Έχουμε πια ακούσει αρκετά για τους νάρκισσους και τις συμπεριφορές τους, ώστε να έχουμε τις αντένες μας σηκωμένες μπροστά σε κάθε νέα σχέση. Υπάρχουν όμως κάποια βήματα που μπορεί να κάνουν οι νάρκισσοι για να εισβάλουν στην ζωή μας, που είναι πιθανό μην τα πάρουμε καν είδηση. Είτε η νέα αυτή σχέση είναι ερωτική, είτε φιλική, ο τρόπος που θα μας φερθεί ένας νάρκισσος μπορεί να μας προβληματίσει και να μας κάνει να έχουμε αμφιβολίες ακόμα και για την δική μας συμπεριφορά.
Αυτό είναι μάλιστα πιθανότερο για πιο ευαίσθητα άτομα που δείχνουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα αισθήματα των άλλων, με αποτέλεσμα να αποτελούν μαγνήτες για όσους έχουν ναρκισσιστικές τάσεις.
Όπως λέει η ψυχοθεραπεύτρια Erin Leonard, το να καταλάβουμε τις διαφορές μεταξύ συναισθηματικών συμπεριφορών και ναρκισσιστικών τάσεων στα διάφορα στάδια μιας σχέσης, μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε τις τοξικές συμπεριφορές γρηγορότερα και να λάβουμε τα μέτρα μας.
Όπως λέει η ίδια, υπάρχουν τέσσερις διακριτές συμπεριφορές-φάσεις ελέγχου που επιχειρούν οι ναρκισσιστές για να εισβάλουν στην ζωή μας. Να πως να τις εντοπίσετε και να λάβετε τα μέτρα σας.
Φάση 1: η γοητεία
‘Ένας ναρκισσιστής έλκεται συχνά από άτομα με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Επιθυμεί να βρίσκεται κοντά σε ανθρώπους που είναι θερμοί και συμπονετικοί”, λέει η Leonard. Μπορεί η έλξη και η γοητεία τους να είναι ερωτική, μπορεί και φιλική. Από την μεριά τους, οι ευαίσθητοι άνθρωποι δεν μπορούν παρά να νοιώθουν κολακευμένοι από την προσοχή και την γοητεία του ναρκισσιστή που τους επιτίθενται με κομπλιμέντα και θαυμασμό, πρακτική που είναι αλλιώς γνωστή και ως επίθεση αγάπης- “love bombing”. Αυτή η περίοδος κρατάει συνήθως ώσπου το άτομο αυτό να επενδύσει στην σχέση και να δεσμευτεί. Τότε λέει η Leonard, τα πράγματα αλλάζουν.
Φάση 2: ο νάρκισσος νοιώθει ανεπαρκής
Όπως λέει η Leonard, η ζήλια και τα αισθήματα ανεπάρκειας είναι πολύ χαρακτηριστικά στην περίπτωση του νάρκισσου. Καταλαβαίνει ότι το συναισθηματικά έξυπνο άτομο με το οποίο σχετίζεται έχει ποιότητες που εκείνος δεν κατέχει και δεν ξέρει πως να τις αποκτήσει. Τότε αρχίζει να το ζηλεύει ή να το αντιπαθεί κρυφά καθώς καταλαβαίνει ότι τις ποιότητες αυτές δεν θα μπορέσει να τις αποκτήσει απλά και μόνο υπάρχοντας στην σχέση αυτή μαζί του, οπότε καταφεύγει σε κάτι που γνωρίζει να κάνει καλά: την χειραγώγηση.
Κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του, την προσοχή του και την φροντίδα του, αρχίζει να υποσκάπτει τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, μιλώντας πίσω από την πλάτη του, προσπαθώντας να στρέψει τους άλλους εναντίον του με την ελπίδα να το απομονώσει.
Φάση 3: ο νάρκισσος επιχειρεί να σε σαμποτάρει
Ο ναρκισσισμός ξεπερνάει τον αυτοθαυμασμό και την επιθυμία να βρίσκεται κάποιος διαρκώς στο επίκεντρο της προσοχής. Σύμφωνα με το Healthline, είναι μια διαρκής επιθυμία για θαυμασμό και προσοχή, άσχετα με το αν ο ναρκισσιστής βλάπτει με αυτή του την συμπεριφορά κάποιον άλλον. Συνέπεια αυτού είναι ότι συχνά εξοργίζονται όταν βλέπουν τους άλλους να προσπαθούν να αξιοποιήσουν τις προσωπικές τους δυνάμεις και επιχειρούν να υποσκάψουν τις προσπάθειές τους. Κάνουν χοντροκομμένα αστεία σε βάρος του άλλου, τον ταπεινώνουν δημόσια ή υποτιμούν τα επιτεύγματά του προσπαθώντας έτσι να επιβάλουν τον έλεγχο πάνω στην ζωή του. Όσο περισσότερο καιρό ζει κάποιος μέσα σε αυτήν την ατμόσφαιρα, τόσο πιο εύκολο είναι να αρχίσει να αμφιβάλει για την αξία του, τις ιδέες του ή τα επιτεύγματά του, επιτρέποντας στον νάρκισσο να τα καρπωθεί ως δικά του.
Φάση 4: ο νάρκισσος μεταμφιέζει την συναισθηματική κακοποίηση κάνοντας τον καλό
Η Lenoard ισχυρίζεται ότι αυτό είναι και το πιο αποτελεσματικό εργαλείο του νάρκισσου. “Ξαφνικά, ενώ πριν μια ώρα ο νάρκισσος ήταν έξαλλος και φώναζε, μετατρέπεται στο πιο γλυκό και αγαπησιάρικο πρόσωπο, κάνοντας σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Το συναισθηματικά ευαίσθητο άτομο που βρίσκεται σε σχέση μαζί του, νοιώθει φυσικά εντελώς μπερδεμένο και αρχίζει να νοιώθει ότι η οργή και τα ξεσπάσματα του συντρόφου-φίλου νάρκισσου ίσως και να μην είναι τόσο σπουδαία. Στο κάτω κάτω, όλοι δικαιούνται να έχουν μια κακή στιγμή ή μέρα. Στην συνέχεια, μπορεί να νοιώσει έως και άσκημα που θεώρησε ότι ο νάρκισσος είναι κακό άτομο.”
Όπως συμβουλεύει η ίδια, σε τέτοιες περιπτώσεις κάντε την εξής απλή ερώτηση στον εαυτό σας: “Εγώ θα έκανα κάτι τέτοιο; Θα φερόμουν έτσι στον σύντροφο ή τον φίλο μου;” Αν η απάντηση είναι όχι, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχετε μπλέξει με έναν νάρκισσο.
Ως δεύτερο μέτρο προτείνει το εξής: αν κάποιο πρόσωπο που αγαπάτε έχει αρχίσει να επιδεικνύει τέτοιες συμπεριφορές, πάρτε λίγη απόσταση και αρχίστε να καταγράφετε όλα όσα σας φαίνονται άσκημα. Έτσι θα μπορέσετε να σπάσετε τον κύκλο της εξάρτησης και να διαχωρίσετε τις δικές σας συναισθηματικές αντιδράσεις σε αυτήν την κατάσταση. Αν μπορέσετε να αναγνωρίσετε τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές ως τέτοιες, τότε έχετε κάνει ένα μεγάλο βήμα ανάκτισης του ελέγχου της ζωής σας.