Η ενοχή είναι ένα κοινό συναίσθημα που είναι πιθανό να νοιώσουν όλοι οι άνθρωποι, σχετικές έρευνες δείχνουν όμως, ότι οι γυναίκες σηκώνουν μεγαλύτερο τέτοιο βάρος, με εκείνες που αντιμετωπίζουν την “εποχή του σάντουιτς” (φροντίζουν έφηβα παιδιά και ηλικιωμένους γονείς ταυτόχρονα) να υποφέρουν περισσότερο. Υπάρχουν μάλιστα στοιχεία που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο ενοχικές όταν χρειάζεται να δεχτούν τηλεφωνήματα ή emails από την δουλειά τους το βράδυ, ενώ οι millennials νοιώθουν ενοχές όταν βρίσκονται σε διακοπές.
Γιατί οι γυναίκες νοιώθουν συχνότερα ενοχές;
Γιατί άραγε οι γυναίκες είναι συχνότερα επιρρεπείς σε αισθήματα ενοχής; Η απάντηση βρίσκεται πιθανότατα στην θέση τους μέσα στην κοινωνία. Σχεδόν σε όλες τις κοινωνίες ανά τους αιώνες, οι γυναίκες και τα κορίτσια κοινωνικοποιούνταν με τρόπο τέτοιον ώστε να τα πάνε καλά μεταξύ τους, να μην οξύνουν τα πνεύματα μέσα στην οικογένεια και να φροντίζουν τους συγγενείς τους. Σε πολλές οικογένειες (αλλά όχι σε όλες) οι γυναίκες είναι περισσότερο ή αποκλειστικά υπεύθυνες για την διατήρηση των σχέσεων με συγγενείς και φίλους, φροντίζουν ώστε να τηρούνται τα προγράμματα όλων των μελών της στενής ή της ευρύτερης οικογένειας αλλά και την εύρυθμη λειτουργία του νοικοκυριού. Αυτό φυσικά τις φορτώνει διαχρονικά με ένα αίσθημα μεγαλύτερης ευθύνης.
Είναι το αίσθημα ενοχής υγιές ή ανθυγιεινό;
Όπως λέει η ψυχίατρος Melanie Greenberg στο Psychology Today μπορεί να μην είναι τίποτα από τα δύο ή και τα δύο. Υγιή αισθήματα ενοχής μας κινητοποιούν να προσπαθούμε να ζούμε σύμφωνα με τις βασικές μας αξίες ή αρχές, που με την σειρά τους μπορεί να βελτιώνουν τις σχέσεις μας με τους άλλους καθώς είναι πιθανότερο να τους φερόμαστε με σεβασμό και να φροντίδα. Υπερβολικά αισθήματα ενοχής όμως μπορούν να μας φορτώσουν με υπερβολικό ψυχολογικό βάρος που επιβαρύνει το συναίσθημά μας και χαλάει την ποιότητα της ζωής μας. Η υπερβολική ενοχή μπορεί να είναι μάλιστα ένα από τα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης ή να σχετίζεται με κάποιο παιδικό τραύμα ή μετατραυματικό στρες.
Η τραυματική ενοχή μπορεί να πάρει πολλές και διάφορες μορφές, όπως η ενοχή του επιζήσαντα, ή η ενοχή του να ζεις την ζωή σου ενώ κάποιο μέλος της οικογένειας υποφέρει και χρειάζεται έντονη συναισθηματική βοήθεια. Τα αισθήματα ενοχής μπορούν φυσικά έχουν την ρίζα τους σε σχέσεις με επικριτικούς, αμελείς ή κακοποιητικούς γονείς. Έντονα τέτοια αισθήματα είναι δυνατόν να βιώνουν πολλές γυναίκες με διατροφικές διαταραχές γιατί τρώνε, έχουν βάλει βάρος ή δεν ασκούνται αρκετά, ενοχή που συνυπάρχει με διαταραγμένη ή αρνητική εικόνα σώματος.
Τι μπορείς να κάνεις:
Αν είσαι επιρρεπής σε μη υγιή αισθήματα ενοχής, ότι δηλαδή ποτέ όσα κάνεις δεν είναι αρκετά, μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις παρακάτω ιδέες για να ελευθερώσεις τον εαυτό σου από αυτά. Χρειάζεται βέβαια αρκετή πρακτική εξάσκηση και σκέψη για να αλλάξει αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς που γεννά τις ενοχές και θα πρέπει να έχουμε υπομονή με τον εαυτό μας.
View this post on Instagram
Εντόπισε τα σημάδια
Αν νοιώθεις ενοχές γιατί “δεν κάνεις αρκετά πράγματα” για τα παιδιά σου, τους γονείς σου, τον σύντροφο ή την οικογένεια, κάνε μια λίστα με όλα όσα κάνεις σε τακτική βάση για όλους τους. Ύστερα κράτα την λίστα αυτή στο πορτοφόλι ή στην τσάντα σου και ξαναδιάβασέ την οποτεδήποτε νοιώσεις τέτοιου είδους ενοχές ξανά.
Ρώτα ευθέως και πάρε τις απαντήσεις που χρειάζεσαι
Ρώτα τους ανθρώπους που νομίζεις ότι παραμελείς αν πράγματι νοιώθουν παραμελημένοι. Σκέψου αν έχουν την τάση να περιμένουν περισσότερα από εσένα ενώ αποφεύγουν την προσωπική τους ευθύνη απέναντι στους εαυτούς τους, πχ έφηβοι που τα περιμένουν όλα από εσένα. Ύστερα σκέψου πως άραγε θα έβλεπε την κατάσταση ένας εξωτερικός παρατηρητής. Αν λοιπόν καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι πράγματι δεν κάνεις αρκετά, βρες τις ανάλογες λύσεις ή τους απαραίτητους συμβιβασμούς που θα ισορροπήσουν τις ανάγκες όλων.
Εκτίμησε τον εαυτό σου και όλα όσα κάνεις
Μια καλή ιδέα είναι να αρχίσεις να κρατάς ένα ημερολόγιο “προσωπικής ευγνωμοσύνης” στο τέλος της μέρας, σημειώνοντας τουλάχιστον τρία πράγματα που έκανες στην διάρκειά της για να προωθήσεις τους στόχους σου και να βοηθήσεις κάποιον από τους αγαπημένους σου. Διάβασε όλα όσα έχεις καταγράψει στο τέλος της εβδομάδας. Έτσι θα δώσεις μεγαλύτερη έμφαση στα θετικά πράγματα που έχεις κάνει και όχι σε όσα ίσως θα μπορούσες να κάνεις και δεν έκανες.
Σκέψου πως θα σου φαινόταν η κατάσταση αν αντιστρέφονταν οι ρόλοι
Σε μια τέτοια συλλογιστική λοιπόν, θα σκεφτόσουν άραγε ότι ο σύντροφος σου δεν κάνει αρκετά για σένα, αν είχε κάνει όσα κάνεις εσύ συνήθως; Είναι κάτι περισσότερο από κοινή γυναικεία συμπεριφορά να είμαστε κατανοητικές και συμπονετικές με τους άλλους και πολύ αυστηρές με τους εαυτούς μας. Αν όμως πάρουμε την αντίστροφη θέση και δούμε τα πράγματα με άλλη οπτική γωνία, ίσως καταφέρουμε να κοιτάξουμε την κατάσταση πιο χαλαρά.
Εγκατάλειψε την θεωρία “μαύρο-άσπρο”
Μήπως εκλαμβάνεις την όποια κατάσταση με όρους όλα ή τίποτα; Μήπως για παράδειγμα πιστεύεις ότι αν δεν είσαι η τέλεια σύντροφος ή κόρη ή μητέρα, είσαι η χειρότερη στον πλανήτη; Κάτι τέτοιο φυσικά δεν είναι αληθές και ίσως θα πρέπει να αρχίσεις να εξερευνάς τις γκρίζες περιοχές μιας οποιασδήποτε κατάστασης. Προσπάθησε δηλαδή να δεις το γενικότερο πλαίσιο και να κρίνεις τον εαυτό σου με βάση αυτό αντί να επιδιώκεις πάντα την τελειότητα.
Εντόπισε τα συναισθήματα κάτω από την ενοχή
Η ενοχή μπορεί να είναι ένας τρόπος να καλύπτουμε άλλα συναισθήματα όπως ο θυμός ή η αποστροφή. Αν για παράδειγμα βρίσκεσαι σε μια σχέση με έναν νάρκισσο ή ένα πολύ απαιτητικό πρόσωπο, είτε εσύ, είτε ο σύντροφός σου μπορεί να σε έχει πείσει ότι έχεις εγωιστική συμπεριφορά όταν λες όχι ή θέτεις όρια. Με τον χρόνο λοιπόν, η ενοχή σου μπορεί να κρύβει αρκετή αποστροφή από κάτω της.
Αποφάσισε πόσα προτίθεσαι ή μπορείς να κάνεις τελικά
Αν πραγματικά πιστεύεις ότι δεν κάνεις αρκετά για τον σύντροφο ή την οικογένειά σου, πάρε μερικές αποφάσεις για ένα μέρος των υποχρεώσεων που θεωρείς ότι σου ανήκουν και θα έπρεπε να διεκπεραιώσεις. Αν δηλαδή νομίζεις ότι πρέπει να κάνεις όλο το νοικοκυριό το βράδυ για να είναι καθαρό το σπίτι το πρωί που θα ετοιμάζεται όλη η οικογένεια, δεσμεύσου να κάνεις μερικές από τις βασικές και απαραίτητες δουλειές και όχι όλο το πακέτο.
Τέλος θα πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι και οι δικές σου ανάγκες είναι σημαντικές
Κάποιες από εμάς ήμασταν μια ζωή οι ειρηνοποιοί της οικογένειας που φρόντιζαν όλους τους άλλους διαρκώς. Μεγαλώνοντας μπορεί να μας έχει γίνει συνήθεια να βάζουμε τις δικές μας ανάγκες σε δεύτερη μοίρα ή να νοιώθουμε ότι οι ανάγκες του συντρόφου μας, ή των συγγενών μας είναι μεγαλύτερες και πιο σημαντικές. Θα πρέπει λοιπόν να εντοπίσεις τις πραγματικές σου ανάγκες και να τους δώσεις την σημασία που χρειάζεται αν θέλεις να ξεφορτωθείς αχρείαστα αισθήματα ενοχής.