Αναρωτήθηκες ποτέ πώς ακριβώς φτάσαμε στο σημείο να έχουμε αναπαραγωγικά δικαιώματα οι γυναίκες; Να μπορούμε αν θελήσουμε να χρησιμοποιούμε ασφαλή μέσα αντισύλληψης, και να έχουμε πρόσβαση τόσο σε νόμιμη όσο και ακίνδυνη διακοπή κύησης;
Η απάντηση είναι ίσως πιο περίπλοκη από ότι κάποιος θα περίμενε καθώς όχι, δεν ξύπνησε μια μέρα ένας φωτισμένος νομοθέτης (πόσο μάλλον άντρας) και είπε, “να τι πρέπει να δώσουμε στις γυναίκες για να τις προστατεύσουμε”. Τα πράγματα δυστυχώς δεν είναι ποτέ τόσο απλά. Όπως σε όλη την πορεία της ιστορίας, μέχρι και σήμερα, οι γυναίκες κάθε γενιάς έχουν παλέψει σκληρά για τα τωρινά κεκτημένα μας.
Illustration by Tink
Η σύντομη απάντηση λοιπόν, στο πώς αποκτήσαμε αναπαραγωγικά δικαιώματα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος του Δυτικού Κόσμου, είναι εν μέρει χάρη στην υπόθεση Roe v. Wade. Πιο συγκεκριμένα, το Γενάρη του 1973, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ εξέδωσε την τελική δικαστική απόφαση στην παραπάνω υπόθεση, δικαιώνοντας την Jane Roe (το αληθινό της όνομα ήταν Norma McCorvey) έναντι της πολιτείας του Texas και του περιφερειακού της εισαγγελέα Henry Wade, τους οποίους η πρώτη μήνυσε ισχυριζόμενη πως οι νόμοι της εν λόγω πολιτείας σε ό,τι αφορά στις αμβλώσεις ήταν αντισυνταγματικοί. Η συγκεκριμένη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ορίζει (ως και σήμερα) πως το Σύνταγμα (των ΗΠΑ) προστατεύει το δικαίωμα κάθε γυναίκας να πραγματοποιήσει τεχνητή διακοπή κύησης, χωρίς την υπερβολική παρέμβαση του κράτους. Έπειτα λοιπόν από τέσσερα περίπου χρόνια νομικών διαδικασιών, τρία δικαστήρια και έναν τεράστιο επικοινωνιακό αλαλούμ, το Γενάρη του 1973, η Norma McCorvey δεν κέρδισε απλά μια δίκη, αλλά ανέτρεψε ολόκληρη την πορεία των γυναικείων δικαιωμάτων παγκοσμίως, με αποτέλεσμα τόσο αυτή όσο και οι δικηγόροι της, η Sarah Weddington και η Linda Coffee να αποτελούν ως σήμερα φεμινιστικά είδωλα.
Η μόνη από τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες που είχε ήδη νομικό πλαίσιο (από το 1967) που επέτρεπε αμβλώσεις ήταν η Αγγλία, αν και η επιλογή έγκειτο στους γιατρούς της εγκύου και όχι στην ίδια. Η Γαλλία ακολούθησε το 1975, δίνοντας στην γυναίκα την ελευθερία να αποφασίσει, μόνο όμως μέχρι την 10 εβδομάδα. Έπειτα πήραν σειρά σταδιακά όλες οι χώρες τις Ευρώπης, και ανάμεσά τους και εμείς, όταν το 1978 νομιμοποιήθηκε η τεχνητή διακοπή κύησης και στην Ελλάδα, όμως υπό όρους, όχι πολύ ελαστικούς. Η τελευταία τροποποίηση του νόμου ήρθε το 1986 ( Ν. 1609/1986), η οποία βρίσκεται σε ισχύ ως και σήμερα και ορίζει μεταξύ άλλων τα εξής:
4. Δεν είναι άδικη πράξη η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης που ενεργείται από την έγκυο ή με τη συναίνεση των προσώπων που αναφέρονται στην παράγραφο 2 από γιατρό μαιευτήρα γυναικολόγο με τη συμμετοχή αναισθησιολόγου, σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, αν συντρέχει μία από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Δεν έχουν συμπληρωθεί δώδεκα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
β) Η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού, αποπλάνησης ανήλικης, αιμομιξίας ή κατάχρησης γυναίκας ανίκανης να αντισταθεί και δεν έχουν συμπληρωθεί δεκαεννέα εβδομάδες εγκυμοσύνης.
γ) Έχουν διαπιστωθεί, με τα μέσα προγεννητικής διάγνωσης, ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου που επάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού ή υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής υγείας της. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται σχετική βεβαίωση και του κατά περίπτωση αρμόδιου γιατρού.
Η παραπάνω υπόθεση λοιπόν, παρ’ ότι όντως επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον παγκόσμιο αγώνα για τα γυναικεία δικαιώματα, αναπαραγωγικά και μη, χάρη στην πολιτισμική βαρύτητα των ΗΠΑ, ήταν η αρχή.
H Αμερική των ’70ς, όπως και οι περισσότερες χώρες εκείνης της εποχής δεν φημίζονταν για την καλή παροχή υπηρεσιών υγείας στις γυναίκες, ως ένα ακόμα παρακλάδι της σεξιστικής κοινωνίας. Σε αυτά τα πλαίσια, και με το δεύτερο φεμινιστικό κύμα να βρίσκεται έντονα στο προσκήνιο, ένα νέο κίνημα αυτο-βοήθειας ξεκίνησε στους φεμινιστικούς κύκλους, για να αντιμετωπίσει το σεξιστικό σύστημα υγείας και τις συνέπειες του στο γυναικείο σώμα. Ξεκινώντας στις αρχές της δεκαετίας του ’70, μια αρχικά μικρή ομάδα γυναικών ακτιβιστών έστησε ένα σύστημα ιατρικής γυναικολογικής αυτοεξέτασης που σταδιακά εξαπλώθηκε, δημιουργώντας ένα δίκτυο ενδυναμωμένων γυναικών, με έναν σχετικό έλεγχο των αναπαραγωγικών τους δικαιωμάτων στα χέρια τους.
Πιο συγκεκριμένα, πολλοί ακαδημαϊκοί σήμερα τοποθετούν το ξεκίνημα του εν λόγω κινήματος στο 1971, όταν σε μια συνάντηση περίπου τριάντα γυναικών, η φεμινίστρια Carol Downer ξεκίνησε να περιγράφει την διαδικασία άμβλωσης που είχε πρόσφατα η ίδια παρακολουθήσει. Στην προσπάθειά της να γίνει πιο κατανοητή, ξάπλωσε επάνω σε ένα τραπέζι, και εξήγησε την όλη διαδικασία δείχνοντας πάνω στο δικό της αναπαραγωγικό σύστημα.
Charlotte Ager illustration
Μιλώντας σχετικά στο Teen Vogue, η Carol Downer είπε, “Δεν μπορώ να πάρω τα εύσημα για ό,τι συνέβη. Δεν σκέφτηκα τότε ‘θα δείξω σε αυτές τις γυναίκες τον τράχηλο μου και θα μεταμορφωθούν (ενδυναμωτικά), θα αρχίσουν να χοροπηδούν από τη χαρά τους και θα αποφασίσουν να πάρουν την υγεία τους στα χέρια τους, μπροστά στα μάτια μου΄, αλλά αυτό ακριβώς συνέβη τελικά.”
Έπειτα από αυτό, το κίνημα προχώρησε και εξαπλώθηκε ταχύτατα. Η Downer μαζί με τις συναδέλφους της ίδρυσε στο Los Angeles το Feminist Women’s Health Center (Κέντρο Υγείας για Γυναίκες Φεμινίστριες), και στην συνέχεια ταξίδεψαν στην υπόλοιπη χώρα, διδάσκοντας σε άλλες κοινότητες την γυναικολογική αυτοεξέταση. Παράλληλα, συζητούσαν με το εκάστοτε γκρουπ ανοιχτά, μοιράζοντας έτσι χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας (που μέχρι τότε δεν υπήρχαν) ενώ παράλληλα απομυθοποιούσαν το ταμπού γύρω από το θέμα. Ανάμεσα στις “τεχνικές” που δίδασκαν ήταν και μια τρόπον τινά άμβλωση, που έκαναν με μια ειδική συσκευή με το όνομα Del-Em. Η συγκεκριμένη μέθοδος δεν ήταν απόλυτα ασφαλής, ούτε απόλυτα αποτελεσματική, ήταν όμως σίγουρα καλύτερη από όσες υπήρχαν μέχρι τότε.
Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν τον πυρήνα δράσης του συγκεκριμένου κινήματος. Ο σκοπός δεν ήταν μόνο πρακτικός, αλλά και ηθικός. Με αυτές τις μεθόδους, οι γυναίκες αυτές έχτισαν ένα ισχυρό δίκτυο αλληλο-υποστήριξης, και ενθάρρυναν άλλες να νιώσουν άνετες και σίγουρες μέσα στο σώμα τους, χαρίζοντας τους παράλληλα σημαντικές γνώσεις για τον οργανισμό τους που υπό άλλες συνθήκες δε θα είχαν.
https://gr.pinterest.com/pin/3659243436888795/
Με τον ερχομό του Roe v. Wade το 1973, και την επαναστατική αλλαγή, το FWHC άνοιξε φεμινιστικές κλινικές γυναικολογικής στήριξης σε όλη τη χώρα, και μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, παρείχε πλέον νόμιμα υπηρεσίες αντισύλληψης, αμβλώσεις, γυναικολογικές εξετάσεις και άλλα.
Από τότε μέχρι σήμερα, ο οργανισμός αυτός έχει εξελιχθεί πάρα πολύ, φέρνοντας σταδιακά στην συζήτηση και τον υπερθεματικό φεμινισμό, και συμπεριλαμβάνοντας τόσο γυναίκες OC, (κάτι που δεν συνέβαινε στα πρώιμα στάδια) όσο και κάθε θηλυκότητα. Και αν κάτι αξίζει να κρατήσουμε από το συγκεκριμένο κίνημα, σύμφωνα με την Loretta Ross, πρώην διευθύντρια του NBWHP (National Black Women’s Health Project), αυτό είναι η ανάγκη για αλληλοϋποστήριξη, η δύναμη του όλ@ μαζί και κανέν@ μόν@.
“(…) Στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε η μια την άλλη, ή το ένα το άλλο, ώστε να αυτοβοηθηθούμε. Από τις γυναίκες που βοηθούσαν η μια την άλλη να κάνουν εξετάσεις του τραχήλου, μέχρι άλλες γυναίκες και θηλυκότητες, που μέσα από την μεταξύ τους συζήτηση κατάφεραν να ξεπεράσουν τραύματα και καταπίεση. Παρά το όνομα ‘αυτο-βοήθεια’ αυτό που έχουμε κοινό, είναι ότι σαν φεμινίστριες, βοηθάμε η μια την άλλη να μεγαλώσουμε. Βοηθάμε η μια την άλλη (και το ένα το άλλο) να επιβιώσουμε.”