Ανήκετε ίσως κι εσείς στην κατηγορία εκείνη των αχόρταγων αναγνωστών που μπαίνουν στο βιβλιοπωλείο να ρωτήσουν για την τιμή ενός βιβλίου και βγαίνουν με τέσσερις τόμους της ευρωπαϊκής ιστορίας της τέχνης που πιθανότατα δεν θα διαβάσουν ποτέ ολόκληρους; Μήπως σας μαγεύει η μυρωδιά του χαρτιού και μόνο η παρουσία πολλών βιβλίων στο περιβάλλον σας, είναι πηγή ευτυχίας; Υπάρχουν άραγε και στο δικό σας σπίτι ολόκληρες στοίβες αδιάβαστων βιβλίων που τα κοιτάζετε με ενοχές διότι γνωρίζετε καλά ότι δεν θα καταφέρετε να τα ανοίξετε κάποια στιγμή στο σύντομο μέλλον;
Ο στατιστικολόγος Nassim Nicholas Taleb ισχυρίζεται ότι κακώς νοιώθετε ενοχές τέτοιου είδους και ότι τα αδιάβαστα βιβλία σας συγκροτούν την “αντιβιβλιοθήκη” σας, ενώ πιστεύει ότι δεν αντιπροσωπεύουν κάποιου είδους αποτυχία, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Αναλύει αυτή του την θέση καθώς και τον ορισμό της “αντιβιβλιοθήκης” στο γνωστό βιβλίο του The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable. Ξεκινάει με μια συνέντευξη με τον πολυγραφότατο μελετητή Umberto Eco, του οποίου η προσωπική βιβλιοθήκη ξεπερνούσε τα 30,000 βιβλία. Πολλοί από τους επισκέπτες του Eco έμεναν άφωνοι με το μέγεθος της βιβλιοθήκης του, εκείνος όμως εξηγούσε ότι δεν είχε διαβάσει όλα του τα βιβλία-αν και είχε διαβάσει πάρα πολλά από αυτά. Τα είχε αποκτήσει κυρίως γιατί είχε μεγάλο πόθο να τα έχει κοντά του. Όπως είχε υπολογίσει ο ίδιος, ακόμα κι αν διάβαζε ένα κάθε μέρα, από τα δέκα έως τα ογδόντα χρόνια του, δεν θα κατάφερνε να διαβάσει πάνω από 25,200 βιβλία, κάτι που φυσικά ήταν αδύνατο, ακόμα και για αυτόν.
Η αξία της “αντιβιβλιοθήκης” βρίσκεται στο ότι μας προκαλεί να συγκρίνουμε τα όσα ήδη γνωρίζουμε κι έχουμε μελετήσει, με όση γνώση υπάρχει εκεί έξω και να καταλάβουμε την αξία των όσων τελικά δεν γνωρίσουμε και δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ.
“Έχουμε την τάση να θεωρούμε την γνώση που ήδη έχουμε ως μια προσωπική μας περιουσία που πρέπει να προστατεύουμε” λέει ο Taleb. “Είναι ένα απόκτημα που θεωρούμε ότι μας ξεχωρίζει από τους άλλους.” Αυτά τα ράφια με τα αδιάβαστα βιβλία όμως, μας κάνουν να συνεχίζουμε το διάβασμα, την μάθηση και να είμαστε ταπεινοί σχετικά με τα όσα έχουμε καταφέρει ως τώρα σχετικά. Η “αντιβιβλιοθήκη” μας είναι μια ενεργή πηγή γνώσης και αναγνωστικής απόλαυσης, που μπορεί να μας κρατήσει ενεργούς ως τα βαθιά μας γεράματα.
Ο Kevin Mims γράφει στους New York Times ότι δεν του αρέσει ο όρος του Taleb για την αντιβιβλιοθήκη και ότι προτιμάει τον ιαπωνικό όρο tsundoku. Τsundoku στα ιαπωνικά είναι η λέξη που περιγράφει μια στοίβα βιβλίων που έχεις αγοράσει αλλά δεν έχεις ακόμα διαβάσει. Ο όρος επινοήθηκε τον 19ο αιώνα για εκείνους τους δασκάλους που είχαν πολλά, αλλά αδιάβαστα βιβλία. Στην σημερινή ιαπωνική κουλτούρα, η λέξη δεν έχει πια σατιρικό χαρακτήρα και περιγράφει την πρακτική των ανθρώπων που αγαπούν το διάβασμα και συλλέγουν βιβλία, όχι για να επιδεικνύουν την μεγάλη τους βιβλιοθήκη, αλλά διότι έχουν πραγματικά την πρόθεση να τα διαβάσουν κάποια στιγμή.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αγάπη της απόκτησης πολλών βιβλίων και του διαβάσματος πάνε χέρι χέρι, ενώ παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε σπίτια στα οποία υπήρχαν από 80 έως 350 βιβλία είχαν καλύτερες επιδόσεις στην γλώσσα, τα μαθηματικά και την επικοινωνία ως ενήλικες. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι η ανάγνωση βιβλίων μειώνει το άγχος, βελτιώνει τις κοινωνικές μας δεξιότητες και την ενσυναίσθηση, ενώ οξύνει τις νοητικές μας δεξιότητες. Μας βοηθάει επίσης να συνειδητοποιήσουμε την θέση μας μέσα στον κόσμο και να προσπαθούμε να βελτιωνόμαστε ως επαγγελματίες.
Υπάρχει μάλιστα η άποψη ότι η αδιάβαστη βιβλιοθήκη μας είναι μια υπενθύμιση του πόσο λίγα πραγματικά γνωρίζουμε, ενώ μας ωθεί να βελτιωνόμαστε συνειδητοποιώντας την θέση μας μέσα στον αχανή κόσμο της γνώσης. Όπως και να ονομάσουμε αυτή μας την συνήθεια να μαζεύουμε βιβλία, είτε “αντιβιβλιοθήκη” είτε tsundoku, η πραγματική δύναμη ενός αδιάβαστου βιβλίου είναι η ικανότητά του να μας κάνει να το ανοίξουμε και να το διαβάσουμε.