Πώς είναι να είσαι γυναίκα και μετανάστρια στην Ελλάδα του 2021; Οι παρακάτω ιστορίες τριών θαρραλέων γυναικών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε καταπιεστικές κοινωνίες και εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους αναζητώντας την ελευθερία δεν χρειάζονται κανένα πρόλογο με περισπούδαστες ή πομπώδεις εκφράσεις, στατιστικά ή διευκρινήσεις.
Πρόκειται για τρία φωτεινά κορίτσια που προσπάθησαν και κατάφεραν να κάνουν αυτές τις συνεντεύξεις στα ελληνικά, καθώς μαθαίνουν τη γλώσσα, που χαμογελούσαν ακόμα και όταν διηγούνταν τις πιο σκοτεινές περιόδους της ζωής τους, που ανέβασαν τον τόνο της φωνής τους όταν χρειάστηκε να περιγράψουν την κατάσταση που βιώνουν ακόμη οι γυναίκες πίσω στις χώρες τους. Η Ατεφέ, η Τάβι και η Σιμά αναπνέουν πλέον ελεύθερα στην Ελλάδα, όμως η βία, ο τρόμος και η καταπίεση που βίωσαν στις ισλαμικές κοινωνίες στις οποίες μεγάλωσαν τις συνοδεύει ακόμα.
Ατεφέ, 29, Ιράν
“Είμαι από την Τεχεράνη και βρίσκομαι στην Ελλάδα τα τελευταία 3 χρόνια. Παντρεύτηκα στο Ιράν και με τον άντρα μου αποφασίσαμε να φύγουμε στην Ευρώπη, καθώς εκεί δεν είχαμε πολλές ευκαιρίες για δουλειά, ή για οτιδήποτε άλλο στη ζωή μας. Στο Ιράν δεν υπάρχουν ευκαιρίες. Δεν ήταν αρχικός μας στόχος να έρθουμε στην Ελλάδα, αλλά όταν φτάσαμε εδώ, στην αρχή μείναμε αναγκαστικά και μετά προσπάθησα να μάθω ελληνικά, βρήκα δουλειά κι έτσι μείναμε εδώ. Δουλεύω ως project assistant σε μία ΜΚΟ που βοηθά πρόσφυγες και μετανάστες.
Οι γονείς μου είναι πολύ θρήσκοι. Ήμουν αναγκασμένη να φοράω χιτζάμπ, δεν μπορούσα να φορέσω ό,τι θέλω, ούτε να κάνω ό,τι θέλω. Έχω σπουδάσει αρχιτεκτονική. Προσπάθησα να βρω δουλειά στο Ιράν, αλλά σε τέτοιους τομείς είναι πολύ δύσκολο για μία γυναίκα. Οι γυναίκες δεν μπορούν να βρουν καλές και ασφαλείς δουλειές. Δούλεψα για ένα χρόνο σε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο, όμως εκεί συνέβη κάτι δυσάρεστο και έφυγα. Ο προϊστάμενός μου ήταν ένας πολύ θρησκευόμενος άνδρας. Μία φορά ήμουν μόνη μου στη δουλειά και αυτός ήρθε και με φώναξε στο γραφείο του. Πήγα και άρχισε να με ρωτάει πόσο χρονών είμαι, αν είμαι παντρεμένη και μου πρότεινε να πάμε σε πάρτι. Ήρθε κοντά μου και προσπάθησε να αγγίξει τα χέρια μου. Φοβήθηκα πολύ, άνοιξα την πόρτα, πήγα στο γραφείο μου, μάζεψα τα πράγματά μου και έφυγα.
Μετά από αυτό είχα πολύ φόβο στην ψυχή μου και δεν ήθελα να ψάξω για άλλη δουλειά. Άρχισα να πηγαίνω σε συνεντεύξεις μαζί με τους γονείς μου, χωρίς όμως να τους πω το λόγο. Έγινα δεκτή σε μία δουλειά, όμως δεν ήθελα να πάω φοβούμενη ότι θα μου συμβεί πάλι κάτι παρόμοιο. Είπα στον πατέρα μου ότι δεν θέλω να δουλέψω εκεί γιατί οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι άνδρες και θα είμαι η μόνη γυναίκα. Το δέχτηκε και δεν είχε πρόβλημα, όμως δεν του είπα ποτέ για το περιστατικό στην πρώτη μου δουλειά. Όπως σου είπα, είναι πολύ θρησκευόμενοι άνθρωποι, φοβήθηκα, βασικά ήμουν σίγουρη ότι θα μου πει ο μπαμπάς μου ότι εγώ έκανα κάτι που προκάλεσε αυτή τη συμπεριφορά, ότι δεν φορούσα σωστά το χιτζάμπ και για αυτό έγινε.
Στην αρχή που ήρθα στην Ελλάδα, δεν είχα ιδέα, δεν ήξερα τίποτα για τη χώρα και νόμιζα ότι θα είναι σαν το Ιράν. Ότι πρέπει να προσέχω και προσπαθούσα να φοράω μακριά ρούχα που να μην αποκαλύπτουν το δέρμα μου. Σιγά – σιγά όμως προσπάθησα να μάθω και να γνωρίσω την ελληνική κουλτούρα και κατάλαβα ότι εδώ δεν επιτρέπεται στους άντρες να κάνουν ό,τι θέλουν, ότι η κυβέρνηση δίνει δικαιώματα στις γυναίκες, τα θεωρεί σημαντικά. Ότι είμαστε ίσες με τους άντρες και δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα από εμάς. Όταν μια γυναίκα παντρεύεται στο Ιράν, ο σύζυγός της έχει το δικαίωμα να πει “Η γυναίκα μου δεν θέλω να δουλεύει”, “Δεν θέλω να συνεχίσει τις σπουδές της”.
Είμαι πολύ ελεύθερη στην Ελλάδα. Δουλεύω και τώρα δεν έχω άγχος, είμαι σίγουρη στη δουλειά μου, νιώθω πολύ ασφαλής. Είμαι πολύ χαρούμενη. Όταν ήρθαμε στην Ελλάδα στην αρχή ήμαστε με τον άντρα μου στη Λέσβο. Εκεί υπήρξαν άνθρωποι που μας έλεγαν “Δεν είστε καλοί, ήρθατε εδώ και θέλτε να πάρετε τα λεφτά μας, είστε κλέφτες”, όμως στην Αθήνα όχι, δεν έχω έρθει ποτέ αντιμέτωπη με ρατσιστικά σχόλια.
Προσπάθησα πολύ να βρω δουλειά ως αρχιτέκτονας εδώ, αλλά δεν αναγνωρίζεται το πτυχίο μου. Βρήκα μία ιδιωτική σχολή, αλλά είναι πολύ ακριβή, προσπάθησα να μαζέψω λεφτά αλλά δεν γίνεται. Έτσι, αποφάσισα να πάω σχολείο, να βγάλω το Λύκειο στην Ελλάδα για να μπορέσω να δώσω εξετάσεις και να περάσω στην αρχιτεκτονική για να σπουδάσω πάλι.
Έχω άδεια διαμονής εδώ, περιμένω και το διαβατήριό μου και προσπαθώ να τελειοποιήσω τα ελληνικά μου. Τώρα θα δώσω εξετάσεις για το Β2 και συνεχίζω να μαθαίνω για την ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό. Νιώθω λίγο Ελληνίδα και προσπαθώ για να νιώσω ακόμα περισσότερο. Όσο γνωρίζω την Ελλάδα και την Αθήνα, τη λατρεύω. Θέλω να μείνω εδώ για πάντα.
Είμαι ντροπαλή και δεν έχω πολύ αυτοπεποίθηση κι έτσι δεν έχω πολλές φίλες. Νομίζω ότι η κατάσταση στο Ιράν φταίει για αυτό. Όταν έφτασα στην Ελλάδα είχα μεγάλο πρόβλημα με την έλλειψη αυτοπεποίθησης. Όμως ξεκίνησα ψυχοθεραπεία, για να μιλήσω για αυτό. Ο ψυχολόγος μου μού είπε πως το πρόβλημα ξεκινάει από όταν ήμουν μικρή, από τον τρόπο που μεγάλωσα. Το δουλεύω και τώρα έχω λίγη περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Σε μία άλλη γυναίκα μετανάστρια θα έλεγα κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό. Αφού αφήσαμε την πατρίδα μας και φύγαμε για μια άλλη χώρα, πρέπει να αλλάξουμε τη ζωή μας, να μάθουμε καινούρια πράγματα, να κάνουμε όσα δεν μπορούσαμε να κάνουμε παλιότερα. Τώρα μπορούμε! Είναι όλα πολύ καινούρια, αλλά είναι όλα όσα θέλαμε να κάνουμε και δεν είχαμε τη δυνατότητα. Τώρα μπορούμε και πρέπει να τα κάνουμε!”.
Τάβι, 41, Κουρδιστάν
Στο Κουρδιστάν ήμουν δασκάλα Δημοτικού και επίσης είχα ένα κομμωτήριο. Και μου άρεσε η κομμωτική αλλά κυρίως την έκανα αυτή τη δουλειά καθώς από τη διδασκαλία δεν έβγαζα αρκετά χρήματα. Ο άντρας μου δεν δούλευε και αν δεν υπήρχε το οικονομικό κίνητρο, δεν θα με άφηνε να ασχοληθώ με την κομμωτική, αλλά έβγαζα περισσότερα λεφτά για την οικογένεια έτσι και για αυτό μου το επέτρεψε.
Στην Ελλάδα είμαι από το 2017. Προφανώς, για να φύγει κάποιος από τη χώρα του σημαίνει ότι ένιωθε ανασφάλεια εκεί και δεν μπορούσε να ζήσει άνετα. Από οικονομική άποψη είχα μία κανονική και καλή ζωή, αλλά ως γυναίκα στην κοινωνία, παρόλο που εργαζόμουν και ήμουν κοινωνική, μέσα μου ένιωθα φυλακισμένη. Δεν σκέφτηκα μόνο τον εαυτό μου που έφυγα, μπορούσα να παλέψω και να αγωνιστώ, έχω όμως τρεις κόρες. Δεν ξέρω αν είχα την ψυχική δύναμη να παλέψω και να πολεμήσω και για αυτές. Έχω επίσης και ένα γιο και είμαι ήδη γιαγιά. Η μεγάλη μου η κόρη είναι 25 χρονών, ο γιος μου 19, 10 και 7 οι μικρές μου κόρες. Έχω τα παιδιά μου και τα χαίρομαι, αλλά αν γυρνούσα πίσω στο χρόνο σε καμία περίπτωση δεν θα γινόμουν μητέρα τόσο μικρή. Θα ήθελα να ζήσω ελεύθερη μέχρι τα 50 μου και τότε ίσως να παντρευόμουν. Όμως αναγκάστηκα, λόγω κουλτούρας. Δεν μπορούσα να δεχτώ να συμβεί το ίδιο και στα παιδιά μου. Έτσι άφησα τον άντρα μου και ήρθα μαζί με τα παιδιά μου εδώ. Ακόμα και ο γιος μου δεν θα είχε ίσες ευκαιρίες και ούτε θα μπορούσε ελεύθερα να επιλέξει τη ζωή του. Και το αγόρι στην κουρδική κοινωνία θα έπρεπε να ακολουθήσει όσα επιβάλλει ο πατέρας ή ο παππούς. Πρέπει και οι άντρες μας να έχουν ελευθερία.
Από τη στιγμή που πέρασα τα σύνορα και βρέθηκα στην Τουρκία αισθάνθηκα ότι ήδη έχω ξεπεράσει κάποια εμπόδια. Από τότε που έφτασα στην Ελλάδα όμως, βιώνω μια ελευθερία που δεν είχα συναντήσει ποτέ στη ζωή μου. Το ερώτημα βέβαια είναι, μπορεί αυτή η ελευθερία να με κάνει να ξεχάσω το παρελθόν, να έχω πια μια κανονική και φυσιολογική ζωή;
Αυτή τη στιγμή δεν εργάζομαι. Αν είχα την ευκαιρία να επιλέξω το επάγγελμά μου θα ήταν κάτι που να έχει να κάνει με τα παιδιά και τη διδασκαλία. Από τη στιγμή όμως που είμαι γυναίκα και μητέρα δεν έχω καμία αντίρρηση να κάνω οποιαδήποτε άλλη δουλειά για να σταθώ στα πόδια μου. Υπάρχουν δουλειές από ανθρώπους της εθνικότητάς μας – δεν θέλω να προσβάλω κανένα, αλλά σε αυτές δεν νιώθεις ότι δουλεύεις σε μία ευρωπαϊκή χώρα, νιώθεις πως είσαι πίσω στο Ιράν. Είναι σαν μικρά νησάκια που σου θυμίζουν τη χώρα σου. Προσπωικά αναζητώ μία εργασία στην οποία να συναναστρέφομαι με Έλληνες. Ποτέ δεν έχω βιώσει ρατσισμό στην Ελλάδα. Μάλιστα δοκίμασα να πάω να ζήσω στη Γερμανία και γύρισα πίσω. Όταν γύρισα στην Ελλάδα, ένιωσα ότι γύρισα σπίτι μου.
Δεν μπορείς να κάνεις αυτό που πραγματικά ονειρεύεσαι στο Κουρδιστάν. Εγώ ως παιδί ονειρευόμουν να γίνω τραγουδίστρια, αλλά δυστυχώς το ωδείο ήταν και για αγόρια και για κορίτσια. Μπορεί κάποιες οικογένειες άλλης κοινωνικής τάξης να το δέχονταν, αλλά ο πατέρας μου και τα αδέρφια μου, δεν δέχονταν να είμαι σε μία σχολή μαζί με αγόρια.
Μίλησα για πολύ τον εαυτό μου όμως, ενώ πιο πολύ θα ήθελα να μιλήσω για τις γυναίκες της χώρας μου. Βέβαια αν έπρεπε να σας πω όλα τα βάσανά τους θα μιλούσαμε για ώρες. Όταν σκέφτομαι γυναίκες που για πολύ απλά και πολύ βασικά δικαιώματά τους ή για τα όνειρά τους ή για την αγάπη τους σκοτώθηκαν, και μετά βλέπω τον εαυτό μου σε αυτή την κοινωνία με αυτές τις ελευθερίες που μου δίνει και βλέπω γυναίκες και παιδιά να απολαμβάνουν τη ζωή – όταν συγκρίνω αυτές τις καταστάσεις, δεν μπορώ να απολαύσω την ελευθερία αυτή.
Πάντα οι γυναίκες τιμωρούνται. Κι έτσι, ένα κορίτσι, όταν βλέπει τη συμπεριφορά του αδερφού της στο σπίτι, μέσα της δημιουργείται ένα μίσος απέναντι στον άντρα. Αν πάμε πιο βαθιά, καταλαβαίνουμε ότι ο βασικός λόγος για όλο αυτό είναι μια θρησκεία που λέγεται Ισλαμ. Ήταν η μοίρα μου τέτοια να γεννηθώ σε μία χώρα με αυτή τη θρησκεία που μου επιβάλλει να φοράω χιτζάμπ, να καλύπτω την ομορφιά μου για να μην προκαλέσω σεξουαλικά τους άντρες. Γιατί να μη βάλουν οι άντρες χιτζάμπ στα μάτια τους, αν τους προκαλούμε μόνο με το που μας κοιτούν; Πώς γίνεται να είναι επιτρεπτό σε μία κοινωνία ένας άντρας να έχει τέσσερις γυναίκες και μία γυναίκα να έχει ¼ αυτού του άντρα; Πώς να μοιραστείς έναν άντρα; Όλα αυτά γιατί; Για να χορτάσουν τη σεξουαλικότητα του άντρα; Κι αν εσύ πεις “Θέλω να κοιμηθώ απόψε μαζί σου”, είσαι κακία. Δεν μπορείς δηλαδή να ζητήσεις ούτε καν αυτό, από τον άντρα που μοιράζεσαι κιόλας;
Θέλω να ζητήσω από τις γυναίκες της πατρίδας μου που είναι εδώ στην Ελλάδα να σκέφτονται ελεύθερα, να σκέφτονται θετικά κι αν κάποια φέρει μέσα της ακόμη τις νόρμες της κουρδικής κοινωνίας, νιώσει ότι κάνει κάτι λάθος, να μην την κατακρίνουμε, να μην παίξουμε το παιχνίδι των ανδρών. Να είμαστε οι γυναίκες μαζί, να στηρίζουμε η μία την άλλη. Όταν ήμουν στο camp μάζευα τα κορίτσια και τους έλεγα “Κορίτσι μου, έχεις φύγει πια από αυτή την κουλτούρα, από τον πατέρα σου, από τα αδέρφια σου”, όχι για να τους πω ότι οι άντρες είναι κακοί, μα για να τους ανοίξω το μυαλό, να νιώσουν ελεύθερες. Κι αυτή η ελευθερία δεν είναι μόνο μια ελευθερία στο ντύσιμο, να την νιώθουν και να την αντιλαμβάνονται ως ελευθερία στη ζωή. Είναι υποχρέωσή μου, είναι υποχρέωση όλων μας αυτό”.
Σιμά, 46, Ιράν
Η ιστορία μου είναι λίγο διαφορετική. Στην Ελλάδα ήρθα επειδή παντρεύτηκα, καθώς ο άντρας μου είναι Ελληνοϊρανός. Είμαι περίπου τρία χρόνια εδώ και θέλω να μείνω για πάντα. Ο άντρας μου μένει πολλά χρόνια εδώ. Οι γονείς μας ήταν φίλοι από το πανεπιστήμιο, σπούδαζαν μαζί στην Ιατρική και εμείς γνωριζόμαστε από παιδιά. Τα έφερε έτσι η ζωή και τελικά ερωτευτήκαμε.
Μεγάλωσα μέσα σε μία πάρα πολύ ανοιχτόμυαλη οικογένεια. Προσωπικά δεν αντιμετώπησα προβλήματα, όμως γενικότερα η κατάσταση για τις γυναίκες στο Ιράν δεν είναι καλή. Το Ιράν είναι μια ισλαμική δικτατορία και είναι κατά της γυναίκας. Οι γυναίκες δεν έχουν δικαιώματα. Για παράδειγμα το ντύσιμο. Υποχρεωτικά όλες οι γυναίκες πρέπει να φοράνε χιτζάμπ, όμως καμία τους δεν θέλει. Δεν μπορούν να πάνε στη θάλασσα, να πάνε στο γήπεδο και να δουν μπάλα, να κάνουν ποδήλατο στο δρόμο, δεν μπορούν ούτε να τραγουδήσουν ή να χορέψουν, μόνο στο σπίτι. Δεν μπορούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό χωρίς την άδεια του συζύγου τους, ούτε να πάρουν διαζύγιο, εκτός αν ο άντρας το θέλει. Σε μια κληρονομιά, θα πάρουν λιγότερα από τ’ αγόρια της οικογένειας. Και πολλά ακόμα. Βέβαια τώρα οι γυναίκες μπορούν να σπουδάζουν στο Ιράν και μπορούν να έχουν σημαντικές δουλειές, όμως αυτό δεν αναιρεί τα παραπάνω.
Στο Ιράν δούλευα ως βοηθός νοσηλευτικής χειρουργείου. Εδώ δεν δουλεύω, αλλά προσπαθώ να βελτιώσω τα ελληνικά μου και έτσι να κάνω μια δουλειά βοηθώντας γυναίκες και παιδιά πρόσφυγες, βαριέμαι πολύ χωρίς δουλειά, μου αρέσει να δουλεύω. Λατρεύω την Ελλάδα. Εδώ αισθάνομαι ελεύθερη, υπάρχει δημοκρατία, μπορώ να μιλάω, να πίνω αλκοόλ, να πάω στη θάλασσα με μαγιό, να ντύνομαι όπως θέλω. Ένιωσα πολύ ωραία που εδώ δεν χρειάζεται να φοράω μαντήλι στα μαλλιά μου. Και κάτι ακόμα, πολύ σημαντικό για μένα, εδώ αν θέλω μπορώ να αλλάξω τη θρησκεία μου, ενώ στο Ιράν είναι αδύνατον. Παρόλο που είναι η χώρα μου και μου λείπει πολύ, θέλω πολύ να ζήσω εδώ. Συν ότι στην Ελλάδα ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι είμαι ξένη γιατί είναι πολύ φιλόξενος ο κόσμος. Η χώρα σας είναι τέλεια και οι Έλληνες είναι οι καλύτεροι.
Σε μία γυναίκα μετανάστρια θα έλεγα πως, ναι, έχεις πάρει μια μεγάλη απόφαση και είναι δύσκολα, αλλά είμαστε μαζί, η μία δίπλα στην άλλη, παλεύουμε παρέα. Και ελπίζω ότι θα φτιάξουμε μαζί έναν καλύτερο κόσμο, ειδικά για τα παιδιά μας”.