Μπορεί τα βιβλία αυτά σήμερα να θεωρούνται σταθμοί στην παγκόσμια λογοτεχνία και να έχουν πάρει την θέση που τους αξίζει ως αριστουργήματα στον γαλαξία των έργων της ανθρώπινης σκέψης ή έκφρασης, την εποχή που κυκλοφόρησαν όμως δημιούργησαν μεγάλο θόρυβο, επαινέθηκαν ή κατακρίθηκαν με πάθος και δίχασαν το κοινό. Πόσα από αυτά έχεις διαβάσει;
Λολίτα, του Vladimir Nabokov
Από λογοτεχνικής άποψης, το Λολίτα είναι γραμμένο με εξαιρετικό τρόπο και η αίσθηση που προκάλεσε ήταν τέτοια, ώστε καθιέρωσε τον Ναμπόκοφ ως έναν από τους πιο πρωτότυπους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Η σκοτεινή ατμόσφαιρα του βιβλίου περιγράφει την σεξουαλική σχέση μεταξύ ενός μεγαλύτερου ενήλικα και ενός έφηβου κοριτσιού, κάνοντας όπως ήταν φυσικό τον κόσμο να ξεσηκωθεί και τους κριτικούς να το θάψουν, ως κακόγουστη πορνογραφία ή το ‘πιο βρωμερό βιβλίο που γράφτηκε ποτέ”. Άλλοι είπαν ότι είναι ένα παράδειγμα “νομιμοποιημένης” παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης και βιασμού”. Δεν είναι περίεργο που η έκδοσή του είχε απαγορευτεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Γαλλία και την Αμερική μέχρι το 1958.
Το Πορφυρό Χρώμα, της Alice Walker
Το μυθιστόρημα της Alice Walker, που παρουσιάζει την ιστορία της ζωής των Μαύρων γυναικών στον αμερικανικό Νότο στην δεκαετία του 1930, δεν είναι ένα ελαφρύ ανάγνωσμα. Η πλοκή του παρουσιάζει μεταξύ άλλων, τους βιασμούς, την συναισθηματική και σωματική κακοποίηση, τον σεξισμό και την βία που ζούσαν οι γυναίκες αυτές την εποχή εκείνη. Παράλληλα, η ιστορία είναι γραμμένη με όμορφο και ελπιδοφόρο τρόπο και κέρδισε το βραβείο Pulitzer.
Είναι όμως ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία της εποχής του. Πολλά σχολεία το απαγόρεψαν και το απέρριψαν από τους καταλόγους των βιβλιοθηκών τους, με την δικαιολογία ότι ήταν πολύ “σεξουαλικό”. Η κουβέντα αυτή συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, ενώ το 2009, μπήκε στην λίστα με τα δέκα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία του American Library Association.
Το κάλεσμα της άγριας φύσης του Jack London
Αν νομίζατε ότι ένα βιβλίο για έναν σκύλο δεν θα μπορούσε να μπει σε μια τέτοια λίστα με αμφιλεγόμενα βιβλία, κάνατε λάθος. Το διάσημο μυθιστόρημα του Jack London κατηγορήθηκε αρκετά, ως πολύ βίαιο. Το γεγονός ότι είναι ένα μικρό και περιεκτικό μυθιστόρημα, ενώ ο κεντρικός του χαρακτήρας είναι ένας σκύλος με το όνομα Μπακ, συχνά κάνει τον κόσμο να πιστεύει ότι πρόκειται για ένα παιδικό βιβλίο. Η αλήθεια είναι όμως ότι ο συγγραφέας δεν φείδεται εκφραστικών μέσων για να περιγράψει την κακοποίηση των ζώων, τις μάχες μεταξύ σκύλων ή το πάθος για το κατάρριψη των κοινωνικών περιορισμών.
Ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν ένας δηλωμένος σοσιαλιστής, πράγμα που οδήγησε στην απαγόρευση του βιβλίου από τους φασίστες της Ιταλίας ή το κάψιμό του μαζί με άλλα βιβλία από τους Ναζί το 1933.
Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος, του Aldous Huxley
Το Brave New World, ήταν ένα βιβλίο τόσο επιδραστικό, που ο τίτλος του έχει μείνει ως ρητό πλέον, όταν αναφερόμαστε στο μέλλον που μας επιφυλάσσει η πρόοδος της τεχνολογίας. Η αρχική επιθυμία του συγγραφέα του ήταν να φτιάξει μια παρωδία ενός από τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας του H.G. Wells, του Men Like God. Τελικώς κατάφερε να δημιουργήσει ένα δυστοπικό βιβλίο που μπήκε στην λίστα με τα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία το 2010 και το 2011. Κατηγορήθηκε ότι περιέχει σκηνές με “σκληρότητα, γυμνό, ρατσισμό, θρησκευτική μεροληψία και σεξουαλικό περιεχόμενο.”
Η ιστορία γράφτηκε το 1932 και περιγράφει ένα φουτουριστικό Παγκόσμιο Καθεστώς στο οποίο οι άνθρωποι ζουν σε μια ιεραρχία που βασίζεται στην νοημοσύνη και όντως περιέχει όλα το κατηγορούν, ένας λόγος παραπάνω για να διαβαστεί δηλαδή.
Οδυσσέας, του James Joyce
“Βρόμικο, βλάσφημο, άσεμνο και τελικά ακατάλληλο για διάβασμα” έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο του Joyce, Ulysses (Οδυσσέας) από πολλούς. “Είναι ένα βιβλίο στο οποίο όλοι μας χρωστάμε και από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει”, γράφει ο Τόμας Έλιοτ. Όπως και να έχει, είναι ένα βιβλίο που έφερε επανάσταση στη λογοτεχνία και στον τρόπο που τη βλέπουμε σήμερα. Ένα βιβλίο όπου ο ιρλανδικός λυρισμός και η ιρλανδική χυδαιότητα φθάνουν στα άκρα, συνθέτοντας ένα απολλώνιο και διονυσιακό αμάλγαμα.»
Το βιβλίο κατηγορήθηκε ως άσεμνο και απαγορεύθηκε η κυκλοφορία του αρχικά, απαγόρευση που δεν αναιρέθηκε μέχρι το 1930. Το 1920 μάλιστα μηνύθηκε για μια περιγραφή αυνανισμού, ενώ στις ΗΠΑ, τα κρατικά ταχυδρομεία έκαιγαν όσα αντίτυπα έπεφταν στα χέρια τους.
Οι περιπέτειες του Χακλμπέρι Φιν, του Mark Twain
Όταν πρωτοδημοσιεύθηκε το βιβλίο αυτό του Mark Twain το 1885, γνώρισε μεγάλες αντιδράσεις, οι οποίες συνεχίστηκαν σε άλλες μορφές και αργότερα. Πρώτα κατηγορήθηκε ότι το βιβλίο ήταν πολύ ευγενικό προς τον Τζιμ, τον δούλο της οικογένειας του Χακ. Ύστερα ότι περιείχε ρατσιστικά στερεότυπα, ενώ σήμερα,ότι η διαρκής χρήση της λέξης νέγρος θεωρείται προσβλητική και ρατσιστική για τους Μαύρους ανθρώπους και κάνει το βιβλίο ακατάλληλο για παιδιά.
Οι υποστηρικτές του βιβλίου λένε ότι αντικατοπτρίζει τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής του, ενώ η πιθανή αφαίρεση της λέξης αυτής θα αφαιρέσει ταυτόχρονα την ευκαιρία να μιλήσουμε για το τότε και για το τώρα σχετικά με τον ρατσισμό ενάντια στους Μαύρους ανθρώπους.
Ο πόλεμος της σοκολάτας, του Robert Cormier
Το συγκεκριμένο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1974, θεωρείται ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών για νεαρούς ενήλικες . Η ιστορία του ακολουθεί μια μυστική φοιτητική αδερφότητα σε ένα φανταστικό καθολικό λύκειο και τον σκληρό εξοστρακισμό ενός ανυπάκουου μαθητή. Θεωρήθηκε βίαιο και κατηγορήθηκε από τους κριτικούς της εποχής του, ο ίδιος ο συγγραφέας όμως είπε ότι “τα παιδιά μπορούν να το κατανοήσουν διότι γνωρίζουν ότι τέτοια πράγματα συμβαίνουν στ’ αλήθεια στην πραγματική ζωή.”
Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, της Harper Lee
Το σπουδαίο μυθιστόρημα της Harper Lee, δεν τσιγκουνεύεται σε στοιχεία όπως η ακατάλληλη φρασεολογία, ο ρατσισμός, ο βιασμός και η βία. Όπως ήταν λοιπόν φυσικό, όταν εκδόθηκε και κέρδισε το Βραβείο Pulitzer, έγινε ταυτόχρονα ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα βιβλία της εποχής του, αλλά και όλων των εποχών. Πενήντα χρόνια αργότερα υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα εκφράζουν την αντίθεσή τους για την ιστορία της Lee. Το 1966, όταν ένα σχολείο στην Βιρτζίνια απαγόρεψε το βιβλίο από την βιβλιοθήκη του ως “ανήθικο”, η ίδια η συγγραφέας έγραψε σε μια εφημερίδα του Richmond: “Το να ακούω ότι ένα βιβλίο είναι “ανήθικο”, με έχει κάνει να μετράω τα χρόνια μεταξύ του σήμερα και του 1984, διότι δεν έχω ξανασυναντήσει καλύτερο παράδειγμα του να συμφωνείς με δύο εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις.”
Τροπικός του Καρκίνου, του Henry Miller
Ο Henry Miller μάλλον χρησιμοποίησε την λέξη μ@@νι πολλές φορές σε αυτό το ημι-αυτογραφικό του μυθιστόρημα σχετικά με τις ερωτικές του περιπέτειες στο Παρίσι, πράγμα που οδήγησε στην απαγόρευση του βιβλίου στις ΗΠΑ, αμέσως μετά την πρώτη έκδοσή του στην Γαλλία το 1934.
Όταν το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε τελικά το 1961 από το Grove Press, αντιμετώπισε 60 κατηγορίες ως άσεμνο, σε 21 διαφορετικές πολιτείες. Ο Ανώτατος Δικαστής της Πενσυλβάνια, Michael Musmanno, έγραψε ότι ο Τροπικός του Καρκίνου “δεν είναι ένα βιβλίο. Είναι ένας ανοιχτός οχετός, ένας λάκκος σήψης, που φιλοξενεί ότι πιο σάπιο υπάρχει ανάμεσα στα απόβλητα της κοινωνικής ανηθικότητας.” Είχε ισχυρά αισθήματα απέναντι στο βιβλίο, δεν υπάρχει αμφιβολία.
Ο φύλακας στην σίκαλη, του J.D. Salinger
Το σπουδαίο αυτό βιβλίο του J.D. Salinger, υπήρξε το πιο απαγορευμένο βιβλίο στις ΗΠΑ, από το 1963, ως το 1982. Αν και το μήνυμα του μυθιστορήματος και του πρωταγωνιστή του Holden Caulfield, μπορεί ακόμα και σήμερα να κατηγορηθεί ως μιασανθρωπικό, τα προβλήματα που είχαν οι επικριτές του ήταν με την γλώσσα, αν και υπήρξαν πολλά βιβλία με το ίδιο ύφος που εκδόθηκαν μετά τον Φύλακα στην Σίκαλη στα αμέσως επόμενα χρόνια.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο εξακολουθεί να θεωρείται αμφιλεγόμενο γιατί κάποιοι από αυτούς που σκότωσαν κόσμο μέσα σε σχολεία, καθώς και ο Mark David Chapman, ο δολοφόνος του John Lennon, είπαν ότι επηρεάστηκαν από αυτό. Αυτή η σκληρή φήμη ακολουθεί το βιβλίο για δεκαετίες και το έκανε να συνεχίσει να απαγορεύεται από κάποιες σχολικές βιβλιοθήκες μέχρι και το 2009.
Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ, του D.H. Lawrence
Όπως ο Οδυσσέας και Ο Τροπικός του Καρκίνου, έτσι και το μυθιστόρημα του D.H. Lawrence, μιλάει για την σεξουαλική ζωή μιας αριστοκράτισσας με τον επιστάτη της και εκδόθηκε σε μια εποχή που τα βιβλία μπορούσαν να χαρακτηριστούν “άσεμνα ή χυδαία”. Το πρόβλημα βρισκόταν στις ευθείες συζητήσεις σχετικά με το σεξ και την σπουδαιότητα του οργασμού (!), αλλά και τις συχνές χρήσεις της λέξης γ* και της λέξης μ*. Ένας γερουσιαστής έγραψε ότι “το μυαλό του ανθρώπου που το έγραψε είναι άρρωστο και η ψυχή του τόσο μαύρη που ξεπερνάει ακόμα και το σκοτάδι της κόλασης.”
Εξαιτίας όλων αυτών των προβλημάτων, το βιβλίο χρειάστηκε να λογοκριθεί αρκετές φορές στα επόμενα χρόνια. Η υπόθεση βέβαια είναι ότι εκτός από τις δύο αυτές λέξεις, το βιβλίο κατακρίθηκε και για άλλον έναν σοβαρό λόγο: μιλάει για μια γυναίκα που απολαμβάνει το σεξ!