Έγινε συνώνυμο του κάγκουρα με το κωλοφτιαγμένο αυτοκίνητο με τα μπλε led, την αεροτομή και τα εκκωφαντικά ηχοσυστήματα. Ταυτίστηκε με τα μηχανάκια με τις κομμένες εξατμίσεις. Τα λαϊκά κορίτσια και αγόρια. Τον εραστή Δυτικών Προαστίων και το GUCCI φόρεμα. Τη Λίτσα.com. Το Περιστέρι όμως είναι πολλά περισσότερα. Ο τρίτος μεγαλύτερος δήμος της Αττικής διαθέτει πολλά τοπόσημα, από τα πιο χαρακτηριστικά του οι προσφυγικές ή και εργατικές, όπως συχνά αποκαλούνται, πολυκατοικίες της Ευαγγελίστριας και του Αγίου Αντωνίου. Τα μπλοκ των πολυκατοικιών ξεπροβάλλουν επιβλητικά με το που αναδύεται κανείς από τις κυλιόμενες σκάλες του μετρό, είτε στο σταθμό “Περιστέρι”, πάνω στην πλατεία του Δημαρχείου, είτε στον “Άγιο Αντώνιο”, προδίδοντας τον προσφυγικό χαρακτήρα της περιοχής.

To 3o μπλοκ προσφυγικών πολυκατοικιών της Ευαγγελίστριας, ακριβώς απέναντι από το Δημαρχείο Περιστερίου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Άρτιο δείγμα μοντερνισμού, διαθέτουν μεγάλες πυλωτές και αίθρια με δέντρα και μικρά παρτέρια τα οποία γίνονται πολλές φορές τόπος συνάντησης των εφήβων της περιοχής. Οι πολυόροφες διαθέτουν το χαρακτηριστικό συνδυασμό χρωμάτων μπεζ – κίτρινο, που “σπάει” ανά όροφο ανάλογα με το χρώμα της τέντας που διαθέτει κάθε μπαλκόνι (αν και στην πλειονότητά τους, οι τέντες έχουν είτε το βαθύ πράσινο, είτε το κροκί που στην πίσω πλευρά τους ίσως κρύβουν το χαρακτηριστικό φλοράλ ντεσέν της Πειραϊκής Πατραϊκής, καθοριστικές για το αισθητικό αποτύπωμα του αθηναϊκού αστικού τοπίου), οι λιγότερο ψηλές εντυπωσιάζουν με το απόλυτα αστικό γκρι και τον απροσδόκητο συνδυασμό ροζ – σομόν που φέρνει στο νου άλλου τύπου εγκαταστάσεις, σίγουρα όχι οικιστικές.

Τις ενδεκαόροφες πολυκατοικίες του μπλοκ της Ευαγγελίστριας κοσμεί πλέον ένα mural, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Σε αυτές τις τελευταίες, δηλαδή στο πρώτο μπλοκ των επταόροφων προσφυγικών πολυκατοικιών της Ευαγγελίστριας, η κ. Κατερίνα Μπόνου, μαζί με τον σύζυγό της κ. Τάσο Κοτζιά άνοιξαν την πόρτα του σπιτιού τους στο One of Us και μίλησαν για τη ζωή στις προσφυγικές πολυκατοικίες, δίνοντας έτσι λίγες πληροφορίες στον περιπατητή που μέχρι σήμερα μπορεί να έχτιζε τις δικές του φανταστικές ιστορίες για το τι συμβαίνει σε κάθε διαμέρισμα και πώς αυτό μπορεί να μοιάζει, καθώς τις προσπερνούσε.

Η κ. Κατερίνα Μπόνου και ο σύζυγός της κ. Τάσος Κοτζιάς στο διαμέρισμά τους στις προσφυγικές πολυκατοικίες του Περιστερίου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες του Περιστερίου όπως και αντίστοιχα οικιστικά έργα στην υπόλοιπη Αττική υλοποιήθηκαν υπό την αιγίδα του Υπουργείου Δημοσίων Έργων και της Υπηρεσίας Οικισμού με στόχο την αστική αποκατάσταση προσφύγων της Μ. Ασίας που για πολλά χρόνια μετά την έλευσή τους στην Ελλάδα έμεναν σε παραγκουπόλεις και πρόχειρα παραπήγματα. Αυτό το σύστημα οργανωμένης δόμησης με στόχο την αστική αποκατάσταση των προσφύγων υπήρξε πρόταση του Υπουργείου Κρατικής Υγιεινής και Αντίληψης και θεσπίστηκε νόμος ήδη από το 1934 (Ν.6076/1934). Οι πρόσφυγες έπρεπε να προσκομίσουν σειρά δικαιολογητικών που να αποδεικνύουν μεταξύ άλλων οικογενειακή κατάσταση, ακριβή χρόνο προσφυγής, τόπο καταγωγής και περιουσιακά στοιχεία.

Η ταράτσα της προσφυγικής πολυκατοικίας με τη 360o στο Λεκανοπέδιο, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η οικιστική αποκατάσταση των προσφύγων μπήκε, μαζί με την υπόλοιπη ζωή στον πάγο, δυσχαιρένοντας ακόμη περισσότερο τις συνθήκες διαβίωσής τους. Η αστική αποκατάσταση των προσφύγων ολοκληρώνεται στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, με το σύστημα οργανωμένης δόμησης του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας, όπου τα διαμερίσματα παραχωρούνται μέσω κλήρωσης στους πρόσφυγες, με βασικό κριτήριο το από πόσα μέλη αποτελείται η οικογένειά τους, για να τους δοθεί αντίστοιχων τετραγωνικών κατοικία. Έτσι, στις προσφυγικές του Περιστερίου, δεν θα βρείτε απαραίτητα μόνο απόγονους προσφύγων που έμεναν στις παράγκες της Ευαγγελίστριας και του Ταξιάρχη (ακόμα ένα τοπωνύμιο του Περιστερίου από την ομώνυμη εκκλησία), αλλά και από οικογένειες προσφύγων από τον Ταύρο, την Νίκαια, τον Πειραιά και άλλες προσφυγικές συνοικίες της Αθήνας.

Η θέα από την ταράτσα της κ. Μπόνου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Το συγκρότημα των προσφυγικών πολυκατοικιών της Ευαγγελίστριας βρίσκεται στο κέντρο του Περιστερίου, στην περιοχή που κάποτε ήταν γνωστή με το όνομα Άνω και Κάτω Γερμανικά. Η ανέγερσή τους ξεκίνησε το 1969 με αρχιτέκτονα την Όλγα Συγκουριάδου, η οποία είχε ήδη εκπονήσει παρόμοιο έργο για τον οικισμό του Αγίου Σώστη στον Νέο Κόσμο. Σύμφωνα με την Τεχνική Έκθεση της μελέτης του έργου “Έργα Προσβασιμότητας στο Συγκρότημα Προσφυγικών Πολυκατοικιών Ευαγγελιστρίας του Δήμου Περιστερίου” της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Περιστερίου που κατατέθηκε τον Δεκέμβριο του 2017, το μπλοκ πολυκατοικιών της Ευαγγελίστριας έχει συνολική έκταση 39.500 τ.μ., περιλαμβάνει 12 προσφυγικές πολυκατοικίες (τρεις ενδεκαόροφες, τέσσερις οκταόροφες και πέντε επταόροφες) και μια συνεχή σειρά 25 καταστημάτων. Ολοκληρώθηκαν το 1972 και ξεκινήσαν να κατοικούνται τον αμέσως επόμενο χρόνο.

Οι πολυόροφες πολυκατοικίες διαθέτουν το χαρακτηριστικό συνδυασμό χρωμάτων μπεζ – κίτρινο, που “σπάει” ανά όροφο ανάλογα με το χρώμα της τέντας που διαθέτει κάθε μπαλκόνι,Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Στον 6ο όροφο της μίας εκ των τεσσάρων επταόροφων πολυκατοικιών του ροζ συμπλέγματος η κ. Κατερίνα ψήνει ελληνικό καφέ και ετοιμάζεται να πει την ιστορία της οικογένειάς της, αλλά και τη δική της όπως αυτή γράφτηκε στο διαμέρισμα αυτό όπου ζει από τα 7 της χρόνια μέχρι και σήμερα που είναι 57 ετών κι έχει τέσσερα παιδιά τον Ορέστη, τον Αλέξανδρο, τον Στέφανο και τον Ιάσονα. “Η γιαγιά μου, η Μαίρη Ζαφειριάδου, ήταν από τη Σμύρνη. Γεννήθηκε το 1904 σε μια οικογένεια αστών της Μ. Ασίας. Ο πατέρας της και προπάππους μου, ο Σωκράτης, ήταν σταφιδέμπορος. Όταν ήταν 18 έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή, μπήκαν μαζί με τη μητέρα της και τ’ αδέρφια της σε ένα πλοίο κι έφτασαν στην Ελλάδα. Επειδή ήμουν μικρή όταν άκουγα αυτές τις διηγήσεις, κάπου χάνεται η ιστορία σχετικά με το πού έμειναν πρώτα, αλλά κάποια στιγμή κατέληξαν στην Καισαριανή. Εκεί γνώρισε η γιαγιά μου τον παππού μου και μετακόμισαν μαζί στο Παγκράτι. Εκεί γεννήθηκε η μαμά μου, η Σοφία”.

Η αστική αποκατάσταση των προσφύγων ολοκληρώνεται στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, με το σύστημα οργανωμένης δόμησης του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας, όπου τα διαμερίσματα παραχωρούνται μέσω κλήρωσης στους πρόσφυγες, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Το σπίτι αυτό παραχωρήθηκε μέσα από κλήρωση στις 29 Αυγούστου του ‘73 στη γιαγιά μου. Έπρεπε να καταβάλει το ποσό των 5.620 δραχμών για να γίνει δικό της. Δήλωσε ως φιλοξενούμενες τη μία της κόρη, που ήταν ανύπαντρη, παρόλο που ήταν ανεξάρτητη και ζούσε μόνη, για να δικαιούται μεγαλύτερο σπίτι, και τη μαμά μου που ήταν χήρα με δύο παιδιά και ζούσε στη Δάφνη. Έτσι της δόθηκε αυτό το διαμέρισμα για την ίδια, τον άντρα της, τις δύο της κόρες και τα δύο της εγγόνια, εμένα και την αδερφή μου. Όταν ήρθα εδώ ήμουν 7,5 ετών. Θυμάμαι ακόμα πόσο τεράστιοι μου φαίνονταν οι τοίχοι. Έχω ζήσει όλη μου τη ζωή εδώ”.

Accidentally Wes Anderson στις προσφυγικές πολυκατοικίες του Πριστερίου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Όσο η κ. Κατερίνα θυμάται την αρχή της ζωής της στις προσφυγικές πολυκατοικίες, τα καναρίνια του συζύγου της, του κ. Τάσου, έξω στο μπαλκόνι απολαμβάνουν την ανοιξιάτικη μέρα και κελαηδούν ασταμάτητα. Το 87 τ.μ. διαμέρισμα ήταν κάποτε διαμπερές, ωστόσο η κ. Κατερίνα αναγκάστηκε να κλείσει το ένα μπαλκόνι για να δημιουργηθεί ένα δωμάτιο ακόμα για τα δύο από τα τρία παιδιά της που ζουν μαζί τους.

Το δωμάτιο που δημιουργήθηκε για να έχουν τα παιδιά της κ. Κατερίνας όσο γίνεται το χώρο τους, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Το να μεγαλώνεις στις προσφυγικές πολυκατοικίες ήταν σα να μεγαλώνεις σε χωριό. Συντρέχαμε ο ένας τον άλλο, υπήρχε ενδιαφέρον για τον γείτονα, αλλά υπήρχε βεβαίως και το κουτσομπολιό. Ήξεραν με ποιον βγαίνει η κόρη του γείτονα κλπ”. Η κ. Κατερίνα θυμάται επίσης πως το μικρασιατικό στοιχείο ξεχώριζε στην κοινότητα των προσφυγικών πολυκατοικιών. Οι πρόσφυγες πρώτης και δεύτερης γενιάς ήταν αυτοί που “έμπαιναν μπροστά για να πάμε καλύτερα”, όπως λέει χαρακτηριστικά, όταν κάτι έπρεπε να φτιαχτεί, που θα έλυναν το πρόβλημα, που θα λάμβαναν τις αποφάσεις. Σήμερα, στις προσφυγικές κατοικίες της Ευαγγελίστριας κατοικούν ακόμα άνθρωποι με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, σύμφωνα με την κ. Κατερίνα μάλιστα σε ένα ποσοστό 60 με 70%, σε μία όμως σχετικά τυχαία, άτυπη και συνάμα ενδιαφέρουσα συνέχεια του χαρακτήρα των κτιρίων αυτών, στα διαμερίσματά τους μένουν επίσης μετανάστες από την Αλβανία και το Πακιστάν, άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους.

Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Τα καλοκαίρια όλες οι γιαγιάδες μαζεύονταν κάτω στο αίθριο και έπλεκαν, ενώ εμείς παίζαμε. Μιλάμε τώρα για 12, 1 η ώρα τη νύχτα. Κανείς δεν είχε την έννοια μας τότε. Έρχονταν απλά οι γονείς να μας μαζέψουν να πάμε για ύπνο, ή θα άκουγες από τα παράθυρα το χαρακτηριστικό “Άμα χτυπήσεις, θα σε σπάσω στο ξύλο”, ή “Τρώμε τώρα!”. Ένας παιδικός μου φίλος “έκλεβε” τα σεντόνια της μαμάς του και στήναμε αυτοσχέδιο θέατρο, παίζαμε μήλα, μπαίναμε μέσα στους υπονόμους και το βλέπαμε σαν μεγάλη περιπέτεια. Τα παιδιά σήμερα αράζουν στις πυλωτές, όμως οι καιροί έχουν αλλάξει και όταν τους βλέπουν συγκεντρωμένους κάτω, το θεωρούν ύποπτο”.

Κυρία Κατερίνα και Κύριος Τάσος, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Σε αυτό το σημείο θα παρέμβει ο κ. Τάσος, ο οποίος όπως λέει αστειευόμενος με τον ελεύθερο χρόνο που του έχει δοθεί, καθώς εδώ και κάποιο καιρό έχει πάρει τη σύνταξή του, έχει αυξηθεί η παρατηρητικότητά του. Σαν άλλος “Σιωπηλός Μάρτυς”, ο 61 ετών κ. Τάσος έχει παρατηρήσει ότι στα αίθρια και τις πυλωτές των πολυκατοικιών παίζουν κυρίως τα παιδιά των μεταναστών, ή συγκεντρώνονται έφηβοι από άλλες όμως συνοικίες που έρχονται για κάνουν, όπως σημειώνει, όσα δεν μπορούν να κάνουν δίπλα στο σπίτι τους, αλλά δεν ενοχλούν την κ. Κατερίνα και τον κ. Τάσο. Αν κάτι ταράζει την καθημερινότητά τους είναι οι παθιασμένοι οπαδοί του Ατρόμητου, της τοπικής ομάδας του Περιστερίου που έχουν κάνει εμφανές το πέρασμά τους από τις πυλωτές των πολυκατοικιών αφήνοντας συνθήματα γραμμένα στους τοίχους τους και στις κουπαστές των σκαλιών στις εξώπορτες, τα αυτοκίνητα με τα ηχοσυστήματα που “κάνουν το σπίτι να σείεται” και μερικές τηλεφωνικές ερωτικές εξομολογήσεις μεθυσμένων τα ξημερώματα του καλοκαιριού, τόσο παθιασμένες που φτάνουν μέχρι τον 6ο όροφο.

Λεπτομέρεις από το σπίτι της κ. Κατερίνας, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Μπορεί να έχει αλλάξει η κοινωνία, αλλά διατηρούμε το ενδιαφέρον μας για τον άλλο”, αναφέρει η κ. Κατερίνα. “Η Νίνα δίπλα, που την ξέρω από παιδί, θα μας χτυπήσει την πόρτα για το οτιδήποτε. Θα μας φέρει φαΐ ό,τι κι αν φτιάξει, ή εγώ, ξέρω ότι της αρέσουν τα ψάρια, άμα πάρω θα την υπολογίσω. Από κάτω μας μένει η κ. Βιόλα από την Αλβανία που έχουμε πολύ καλές σχέσεις. Θα της χτυπήσω αν μου λείπει μια πατάτα, ή ένα κρεμμύδι κι εκείνη ξέρει ότι αν της λείψει ρίγανη ή δυόσμος μπορεί να έρθει να κόψει από τις γλάστρες μας”.

Οι γλάστρες που σώζει ο κ. Τάσος από το δρόμο, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Λίγο πριν βγούμε στη σκάλα για να ανέβουμε στην ταράτσα, εκεί που βρίσκονται ο γλάστρες του κ. Τάσου που σώζει τα φυτά που άλλοι παρατούν δίπλα από κάδους δημιουργώντας μια μικρή αστική ζούγκλα, ρωτώ την κ. Κατερίνα αν θα έφευγε ποτέ από τις προσφυγικές πολυκατοικίες του Περιστερίου για να ζήσει αλλού. “Όσο είναι στο χέρι μου, θέλω να μείνω εδώ μέχρι να πεθάνω”, λέει δίχως σκέψη.

Η θέα από τον 6ο όροφο του 1ου μπλοκ πολυκατοικιών της Ευαγγελίστριας, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες αποτελούν τοπόσημο του Περιστερίου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Υπάρχει ακόμα μυστήριο για το τι συμβαίνει σε κάθε διαμέρισμα των προσφυγικών πολυκατοικιών, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Στο υπόγειο των προσφυγικών πολυκατοικιών της Ευαγγελιστρίας υπάρχει καταφύγιο σε περίπτωση πολέμου. Μάλιστα η φήμη λέει ότι η υπόγεια στοά, όχι μόνο ενώνει όλα τα μπλοκ της Ευαγγελίστριας, αλλά φτάνει μέχρι τις εργατικές του Αγίου Αντωνίου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Η είσοδος της προσφυγικής πολυκατοικίας στην Ευαγγελίστρια, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Το πέρασμα των Fentagin, των οργανωμένων οπαδών του Ατρόμητου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

 

Το αίθριο που κάποτε τα παιδιά έπαιζαν μέχρι το ξημέρωμα, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

* Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Αντώνη Τσοντάκη, κάτοικο της 11όροφης προσφυγικής πολυκατοικίας, για τις πολύτιμες πληροφορίες

@oneofusgr

If you're here, you're one of us!