Στους γρήγορους, συχνά υπερβολικά, ρυθμούς που καλούμαστε να ζήσουμε, το να φτιάχνουμε λίστες με πράγματα που πρέπει να κάνουμε, κοινώς to-do λίστες όπως τις ξέρουμε πια όλοι, είναι μια πολύ χρήσιμη λύση. Εκτός του ότι μας βοηθούν να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά, να οργανωθούμε καλύτερα, και έτσι να είμαστε πιο παραγωγικοί, οι to-do λίστες έχουν και μια δράση χαλαρωτική, αφού γνωρίζοντας πως όλες μας οι υποχρεώσεις είναι επάνω σε ένα χαρτί, σταματάμε να τις γυροφέρνουμε στο κεφάλι μας.
Όπως όλα βέβαια, και αυτό το εύχρηστο εργαλείο μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα στην υπερβολή του. Αν είσαι φαν της to-do λίστας τότε σίγουρα έχεις νιώσει την ικανοποίηση που έρχεται όταν γράψεις αυτό το μικρό τικ δίπλα σε μια υποχρέωση, αφού την ολοκληρώσεις. Αυτό το μικρό τικ, στην πραγματικότητα είναι ίσως πιο ικανοποιητικό, και σίγουρα πιο απολαυστικό από την ίδια την δραστηριότητα που μόλις έφερες σε πέρας, αν το καλοσκεφτείς. Αυτή λοιπόν η αίσθηση είναι τόσο σημαντική και πανανθρώπινη, που η επιστημονική κοινότητα της έχει δώσει όνομα: completion bias ή στα ελληνικά, προδιάθεση για ολοκλήρωση.
Μιλώντας στο Psychology Today, η ερευνήτρια Eva Krockow αναφέρει σχετικά, “Η σημασία του να ολοκληρώνεις πράγματα είναι βαθιά χαραγμένη στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων. Στην πραγματικότητα, η συγκεκριμένη προδιάθεση ξεκινάει από τους νευρολογικούς μηχανισμούς του εγκεφάλου, όπου η εμπειρία μιας ‘δουλειάς’ που ολοκληρώνεται συνδέεται με την απελευθέρωση μιας ορμόνης ευχαρίστησης, της ντοπαμίνης”.
Όντως, η ντοπαμίνη λειτουργεί κυρίως ευεργετικά για εμάς. Χωρίς αυτήν, δε θα αισθανόμασταν την γνωστή ευχάριστη αίσθηση μετά από μια παραγωγική μέρα, η οποία μάλιστα συνήθως απαλύνει και την κούραση. Χωρίς αυτή, κάθε δουλειά, κάθε υποχρέωση, θα ήταν μια αγγαρεία δίχως τέλος. Ωστόσο, η συγκεκριμένη λειτουργία, μπορεί να αποβεί αρνητική, όταν μιλάμε για to-do λίστες, και καθημερινές δουλειές.
Γιατί; Όπως ίσως μαρτυρά και το όνομά της, προδιάθεση για ολοκλήρωση, στην προκειμένη περίπτωση, η ευχαρίστηση μπορεί να καταλήξει να σχετίζεται πιο πολύ με το τικ στην λίστα και λιγότερο με την ίδια την δραστηριότητα που έχεις να φέρεις σε πέρας. Και αυτό με την σειρά του έχει άλλα αποτελέσματα. Όπως το ότι μπορεί να μην δώσεις την απαραίτητη προσοχή σε αυτό που έχεις να κάνεις, ώστε να το ολοκληρώσεις γρηγορότερα, κάνοντας τελικά “μισοδουλειές”. Συχνά επίσης, υπάρχει η τάση να επιλέγεις τις μικρές υποχρεώσεις, που είναι εύκολες και γίνονται άμεσα, όπως το στρώσιμο του κρεβατιού, ή το πιο “ασήμαντο” εργασιακό task. Επομένως, αναβάλεις μονίμως τα πιο μεγάλα κα σημαντικά, με αποτέλεσμα να σου μένουν στο τέλος της ημέρας, μαζί με κάμποσα κιλά στρες που κουβαλάς στην πλάτη όλη τη μέρα.
Τα παραπάνω μπορεί να μην ακούγονται και τόσο σημαντικά, αλλά μακροπρόθεσμα, υπάρχει περίπτωση να σου προσδώσουν περισσότερο άγχος και λιγότερο οργάνωση. Πώς θα το διαχειριστείς;
Σύμφωνα με την Krockow, “ένας τρόπος να αντιμετωπίσεις αυτή την προδιάθεση είναι οργανώσεις τις to-do λίστες σου σύμφωνα με τις ανάλογες μελέτες συμπεριφορικής ανάλυσης. Για παράδειγμα, μια τέτοια έρευνα έδειξε πως το να τοποθετείς μερικά μικρά εύκολα tasks στην αρχή της εργασιακής ημέρας, ενδέχεται να σου δώσει παραπάνω κίνητρο για τις πιο δύσκολες δουλειές που ακολουθούν”.
Αν από την άλλη δυσκολεύεσαι να ξεκινήσεις ένα πολύ μεγάλο task, η Krockow προτείνει να το χωρίσεις σε επιμέρους κομμάτια, σαν σε μικρές to-do μπουκίτσες και να τα πάρεις ένα-ένα. Ο λόγος ευνόητος. Σε κάθε περίπτωση, όπως όλα και αυτό χρειάζεται έναν χρόνο προσαρμογής για να το πετύχεις. Αλλά όταν το καταφέρεις, σίγουρα θα νιώσεις καλύτερα σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητά σου σε σχέση με το άγχος σου.