Όταν ο όρος κόπωση συμπόνιας (compassion fatigue) δημιουργήθηκε το 1992, αφορούσε κατά κύριο λόγο τους επαγγελματίες της υγείας και όσους εργάζονταν σε φροντιστικά επαγγέλματα. Σήμερα αυτό έχει αλλάξει. Η κόπωση συμπόνιας μπορεί να προκύψει από πολλούς διαφορετικούς τομείς της ζωής μας, όταν τείνουμε σε αυτούς να συμπάσχουμε ουσιαστικά υπερβολικά πολύ και συνεχόμενα για άλλους ανθρώπους. Μπορεί να συμβεί επειδή στηρίζεις κάποιον φίλο ή συγγενή σου, γιατί αναλαμβάνεις και τη δουλειά των άλλων για να τους ξαλαφρώσεις ή ακόμα και επειδή βλέπεις αρνητικές ειδήσεις για άλλους ανθρώπους. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που προκύπτει είναι ότι στα δικά σου άγχη και τραύματα έρχονται και προστίθενται στο ίδιο μέγεθος αυτά άλλων ανθρώπων.
Είναι σημαντικό, βέβαια, να μην μπερδέψεις τον όρο με το burnout συμπόνιας. Η βασική διαφορά είναι ότι η κόπωση συμπόνιας συνήθως αφορά τραυματικές εμπειρίες και οφείλεται στο γεγονός ότι καταλήγουμε να βιώνουμε ένα δευτερεύον τραύμα. Αντιθέτως, το burnout συμπόνιας έχει να κάνει με μία πιο κυριολεκτική συναισθηματική κούραση και ένα άδειασμα ενέργειας.
Συμπτώματα της κόπωσης συμπόνιας
Τα συμπτώματα της κόπωσης συμπόνιας δεν εκδηλώνονται με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους ανθρώπους. Κάποιοι τα βιώνουν σωματικά, άλλοι συναισθηματικά, άλλοι ψυχολογικά και άλλοι ως έναν συνδυασμό. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό να τα γνωρίζεις, ώστε να τα αναγνωρίσεις και να τα αντιμετωπίσεις το συντομότερο δυνατόν.
Η κόπωση συμπόνιας, λοιπόν, μπορεί να σού εμφανιστεί με μία ανάγκη να στηρίξεις τους πάντες, αλλά όχι τον εαυτό σου, με αρκετά χαμηλά επίπεδα ενέργειας, με δυσκολίες συγκέντρωσης, με αδυναμία διαχείρισης της διάθεσής σου, με το συναίσθημα ότι είσαι εγωιστής όποτε κάνεις κάτι για εσένα, με μία ξαφνική οξυθυμία, με ένα αίσθημα ανάγκης να αποκοπείς πλήρως από το περιβάλλον σου, με ανήσυχο ύπνο ή/και με αδυναμία εύρεσης ισορροπίας μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής.
Τρόποι αντιμετώπισης της κόπωσης συμπόνιας
Όπως είπαμε, το πρώτο βήμα είναι να γνωρίζεις τα συμπτώματα, έτσι ώστε να ξέρεις ότι έχεις κόπωση συμπόνιας και να αποφασίσεις τελικά να βάλεις τον εαυτό σου στη διαδικασία να την αντιμετωπίσεις. Από εκεί και πέρα, είναι κάποια στάνταρ πράγματα, που μπορείς να κάνεις.
Βρες ένα σύστημα υποστήριξης
Αυτό θα σε βοηθήσει ιδιαίτερα, αν αισθάνεσαι ενοχές όταν δεν μπορείς να κάνεις κάτι για κάποιον ή κάνεις κάτι για τον εαυτό σου. Βρες κάποιον, που εμπιστεύεσαι και νιώθεις ότι μπορείς να του μιλήσεις, και εξήγησέ του πώς ακριβώς αισθάνεσαι. Αυτός θα σε βοηθήσει να καταλάβεις ότι δεν είσαι εγωιστής ή κακός άνθρωπος, αλλά και να δεις πιο καθαρά. Φυσικά, μπορείς να διαλέξεις έναν δικό σου άνθρωπο, όπως έναν καλό φίλο ή συγγενή, ή και έναν ψυχολόγο.
Παρατήρησε την βραδινή σου ρουτίνα
Η κόπωση συμπόνιας είναι πολύ πιθανό να επηρεάζει τα βράδια σου και κατ’ επέκταση τον ύπνο σου. Δες αν αυτό συμβαίνει. Όχι μόνο σε επίπεδο αϋπνίας, αλλά και με την πιθανότητα να κοιμάσαι πολύ λίγες ώρες (κάτω από έξι) ή να έχεις διακοπτόμενο/ανάστατο ύπνο. Αν δεις ότι υπάρχει πρόβλημα, βάλε στόχο να κοιμάσαι κάθε βράδυ συγκεκριμένη ώρα, αλλά και αρκετές ώρες και χωρίς περισπασμούς.
Βρες έναν τρόπο αποσυμπίεσης
Αυτό μπορεί να είναι κάτι εντελώς διαφορετικό για τον καθένα. Οπότε θα πρέπει εσύ να εντοπίσεις τι είναι αυτό, που σε βοηθάει να αποσυμπιεστείς και να αισθανθείς καλύτερα. Διαλογισμός, γραφή σε ημερολόγιο, ένα βιβλίο, γυμναστική, έξοδοι για φαγητό με φίλους, οι αγαπημένες σου ταινίες και πολλά άλλα μπορεί να είναι κάτι, που θα λειτουργήσει για εσένα.
Μην δουλεύεις παραπάνω απ’ όσο χρειάζεται
Αυτή δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για εσένα να βαρέσεις υπερωρίες και να υπερβείς τη δουλειά, που χρειάζεται καθημερινά να τελειώνεις εντός του ωραρίου σου. Σίγουρα δεν είναι ούτε η στιγμή να καλύπτεις το λουφάρισμα συναδέλφων σου, ό,τι δικαιολογίες κι αν έχουν. Πήγαινε στην ώρα σου, κάνε τη δουλειά σου και φύγε την ώρα, που σχολάς. Ιδανικά, αν για κάποιον λόγο μια μέρα μπορείς να φύγεις νωρίτερα, κάν’ το και μην καθίσεις παραπάνω απ’ όσο σού ζητείται.
Εξέτασε τις σχέσεις σου
Παρατήρησε από τις σχέσεις σου με ποιους ανθρώπους προκύπτει η κόπωση συμπόνιας. Μετά άρχισε να εξετάζεις κατά πόσο η σχέση σας είναι μονόπλευρη. Για παράδειγμα, την επόμενη φορά που θα σου ζητήσουν κάτι, εξήγησε ότι θα το ήθελες πολύ να βοηθήσεις, αλλά δεν είσαι σε θέση να το κάνει. Ή ζήτησέ τους να στηρίξουν εκείνοι εσένα σε μία δύσκολη στιγμή. Η αντίδραση και η στάση τους θα σού πει πολλά.
Περιόρισε την χρήση των social media
Είναι εξαιρετικά σημαντικό, αν αισθάνεσαι ότι οι αρνητικές ειδήσεις είναι μέρος του προβλήματός σου. Άρχισε να περιορίζεις την χρήση των social media σου, ειδικά όσων νιώθεις ότι συμβάλλουν σίγουρα στην κόπωση συμπόνιας σου. Παράλληλα, παρατήρησε κι αν κάποια συγκεκριμένη ώρα χρήσης μέσα στη μέρα, όπως το πρωί, σε εξαντλεί περισσότερο από τις υπόλοιπες. Στη θέση του χρόνου, που θα ξόδευες στο Facebook, για παράδειγμα, προτίμησε να κάνεις κάτι, που θα σε διασκεδάσει.
