοινότητες που τόσο συχνά έχουν παραγκωνιστεί από τις αφηγήσεις του Hollywood. Οι μαύροι αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 40% των νέων μολύνσεων HIV το 2018, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του CDC. Παράλληλα, περισσότερο από το 20% των trans γυναικών στις ΗΠΑ ζουν με HIV, σύμφωνα με το HRC.
Το Pose, είναι η πιο σημαντική αναπαράσταση των πληθυσμών που εξακολουθούν να επηρεάζονται περισσότερο από τη νόσο στη μικρή οθόνη. Καθώς διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η σειρά αποτελεί το απαραίτητο reclaim της ιστορίας του HIV/AIDS, δείχνοντας τον πρώιμο αντίκτυπό του στους μαύρους και άλλους έγχρωμους queer ανθρώπους και στις trans γυναίκες.
Το Pose επέστησε την προσοχή στις συνεχιζόμενες προκλήσεις της ζωής με τον HIV και κυρίως στο στίγμα και την ντροπή που περιβάλλουν τη διάγνωσή του. Όταν ο πρωταγωνιστής του Pose, Billy Porter αποκάλυψε ότι είναι οροθετικός σε άρθρο του για το Hollywood Reporter, έγραψε: “Δεν υπάρχει άλλο στίγμα – ας τελειώσουμε με αυτό. Ήρθε η ώρα. Το βιώνω και και ζω μέσα στην ντροπή για αρκετό καιρό τώρα”.
Με αυτόν τον τρόπο, το Pose μας υπενθύμισε ότι η ιστορία του HIV/AIDS δεν έχει τελειώσει. Η αναγνώριση του πλήρους φάσματος των ανθρώπων που έχουν HIV/AIDS είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση των επιπτώσεών του στο μέλλον. Εναπόκειται πλέον στους δημιουργούς να φανταστούν πώς θα πουν την ιστορία από εδώ και πέρα.