Τι κάνεις τις στιγμές ή τις περιόδους που έχεις παραπάνω στρες προκειμένου να το αντιμετωπίσεις; Αν κοιτάζοντας πίσω παρατηρήσεις πως η πρώτη σου σκέψη (και μετά πράξη) είναι να ψωνίσεις, τότε μάλλον ανήκεις στην κατηγορία των συναισθηματικών καταναλωτών. Μην τρομάζεις, δεν πρόκειται για κάποιου είδους ασθένεια. Αλλά μάλλον για ένα μηχανισμό άμυνας του οργανισμού ο οποίος εν δυνάμει μπορεί να γίνει προβληματικός. Ο λόγος που μπορεί να υπάρχει αυτή συμπεριφορά; Μια μόνο αγορά μπορεί να ανεβάσει την ντοπαμίνη μας, την ορμόνη της ευχαρίστησης, σε πολύ υψηλά επίπεδα, όπως συμβαίνει βέβαια και με αυτά που ονομάζουμε comfort foods, πχ. ένα κέικ σοκολάτα ή μια σακούλα πατατάκια. Το ερώτημα ωστόσο που προκύπτει δικαίως, είναι ο συναισθηματικός υπερκαταναλωτισμός απαραίτητα κάτι αρνητικό; Και αν ναι πώς ακριβώς θα το διαχειριστείς; Στα έχουμε όλα παρακάτω.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο Olivia Dornan, ισχύει ότι “συνδέουμε τα ψώνια με το ότι κάνουμε κάτι καλό για τον εαυτό μας, με την αυτοφροντίδα αλλά και με το συναίσθημα της επιβράβευσης, και δεν υπάρχει τίποτα κακό με αυτό αν το κάνουμε περιστασιακά. Ωστόσο, μπορεί να εξελιχθεί σε πρόβλημα όταν αρχίσουμε να συνδέουμε το ξόδεμα μεγάλων χρηματικών ποσών με το συναίσθημα της χαράς.”
Από την άλλη η ειδικός Gabi Slemer, δεν συμφωνεί ακριβώς, υποστηρίζοντας πως η εν λόγω “συνήθεια” δεν είναι κάτι αρνητικό. “(σύμφωνα με μια νέα έρευνα) τα ψώνια και συγκεκριμένα σε καταστήματα, μπορούν να μας βοηθήσουν να νιώσουμε πως έχουμε τον έλεγχο του περιβάλλοντός μας, να μαλακώσουν το αίσθημα της λύπης, ενώ παράλληλα υποσυνείδητα να μας δώσει ένα boost ότι καταφέραμε κάτι θετικό. Στην ίδια έρευνα επίσης βγήκε το συμπέρασμα πως τα ψώνια μπορούν να αυξήσουν τα δημιουργικά μας ερεθίσματα και να μειώσουν το άγχος”, εξηγεί.
Σύμφωνα και με τις δυο ειδικούς ωστόσο, το πρόβλημα ξεκινάει όταν η όλη κατάσταση φτάσει στην υπερβολή της και μας φέρει αντιμέτωπους με το οικονομικό στρες. Αν δηλαδή φτάσουμε σε σημείο να ξοδεύουμε περισσότερα από όσα αντέχει η τσέπη μας. Αυτό εν καιρώ θα δημιουργήσει περεταίρω άγχος, και θα προκύψει ένας φαύλος κύκλος όπου θα ψωνίζουμε όταν αγχωνόμαστε, μετά θα αγχωνόμαστε για τα οικονομικά μας επειδή ψωνίσαμε, και όλο πάλι από την αρχή. To βασικό λοιπόν κριτήριο για να καταλάβεις αν έχεις περάσει στη απέναντι όχθη αυτής της συνήθειας και πλέον πρέπει να σταματήσεις, είναι το χρέος. Αν έχεις φτάσει σε σημείο να ψωνίζεις συστηματικά μεσω πιστωτικών καρτών και άρα με χρήματα που στην πραγματικότητα δεν έχεις, τότε σημαίνει πως τα ψώνια είναι πλέον για σένα τοξικά.
Πώς θα το αντιμετωπίσεις;
Σύμφωνα με την Dornan όλα εξαρτώνται από το πόσο συνειδητοί είμαστε όταν ψωνίζουμε, και από το πόσο γρήγορα και αυθόρμητα λειτουργούμε, ή όχι. Όπως αναφέρει, “(καλό είναι να) παρατηρήσετε τα μοτίβα σας όταν ξοδεύετε αλόγιστα και χωρίς να το σκέφτεστε, και να προσπαθήσετε αντί να δώσετε κατευθείαν την κάρτα σας, να αναλογιστείτε πώς ακριβώς νιώθετε. Κάποιες φορές ίσως απλά υπάρχει κάποιο άλλο υποβόσκον ζήτημα το οποίο αντί να λύσετε ευθέως, βρίσκεις διέξοδο στα ψώνια.”
Σίγουρα βέβαια κανείς δεν είπε να μην ψωνίσεις εκείνο το ζευγάρι παπούτσια που ζαχαρώνεις εδώ και καιρό, ή να μην παραγγείλεις φαγητό στο σπίτι ένα βράδυ που είσαι πτώμα και δεν αντέχεις να μαγειρέψεις. Το θέμα είναι να είμαστε πάντα σε μια ισορροπία, και αν δούμε πως ξοδεύουμε παραπάνω και πιο συχνά για μια περίοδο, να κοιτάξουμε αν συμβαίνει επειδή όντως χρειαζόμασταν αυτές τις αγορές, ή γιατί κάτι άλλο μας απασχολεί.