Γράφει η Αθηναίς Νέγκα
Διαβάζω πως “με πρόσχημα την πανδημία το πολυαναμενομενο νομοσχέδιο για την συνεπιμέλεια παγώνει”. Πρόκειται για το νομοσχέδιο – τομή για το οποίο σε κάθε τηλεοπτική ευκαιρία υπερηφανευόταν ο υπουργός Κώστας Τσιάρας, που είναι γιατρός και όχι δικηγόρος, πως “έρχεται και φέρνει μεγάλες αλλαγές”.
Μπορεί να κάνω και λάθος, μπορεί και να περάσει κάποτε το νομοσχέδιο όμως είμαι επιφυλακτική και θα είμαι, κυρίως επειδή πιστεύω πως το αποτέλεσμα θα ήταν τα δικαστήρια να γεμίσουν με οικογενειακές υποθέσεις ακόμη περισσότερο, σαν να μην τους έφταναν οι δεκάδες χιλιάδες χωρισμένοι γονείς που τσακώνονται για σαββατοκύριακα και διακοπές του Πάσχα.
Είναι θλιβερή κατάσταση. Όταν προκύπτει τέτοιο πρόβλημα κάποιος από τους δύο, ή και οι δύο, δεν έχουν καταλάβει το νόημα και ο σκοπος είναι ενας νομος να τους βοηθήσει να το λυσουν. Όμως για ποια συνεπιμέλεια-λύση συζητάμε; Γιατί αισθάνομαι πως υπάρχουν συνεπιμέλειες διαφορετικές.
Είμαι ξεκάθαρα υπερ της συνεπιμέλειας όπου οι γονείς τα βρίσκουν πρώτα μεταξύ τους και απολύτως εναντίον μιας λύσης προκατ ή υποχρεωτικής. Αυτό γιατί κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και τα σενάρια χωρισμών συνήθως κρύβουν πόνο, βία και πολύ δυσάρεστα συναισθήματα. Από την εμπειρία μου θα έλεγα πως χρειαζόμαστε ενδιάμεσες αλλαγές πριν πάμε σε μια μεγάλη αναθεώρηση, ώστε να δικαιωθούν σε μεγαλύτερο βαθμό οι μπαμπάδες, να αλλάξει η κουλτούρα μας αλλά να μην προκληθούν αδικίες και δράματα.
Δικαστήριο με τον πρώην -αυτή η παράνοια
Έχω δυο παιδιά. Το πρώτο το απέκτησα από μια σχέση όπου δεν υπήρξα παντρεμένη και τα πράγματα δυστυχώς δεν πήγαν καλά, το δεύτερο είναι από τον γάμο στον οποίο ακόμα βρίσκομαι και μακάρι να μπορούσα να σας πω πως είμαι απολύτως σίγουρη πως θα κρατήσει για πάντα. Το ποσοστό να τα καταφέρουμε είναι 50%, υπάρχει όμως και ένα ακόμα ποσοστό εναντίον μας που κανείς δεν έχει μετρήσει και αφορά στους γάμους που διατηρούνται αλλά έχουν τα χάλια τους. Φαντάζομαι πως αν καταλήξουμε στο διαζύγιο, δεν θα εχουμε όρεξή να συγκρουστούμε- δεν μπορώ βέβαια να είμαι σίγουρη για τίποτα. Οι “εχθροπραξίες” μεταξύ μπαμπάδων και μαμάδων που φτάνουν στα δικαστήρια είναι η πιο παράλογη ανθρώπινη κατάσταση στην οποία μπορείς να βρεθείς με κάποιον που κάποτε έκανες ένα παιδί.
Είναι αδιανόητο κι όμως συμβαίνει. Το έχω ζήσει και πάντα θα έχω απορίες άλυτες και ερωτηματικά πάνω από το κεφάλι μου. Δεν παντρεύτηκα κι όμως έφτασε η στιγμή που βρέθηκα στο δικαστήριο. Ήταν δυσάρεστο, αχρείαστο και μου φαινόταν εφιάλτης. Πρέπει να υπάρχουν άλλες λύσεις. Το να ορίζει όμως ένας νόμος την συνεπιμέλεια, ή υποχρεωτικά το 1/3 του χρόνου με τον μπαμπά, δεν μας βγάζει σε ξέφωτο αν δεν ωριμάσει πρώτα η κοινωνία κι αν δεν υπάρχει πραγματική θέληση μεταξύ των γονέων που χώρισαν να παραμείνουν συνεργάσιμοι στην ανατροφή των παιδιών τους.
Μη με παρεξηγήσετε
Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και για να μην σε παρεξηγήσουν πριν διατυπώσεις οτιδήποτε επικριτικό για το νομοσχέδιο της συνεπιμέλειας οφείλεις να ξεκαθαρίσεις. Παράειναι πολωμένες οι απόψεις και ζούμε σε μια εποχή όπου κολυμπάμε στην ψευτοπολιτική ορθότητα.
“Ναι”, πιστεύω πως τα παιδιά πρέπει να έχουν και τους δύο γονείς τους, δεν μπορεί να εργαλοιοποιείς ένα παιδάκι και να μην το αφήνεις να βλέπει τον πάτερα του, ούτε να εκβιάζεις -γιατί για τα λεφτά γίνονται απαίσια πράγματα στους χωρισμούς κι από τις δύο πλευρές .
“Σαφώς” πιστεύω, μη με νομίζετε κομπλεξική, πως οι μπαμπάδες δεν μπορεί μόνο να πληρώνουν και να παρακαλούν για να βλέπουν τα παιδιά τους επειδή έτυχε να χωρίσουν, να απιστήσουν, να μην υπήρξαν ιδανικοί σύζυγοι ή τέλος πάντων να είχαν μεγάλες ασυμφωνίες με τις μαμάδες.
“Βεβαίως” μη με θεωρείτε αναίσθητη, ξέρω πως υπάρχουν πολλοί μπαμπάδες στις μέρες μας που πρέπει να μπορούν να παίρνουν την επιμέλεια των παιδιών τους καθώς συχνά είναι οι καταλληλότεροι για να τα μεγαλώσουν. Όμως θα ήθελα να ζητήσω από τον Υπουργό Δικαιοσύνης και τους υποστηρικτές του ίσου χρόνου και με τους δυο γονείς να με συγχωρέσουν: Ένα νομοσχέδιο που θα έφερνε ξαφνικές και μεγάλες αλλαγές σε μια κοινωνία πλήρως απροετοίμαστη είναι επιπόλαιο, για να μάθουμε να χωρίζουμε κάπως καλύτερα πρέπει να διανύσουμε μια απόσταση ως κοινωνία που δυστυχώς δεν έχουμε καταφέρει ούτε να ξεκινήσουμε. Μπορεί πολλά διαζύγια να είναι συναινετικά όμως στην πραγματικότητα ελάχιστα είναι βελούδινα. Υπάρχουν μίση, απωθημένα, πεθερές, διαφορές στον χαρακτήρα, στην κουλτούρα, χιλιαδες λόγοι που η τριβή είναι αφόρητη σε πολλούς χωρισμούς και βεβαίως το ιδανικό θα ήταν όλα αυτά να μπορούσαν να θαφτούν στην ψυχή του υπερσυναισθηματικού Έλληνα χωρισμένου με ένα ψύχραιμο “εντάξει χωρίσαμε, όμως ας δουλέψουμε για να συμφωνήσουμε για το παιδί”.
Ξέρετε πολλούς χωρισμένους/νες να το δουλεύουν; Εγώ ξέρω. Όμως δεν αποτελούν πλειοψηφία ακόμα.
Μας λείπουν τα βασικά εργαλεία
Στην Ελλάδα ζούμε-πώς και ποιος θα μπορούσε να σταματήσει ή να ελέγξει έναν κακοποιητικό ή αμελή πατέρα από το να ζητήσει την συνεπιμέλεια του παιδιού του; Ενα επιχείρημα τον μπαμπάδων υπερ της συνεπιμέλειας είναι πως ουδείς πραγματικά αμελής ή αδιάφορος θα επιθυμούσε την συνεπιμέλεια του παιδιού του. Το μόνο που θα τους απαντούσα είναι πως αυτό που λένε σημαίνει πως ο ακατάλληλος μπαμπάς θα αντιλαμβανόταν ξαφνικά την ακαταλληλότητα του, ενώ ένα βασικό πρόβλημα της ανθρωπότητας είναι η επιπολαιότητα και δυστυχώς ένα διαζύγιο δεν σε ωριμάζει ξαφνικά.
Έχουμε κοινωνικές υπηρεσίες τόσο ανεπτυγμένες; Έχουν στήριξη ψυχολογική ή διαμεσολαβητική οι γονείς όταν χωρίζουν, ώστε να κατευνάσουν την πικρία και την εχθρότητα της στιγμής και να φτάσουν μόνοι τους σε ένα πρόγραμμα που θα βοηθούσε το παιδί ώστε να μην στερείται κανέναν;
Η απάντηση είναι όχι και όσο δεν έχουμε βασικά εργαλεία, η κουλτούρα των διαζυγίων μας δεν αλλάζει. Έτσι όπως είναι τα πράγματα δεν μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά μπαλάκια στο όνομα της προόδου και της εναρμόνισης μας με το τι ισχύει στο εξωτερικό-είμαστε έτη φωτός μακριά από τις περισσότερες χώρες όπου ισχύει ο ίσος χρόνος και με τους δυο γονείς και όταν διαβάζω άρθρα για το τι ισχύει στο Δίκαιο του Ευρωπαϊκού Βορρά αναρωτιέμαι: Κοροιδευόμαστε; Μακάρι μεγάλα κομμάτια από το Δίκαιο του ευρωπαϊκού Βορρά να προσγειώνονταν στη χώρα μας, μακάρι να ζούσαμε σε τέτοια Βορειοευρωπαική τάξη!
Ας δούμε τους χωρισμούς αλλιώς
Η συνεπιμέλεια μεταξύ γονιών που τσακώνονται θα ήταν μαρτύριο για τα παιδιά και ας αφήσουμε τις πολιτικές ορθότητες και τις γλυκερές σαχλαμάρες. Τα παιδιά πληγώνονται πολύ από τα διαζύγια, όμως συνέρχονται διότι το μόνο “καλό” ενός διαζυγίου είναι πως οι γονείς και τα παιδιά, όταν το “πένθος” περάσει απαλλάσσονται από ένα πρόβλημα.
Το διαζύγιο πρέπει να είναι πρόβλημα των γονιών και λύση πρωτίστως για τα παιδιά. Aς σταματήσουμε πια να θεωρούμε τα παιδιά χωρισμένων κακόμοιρα και ας αρχίσουμε να λυπόμαστε περισσότερο τα παιδιά που υποφέρουν από ατέρμονους, οδυνηρούς καυγάδες μεταξύ γονέων που αλληλοσκοτώνονται σε κάθε ευκαιρία. Είναι ανάγκη με την συνεπιμέλεια να παρατείνουμε αυτό το μαρτύριο; Δεν είμαστε έτοιμοι να πάμε σε προοδευτικές συνεπιμέλειες διότι δεν έχουμε τις βασικές υποδομές, αυτή είναι η άποψη μου.
Φανταστείτε πως σήμερα όταν δυο πρώην σύζυγοι καταλήγουν να μαλλιοτραβιόνται στο δικαστήριο, τα παιδιά σπανίως έχουν τρόπο να πουν την γνώμη τους, ενώ θα έπρεπε η άποψη τους να καταγράφεται -όχι από δικαστές σε δικαστήρια -αλλά από ειδικούς. Γιατί φτάσαμε στην συνεπιμέλεια στο όνομα των παιδιών πριν δώσουμε στα παιδιά ένα εργαλείο ώστε να μπορούν ανάλογα με την ηλικία τους να εισακουστούν και αυτό να επαναλαμβάνεται καθώς μεγαλώνουν: επειδή μπορεί να νοιώθουν πιο ήρεμα στο ένα σπίτι, επειδή εκεί έχουν τα ετεροθαλή τους αδέλφια, τους φίλους τους, την βολή τους, την ασφάλεια τους ή επειδή μπορεί να θέλουν κάπως να εκφραστούν και να προτείνουν τα ίδια ένα πιο άνετο πρόγραμμα.
Καταλαβαίνω πως ο γονέας με τον οποίο ένα παιδί θα προτιμήσει να περνάει περισσότερο καιρό δεν μπορεί να είναι η μητέρα σε όλες τις περιπτώσεις -αν και αυτό συμβαίνει κάπως συχνότερα ειδικά όταν τα παιδιά είναι μικρά, όμως το να κάνουμε ένα παιδί βαλίτσα ανάμεσα σε δυο σπίτια δεν είναι λύση στο όνομα της προόδου.
Εδώ είναι Βαλκάνια
Δεν μπορώ πλέον να ακούω βλακείες για “παιδιά με δυο σπίτια όπως στην Σκανδιναβία” διότι αυτές οι λύσεις λειτουργούν και στην Ελλάδα και οπουδήποτε , όταν πρόκειται για γονείς ιδιαίτερα πρόθυμους και αφοσιωμένους στο συμφέρον του παιδιού τους- τι θα γίνει όμως με τους υπόλοιπους; Δεν θα μιλήσω για χαρακτήρες και ιδιοσυγκρασίες μαμάδων και μπαμπάδων διότι στο όνομα του να “νικήσει” ο/η πρώην που μισεί, όταν μισεί, το συμφέρον και τα φροντιστήρια των παιδιών πάνε περίπατο και στην επιφάνεια, εμφανίζονται με μπουρμπουλήθρες κάτι κακόβουλα “Σήμερα είναι η δική μου μέρα και θα κάνουμε ο τι θέλω εγώ!”
Δυστυχώς σε αυτό το σημείο, η συνεργασία είναι αδύνατη. Δεν μπορείς να υπενθυμίσεις σε έναν-μια πρώην που έχει βαλθεί να κάνει την ζωή όλων κόλαση τι ισχύει στο Δίκαιο του Βορρά.
Στα σενάρια που δεν είναι τόσο ιδανικά οι πρώην τυφλώνονται και καθημερινές συνεννοήσεις θυμίζουν Ελλάς -Τουρκία και στον ρόλο της υφαλοκρηπίδας βρίσκονται κάτι πληγωμένα ανήλικα με μια τσάντα στο χέρι και την ίδια ερώτηση: “Τι ώρα πρέπει να πάω στον μπαμπά/μαμά;”
Με το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα τα παιδιά είναι εγκλωβισμένα σε προγραμματα γεμάτα παραπαιδεία και εξωσχολικές δραστηριότητες επειδή το ελληνικό σχολείο είναι τόσο φτωχό και η κοινωνία μας τόσο ανταγωνιστική. Τι θα έκανε ένα παιδάκι που θα έπρεπε να παρακολουθεί φροντιστήρια κτλ. και συγχρόνως να πηγαίνει και στα δύο σπίτια των γονιών, που δεν συνεργάζονταν, διότι η συνεπιμέλεια -αυτός ο νεωτερισμός -θα ερχόταν να συμπληρώσει την ήδη περίπλοκη ζωή του;
Οι καλοί χωρισμοί υπήρχαν πάντα
Υπάρχουν πάρα πολλά ζευγάρια που χωρίζουν “καλά” και βρίσκουν τρόπους να μεγαλώνουν μαζί τα παιδιά τους -πάντα υπήρχαν: H προγιαγιά μου και ο προπάππους μου είναι ένα παράδειγμα που εγώ γνωρίζω και το αναφέρω για να επιμείνω στην άποψή μου πως η συνεπιμέλεια είναι το ιδανικότερο σενάριο όμως ο κόσμος-κατάλαβα κάπως αργά στη ζωή – δεν είναι το πολιτισμένο ανθισμένο λιβάδι που μου έμαθαν σπίτι μου.
Στα αλήθεια συνεργάσιμοι, φιλικοί πρώην σύζυγοι μπορεί να υπήρχαν και πριν από εκατό χρόνια και καλό είναι να αυξάνονται -όμως είναι μικρά τα ποσοστά τους, πως να το κάνουμε ;
Αυτά που δεν συζητάμε
Οφείλουμε να χωρίζουμε πολιτισμένα και να βρίσκουμε τρόπους ώστε τα παιδιά να μην στερούνται κανέναν από τους δυο γονείς τους. Ποτέ δεν κατάλαβα τις μάνες που θέλουν να αποκλείουν τον πατέρα, πρέπει να είσαι τέρας ή ανόητη για να νομίζεις πως έτσι κάτι κερδίζεις, όμως ας δούμε λίγο ωμά τα πράγματα διότι υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά που αποφευγουμε να συζητάμε στις πολιτισμένες κουβέντες για μοντέρνα διαζύγια. Δυστυχώς οι γυναίκες είναι εκείνες που υποφέρουν περισσότερο σε σχέσεις κακοποιητικές και σπανίως, όπως πλέον αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε,τις καταγγέλλουν. Φανταστείτε τι θα έφερνε η συνεπιμέλεια στις ζωές μαμάδων που κατάφεραν να χωρίσουν και να φύγουν από τέτοιες ανυπόφορες και πολλές φορές επικίνδυνες καταστάσεις .
Ας επιστρέψουμε όμως στην πιο φωτεινή πλευρά του προβληματισμού. Από φεμινιστικής άποψης η συνεπιμέλεια θα έφερνε θετικά και για τις μαμάδες που πρέπει να αναγνωρίσουμε. Κανείς δεν θα μπορούσε να απειλήσει μια μάνα πως θα σηκωθεί να φύγει και να την “παρατήσει με τα παιδιά”, αν ήταν υποχρεωμένος να αναλάβει τις ευθύνες του στην ανατροφή. Το να βρεθείς χωρισμένη με παιδί έχει στιγμες πολύ σκληρές. O,τι σας γράφω, σας το γράφω εκ πείρας, έχω δική μου δακρύβρεχτη ιστορία, την πέρασα πριν δέκα χρόνια περίπου, όταν χώρισα και η μεγάλη κόρη μου έμεινε μαζί μου. Ήταν εξαντλητική περίοδος και θυμάμαι λεπτομέρειες που θα σας συγκινούσαν αλλά δεν θα αναφέρω γιατί δεν είμαι καλή στις δημόσιες εξομολογήσεις, όμως πέρασα άσχημα. Eπιπροσθέτως ήμουν ανύπαντρη μητέρα-όχι διαζευγμένη και όχι εργαζόμενη στην φιλόξενη για τις ανύπαντρες μαμάδες Ουψάλα της Σουηδίας , αλλά στην Αθήνα, με εργοδότες που δεν ήταν να τους παρακαλας να κάνουν εξαιρέσεις .
Δεν υπήρχε λοιπόν τίποτα! Κανένα είδος μέριμνας που ουσιαστικά να με βοήθησε να ανταπεξέλθω και να αντιμετωπισω και προβλήματα συνεννόησης που είχα με τον πατέρα. Όταν λοιπόν έχουμε τόσο βασικές ελλείψεις, η συνεπιμέλεια τους μάρανε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης της κυβέρνησης;
Και πάλι συγγνώμη που είμαι ειρωνική. Έχω γνωρίσει μπαμπάδες συμπαθέστατους με μεγάλα παράπονα που καταλαβαίνω. Είναι αδικημένοι από μια νομοθεσία που φτιάχτηκε πριν σαράντα χρόνια και τους περιορίζει στον ρόλο του μπαμπά, χορηγού και επισκέπτη για να προστατεύσει τις μητέρες σε μια σκληρή πραγματικότητα όπου δεν υπάρχει κρατική μέριμνα και δεν έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο.
Ας πούμε τα πράγματα με το όνομα τους: Αν αύριο η συνεπιμέλεια περνούσε ή αν θεσπιζόταν μια πιο ίση κατανομή του χρόνου των παιδιών μεταξύ δύο γονέων τα δικαστήρια θα ξεχείλιζαν από μπαμπάδες με αιτήματα που θα έφερναν δραστικές αλλαγές στις ζωές των παιδιών τους. Σε κάποιες περιπτώσεις ιδιαίτερα θετικές -σε κάποιες άλλες όμως όχι. Τι θα γινόταν λοιπόν; Θα λέγαμε σε παιδιά να μαζέψουν τα μπογαλάκια τους να τα διαιρέσουν σε δυο σπίτια γιατί από εδώ και πέρα θα αλλάξει ο κόσμος τους; Θα ήταν ενθουσιασμένα πιστεύετε; Σε όλες τις περιπτώσεις;
Ένας ενήλικας θα χαιρόταν να έχει δυο ντουλάπες σε δυο σπίτια και δυο γραφεία; Θα τον διευκόλυνε αυτή η διαίρεση; Φανταστείτε ένα μπερδεμένο παιδί που θα έπρεπε να προσαρμοστεί στο προοδευτικό νομοσχέδιο με δύο γονείς που δεν το βοηθούν αλλά νιώθουν ο ένας ηττημένος και ο άλλος νικητής.
Και επειδή για τα λεφτά, είπαμε, γίνονται απαίσια πράγματά στους χωρισμούς, τα δικαστήρια θα γέμιζαν ΚΑΙ από τζαμπατζήδες που θα ήθελαν να γλυτώσουν από την δέσμευση να δίνουν διατροφή και θα έβλεπαν την συνεπιμέλεια ως τη μεγάλη τους ευκαιρία να απαλλαγούν από την πιο αβάσταχτη υποχρέωση όταν είσαι ακατάλληλος να αντιληφθείς τι σημαίνει οικογένεια και βεβαίως το πιο αβάσταχτο χρέος όταν δεν θες να δίνεις λεφτά στην πρώην.
Ορίστε το είπα .