Μέσα του Οκτώβρη και έχουμε ήδη μπει σε περίοδο Halloween, μια γιορτή που εδώ και κάποια χρόνια τιμάμε όλο και περισσότερο στην Ελλάδα σαν μια δεύτερη, πιο spooky αποκριά. Τουλάχιστον μέχρι και την πανδημία, τα δυο τελευταία ΣΚ του Οκτώβρη, ούκ ολίγοι νεολαίοι και μη ξεχύνονταν σε μπαρζ και λοιπά κέντρα διασκέδασης ντυμένοι με την στολή της τελευταίας μόδας για ξέφρενο πάρτι. Και παρ’ ότι ο εορτασμός του αμερικανικής καταγωγής Halloween είναι κάτι σχετικά καινούργιο για τα ελληνικά δεδομένα, η ιεροτελεστία του μασκαρέματος δεν καθόλοθ νέο concept. Υπάρχει όμως μια διαφορά μεταξύ της εν λόγω γιορτής και των δικών μας κούλουμων και αυτή αφορά τα κοστούμια. Στο Halloween, τουλάχιστον στην παραδοσιακή του μορφή, δεν φτάνει να μεταμφιεστείς απλά σε κάτι άλλο, καθώς στον πυρήνα της γιορτής βρίσκεται ο “τρόμος” και έτσι πρέπει και η στολή να έχει στοιχεία “τρομακτικά”. Βέβαια, με τα χρόνια έχει προστεθεί ένα πιο fun στοιχείο, κάνοντας τον εθιμοτυπικά scary εορτασμό λίγο πιο family friendly, ενώ και στις στολές βλέπουμε διαφορές με την ποπ κουλτούρα της εκάστοτε εποχής να επηρεάζει την όλη φάση. Αν λοιπόν αναρωτιέσαι πώς ξεκίνησε το Halloween, τί φορούσαν παλιά και πώς καταλήξαμε στο τώρα, εδώ θα τα αναλύσουμε όλα.
Η “τέχνη” του μασκαρέματος ίσως ήδη ξέρετε πως απασχολούσε τους ανθρώπους από πολύ παλιά, αλλά μάλλον δεν φαντάζεστε το πόσο παλιά. Οι ιστορικοί υπολογίζουν πως η γέννηση της μεταμφίεσης βρίσκεται κάπου στα 2.000 χρόνια πίσω. Συγκεκριμένα οι Κέλτες γιόρταζαν την αρχή του χειμώνα με ένα παγανιστικό πανηγύρι ονόματι Samhain.
Στη διάρκεια αυτής της γιορτής έτρωγαν, έπιναν, προσέφεραν “δώρα” στους θεούς και πολλοί μεταμφιέζονταν με δέρματα και κεφαλές ζώων. Προστατευμένοι λοιπόν πίσω από την αμφίεσή τους έκαναν φάρσες στους άλλους χωρικούς χωρίς να τους καταλαβαίνουν, ρίχνοντας μετά το φταίξιμο στα πνεύματα. Σύμφωνα με την ιστορικό Lesley Bannatyne, η χρήση της μεταμφίεσης για να κάνει κάποιος κάτι κατακριτέο δίχως να υποστεί τις συνέπειες ήταν πάντα στον πυρήνα του Halloween μετέπειτα. Ανάλογο παράδειγμα έχουμε βέβαια και με τα Διονυσιακά Μυστήρια στην αρχαία Ελλάδα. Μετά στον 11ο αιώνα η χριστιανική θρησκεία στην προσπάθειά της να επαναπροσδιορίσει το παγανιστικό αυτό έθιμο ως χριστιανικό, υιοθέτησε το εν λόγω μυστήριο τοποθετώντας το στις 31 του Οκτώβρη σαν γιορτή. Και αν αναρωτιέσαι από που βγήκε το Halloween, το όνομα της γιορτής αυτής ήταν “All Hallows’ Eve”, δηλαδή η παραμονή των Αγίων Πάντων που για τους Καθολικούς γιορτάζεται την 1η του Νοέμβρη. Αυτή την μέρα λοιπόν οι άνθρωποι αρχικά καμώνονταν τις ψυχές των νεκρών και στη συνέχεια ντύνονταν σαν δαίμονες ή πνεύματα του χειμώνα και πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα ανταλλάζοντας τραγούδια με φαγητά και γλυκά, διαμορφώνοντας σιγά σιγά την παράδοση του trick-or-treat που ξέρουμε σήμερα.
Ωστόσο η μεγάλη εξάπλωση και δημοφιλία αυτού του εθίμου έμελλε να έρθει στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Στον 180 αιώνα, η πρώτοι άποικοι από την Σκωτία και την Ιρλανδία πηγαίνοντας στη Βόρεια Αμερική πήραν μαζί τους το All Hallows Eve και η γιορτή δεν άργησε να γίνει “αμερικανική”. Σύμφωνα με την ιστορικό μόδας Nancy Deihl, “o κόσμος στην ύπαιθρο (της Αμερικής) πραγματικά αγκάλιασε τις παγανιστικές ρίζες του, και το είδε σαν μια σκοτεινή περίσταση με θέμα το θάνατο. Φορούσαν αληθινά τρομακτικές φορεσιές που έφτιαχναν μόνοι τους με ό,τι τους βρίσκονταν, σεντόνια, μπογιές, αυτοσχέδιες μάσκες. Και βέβαια η ανωνυμία ήταν μεγάλη υπόθεση, το όλο θέμα ήταν να ντυθείς έτσι ώστε κανείς να μη σε αναγνωρίζει.”
Από τις πρώτες μέρες του αποικισμού μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, όλα άλλαξαν με το Halloween και άρχισε στα αλήθεια να θυμίζει την σημερινή του εκδοχή. Κατά τη δεκαετία του 1920 και 1930 ο εορτασμός έγινε πιο επίσημος αλλά και family friendly, καθώς πλέον το μασκάρεμα γινόταν σε πλαίσιο δεξίωσης σε σπίτια ή και αίθουσες για χορούς, ενώ οι προετοιμασία των κοστουμιών ξεκινούσε από τον Αύγουστο. Το κύρος του Halloween ανέβηκε και όχι άδικα, ήταν το τέλειο διάλειμμα και ευκαιρία για διασκέδαση ανάμεσα στο καλοκαίρι και τα Χριστούγεννα. Την αναβάθμιση αυτή δεν άργησαν να εκμεταλλευτούν και διάφορες επιχειρήσεις ενώ την ίδια περίοδο οι στολές σταμάτησαν να αφορούν παγανιστικές μεταμφιέσεις και έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς οι ήρωες της ποπ κουλτούρας. Έτσι άρχισαν να βγαίνουν στην αγορά έτοιμες στολές από εργοστάσια παραγωγής ρούχων που μιμούνταν τις εμφανίσεις χαρακτήρων όπως ο Popeye, η Olive Oyl και ο Mickey Mouse. Οι φάρσες ήταν επίσης μεγάλο μέρος του νέου Halloween, όμως στη δεκαετία του ’40 άρχισαν να γίνονται κάτι παραπάνω από σκανταλιές, με συχνά επεισόδια βανδαλισμών κάθε 31η του Οκτώβρη. Οι αρχές, στην προσπάθειά τους να αποτρέψουν τις παραβατικές συμπεριφορές, άρχισαν να προωθούν το Halloween σαν μια γιορτή που απευθύνεται αποκλειστικά στα παιδιά, ενώ έφτασαν πολύ κοντά στο να την καταργήσουν εξ’ ολοκλήρου.
Πότε όμως επιτέλους έγινε το Halloween αυτό που βλέπουμε σήμερα στις αμερικάνικες ταινίες, θα ρωτήσετε. Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την άφιξη της τηλεόρασης στα περισσότερα νοικοκυριά των Ηνωμένων Πολιτειών, η επιρροή της ποπ κουλτούρας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων αυξήθηκε τρομερά. Μέχρι τα ’60ς και τα ’70ς όλοι ήθελαν να ντυθούν Wonder Woman ή Luke Skywalker, και επίσης μπορούσαν αφού πλέον υπήρχαν πολλά εργοστάσια που παρήγαγαν μαζικά στολές σουπερηρώων και άλλων χαρακτήρων της εποχής. Με την σχετική αποχώρηση του πουριτανισμού χάρη στο κίνημα των παιδιών των λουλουδιών, την δεκαετία του ’80 ξεκίνησε ένα νέο κεφάλαιο για το Halloween. Ήρθε το στοιχείο του camp, και μέσα από τις στολές τους οι άνθρωποι έβρισκαν την ευκαιρία να εκφραστούν πιο ελεύθερα, έστω και για μια μόνο ημέρα.
Σιγά σιγά αυτό πήγε σε άλλο επίπεδο εως ότου στις αρχές των zeros φτάσαμα πια στην υπερσεξουαλικοποίηση των κοστουμιών, ιδίως για τις γυναίκες, με το λαγουδάκι του Playboy να μη λείπει από κανένα ανάλογο πάρτι. Όπως λέει η κοινωνιολόγος ενδυματολογίας Anna-Mari Almila, “Οι στολές του Halloween από μασκάρεμα (με σκοπό δηλαδή να κρύψει την ταυτότητα κάποιου) έχουν γίνει αμφίεση υπερέκθεσης. Σήμερα είναι πια μια μεγάλη καπιταλιστική γιορτή που δεν έχει καμία σχέση με τις χριστιανικές ή παγανιστικές παραδόσεις απ’ όπου ξεκίνησε. Πιο πολύ έχει να κάνει με την έκφραση της φαντασίωσης του καθενός, το οποίο βέβαια εξηγεί την τεράστια επιτυχία του παγκοσμίως.”
Δεν υπάρχει βέβαια τίποτα κακό στην προσωπική έκφραση μέσα από ένα κοστούμι, αντιθέτως. Άλλη μια καλή ιδέα είναι πάντα μια στολή conversation-starter, όπως η θρυλική πατάτα-δορυφόρος που είχε ντυθεί ο Ross στα Φιλαράκια, κάτι που θα σε κάνει να πιάσεις κουβέντα για το τί φόρεσες, που θα εντείνει την επικοινωνία και θα έχει πλάκα. Άλλωστε αυτή ήταν και η χρησιμότητα αυτών των παραδόσεων, να φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, να τους κάνουν να διασκεδάζουν. Άντε και καλό μας Halloween!