Μπορεί να φαίνεται υπερβολικά μικρός ο αριθμός 7 για να συνοψίσει τους τύπους πλοκής για όλα τα λογοτεχνικά κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ, πολλοί ακαδημαϊκοί συμφωνούν ότι πάνω σε αυτές τις βασικές γενικές πλοκές γράφονται τα πάντα και ανακυκλώνονται, αλλάζοντας τον τόπο τον χρόνο, τους βασικούς χαρακτήρες και τις κύριες συγκρούσεις ανάμεσά τους. Αυτοί οι επτά τύποι ιστοριών είναι:
- Νικώντας το τέρας
- Από την φτώχια στα πλούτη
- Η αναζήτηση
- Ταξίδι και επιστροφή
- Αναγέννηση
- Κωμωδία
- Τραγωδία
Η λίστα αυτή προέρχεται από το σεμιναριακό βιβλίο του Booker, The Seven Basic Plots: Why We Tell Stories. Του πήρε 34 χρόνια έρευνας και διαρκούς ανάγνωσης βιβλίων για να τελειώσει το 700 σελίδων πόνημά του. Από που όμως του ήρθε η ιδέα να συμπυκνώσει όλη την παγκόσμια λογοτεχνία σε επτά τύπους όσον αφορά την πλοκή; Και είναι αληθές κάτι τέτοιο; Αν ναι, πως επηρεάζει αυτή η γνώση του συγγραφείς που όλοι τους πασχίζουν να βρουν την επόμενη τρανταχτή ιδέα που θα κάνει το δικό τους βιβλίο να διαφέρει;
Μειώνοντας τις βασικές πλοκές σε τρεις
Αν και οι 7 βασικές πλοκές είναι η πιο διαδεδομένη κατηγοριοποίηση σήμερα, ο Booker δεν ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε ότι υπάρχει περιορισμένος αριθμός πλοκών. Μια ανάλογη λίστα είχε φτιαχτεί από τον Foster-Harris το 1959, ο οποίος μάλιστα ισχυρίστηκε ότι υπάρχουν μόνο τρεις τύποι ιστοριών:
- Με χαρούμενο τέλος
- Με θλιβερό τέλος
- Τραγωδία
Αυτή η κατηγοριοποίηση φαίνεται μάλλον απλουστευτική, καθώς θα μπορούσε πράγματι να καλύψει όλες τις πιθανές πλοκές και πρόσφερε λίγα όσον αφορά την διάρθρωση και την ανάλυση της δομής των ιστοριών. Η λίστα του Booker, δεν ασχολείται μόνο με την κατάληξη της ιστορίας όπως κάνει αυτή του Foster-Harris και λαμβάνει υπόψη της θέματα δομής και διάρθρωσης της ιστορίας προκειμένου να την κατατάξει.
Το Ηδονόμετρο: Μια συναισθηματική προσέγγιση στην αφήγηση και την πλοκή
Πιο πρόσφατα, το Πανεπιστήμιο του Βερμόντ, ακολούθησε την ιδέα του συγγραφέα Kurt Vonnegut και χρησιμοποίησε το πρόγραμμα ενός ισχυρού υπολογιστή για να αναλύσει δεδομένα από 1,737 λογοτεχνικές ιστορίες. Ο στόχος ήταν να καταγραφεί το συναισθηματικό περιεχόμενο της πλοκής, εντοπίζοντας λέξεις όπως “δάκρια”, “γέλιο”, “εχθρός”, “δηλητήριο” κλπ. Στην διάρκεια της εξέλιξης της πλοκής, περιγράφεται η κλιμάκωση του συναισθηματικού επιπέδου ως “άνοδος” για τα ευχάριστα συναισθήματα και «πτώση» για τα δυσάρεστα. Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής έδωσαν έξι βασικές πλοκές:
- Από την φτώχια στα πλούτη (άνοδος)
- Τραγωδία ή Από τα πλούτη στην φτώχια (πτώση)
- Άνθρωπος σε παγίδα (πτώση- άνοδος)
- Ίκαρος (άνοδος -πτώση)
- Σταχτοπούτα (άνοδος-πτώση-άνοδος)
- Οιδίποδας (πτώση- άνοδος-πτώση)
Όλη η μελέτη βρίσκεται στο διαδίκτυο και μπορεί να την διαβάσει κανείς, είναι όμως αρκετά θεωρητική. Τα διαγράμματα των συναισθημάτων που παράχθηκαν από την έρευνα είναι υπέροχα. Εδώ για παράδειγμα βλέπουμε την συναισθηματική αψίδα στο βιβλίο “Ο Χάρι Πότερ και η Φιλοσοφική Λίθος” της J.K. Rowling.
Το Ηδονόμετρο λοιπόν μπορεί να προσφέρει δωρεάν στο διαδίκτυο τα αποτελέσματα της ανάλυσής του για έναν μεγάλο κατάλογο βιβλίων, αν και δεν έχουν αναλυθεί όλα τα βιβλία του κόσμου. Τα περισσότερα κλασικά και δημοφιλή βιβλία έχουν αναλυθεί όμως, οπότε είναι στην διάθεσή μας.
Επομένως, έχουν ειπωθεί όλες μας οι ιστορίες;
Τι συμβαίνει λοιπόν τελικά; Έχουν ήδη ειπωθεί όλες μας οι ιστορίες; Κι αν αυτό είναι αλήθεια, τι αξία έχει να γράφονται καινούριες; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα είναι φυσικά πως όχι. Αν και μπορούμε να αποδεχθούμε την ιδέα ότι όλες οι ιστορίες βασίζονται σε έξι ή επτά θεμελιώδεις δομές, ο λόγος της κατηγοριοποίησής τους είναι μόνο για να βοηθηθούμε να κατανοήσουμε την λογοτεχνία καλύτερα και όχι να περιορίσουμε την δημιουργικότητά μας ή τις ιδέες μας.
Αυτοί οι τύποι περιγράφουν το συναισθηματικό ταξίδι στον πυρήνα κάθε ιστορίας αλλά δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να περιορίσουν τις αναρίθμητες περιγραφές θεαμάτων, ήχων, ανθρώπων, και τόπων που ο κάθε αναγνώστης μπορεί να χαρεί κατά την διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Παρότι οι ταινίες Apollo 13 και Mad Max: Fury Road και τα βιβλία The Hobbit και Η Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων ανήκουν όλα στην κατηγορία ‘Ταξίδι και επιστροφή” είναι τόσο δραματικά διαφορετικά μεταξύ τους! Η κάθε ιστορία ξεχωρίζει από τον τρόπο με τον οποίο την αφηγείται ο συγγραφέας της, στον ιδιαίτερο κόσμο που πλάθει γύρω από τους ήρωες και τις περιπέτειες που τους βάζει να ζούνε.
Αν λοιπόν σου αρέσει να γράφεις, με κανέναν τρόπο μην αποθαρρυνθείς από τα παραπάνω. Πρόκειται μόνο για μια κατηγοριοποίηση τίποτα παραπάνω.