Μέσα στο κλίμα των ημερών στη χώρα μας, όπου οι καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση στον εργασιακό χώρο μας συγκλονίζουν καθημερινά, ένα βασικό αντικείμενο debate εξακολουθεί να είναι μία συγκεκριμένη ερώτηση: “Γιατί τώρα;” Παρά τις προσπάθειες των επιζώντων και των θυμάτων να εξηγήσουν τους αμέτρητους λόγους που δεν μπόρεσαν να μιλήσουν για το τραύμα τους νωρίτερα, το “τώρα το θυμήθηκαν;” συνεχίζει να αποτελεί το βασικό αντεπιχείρημα στις μαρτυρίες τους και πολλές φορές να τις υπονομεύει. Στην προσπάθειά μας να ξεδιαλύνουμε λίγο τα πράγματα, είπαμε σήμερα να σας πούμε μία ιστορία από το μακρινό 1999, με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους πίσω από τα αγαπημένα μας ‘Φιλαράκια’.
Να σας γνωρίσουμε λοιπόν την Amaani Lyle.
Η Amaani Lyle είναι μία από εκείνες τις γυναίκες που, με την εμφάνιση του κινήματος Me Too, μάλλον σκέφτηκαν “Πού ήταν όταν εγώ το χρειαζόμουν;”. Η υπόθεσή της, μάλιστα, είχε βρει αντίμαχους πολλούς από τους σημερινούς ένθερμους υποστηρικτές του Me Too, οι οποίοι τότε μίλαγαν για “δημιουργική ελευθερία” στον χώρο εργασίας, ενώ σήμερα “φωνάζουν” να πιστεύουμε τις ιστορίες των γυναικών ή οι ίδιοι αποκαλύπτονται ως θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης κάποιου “μεγαλοκαρχαρία” της βιομηχανίας του Χόλιγουντ.
Ποια όμως είναι η ιστορία της; Ίσως να μην την έχεις ακούσει ποτέ ή ίσως να την ανακάλυψες καιρό μετά την ολοκλήρωσή της. Στα εφτά χρόνια εξέλιξής της μόνο οι επαγγελματίες του Χόλιγουντ φαίνεται να γνώριζαν γι’ αυτήν. Το παράδοξο; Σχετίζεται με μία από τις πιο επιτυχημένες σειρές όλων των εποχών, Τα Φιλαράκια.
Το καλοκαίρι του 1999, η Lyle πήρε τη θέση βοηθού σεναριογράφου για την έκτη σεζόν της σειράς και η ίδια ένιωθε ότι θα γράψει ιστορία ως το μοναδικό μαύρο πρόσωπο στη δημιουργική ομάδα της. Και αυτό θα είχε συμβεί, αν δεν απολυόταν ξαφνικά. Η επίσημη αιτιολογία ήταν πως κάνει πολύ αργά τη δουλειά της. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν έστεκε, όχι μόνο γιατί πολλοί από τους σεναριογράφους τής είχαν εκφράσει πως ήταν η καλύτερη βοηθός που είχε ποτέ η σειρά, αλλά και γιατί κατάφερνε να ακολουθήσει 100% τους ρυθμούς των υπόλοιπων, όταν ο δικός της υπολογιστής ήταν ο μοναδικός εκτός δικτύου επί ενάμιση μήνα.
Η Lyle ήταν πεπεισμένη πως οι λόγοι της απόλυσής της ήταν το φύλο και το χρώμα της. Αυτά συνδυαστικά με το γεγονός ότι ήταν η μοναδική που τόλμησε να θέσει το ζήτημα της ποικιλομορφίας στους προϊστάμενους εκείνης σεναριογράφους και να προτείνει την ύπαρξη περισσότερων μαύρων χαρακτήρων στα Φιλαράκια, έστω ως κομπάρσους. Ίσως η πρώτη σκέψη κάποιου είναι ότι η Lyle απλά σκεφτόταν βάσει πικρίας και εγωισμού, αλλά τις υποψίες της ενίσχυσαν ακόμα δύο γεγονότα· με την ανακοίνωση της απόλυσής της, αμέσως την απέτρεψαν από το να απευθυνθεί στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, δηλώνοντάς της πως έτσι θα έχανε κάθε ευκαιρία να δουλέψει ξανά για την Warner Brothers, ενώ αργότερα δύο από τους τρεις βασικούς σεναριογράφους, ο Adam Chase και ο Gregory Malins, της ζήτησαν συγγνώμη όταν την πέτυχαν τυχαία σε ένα πάρτι.
Η Lyle μίλησε στο τμήμα ανθρώπινου δυναμικού, αλλά κανένας δεν ασχολήθηκε σοβαρά με την υπόθεσή της. Έτσι, αποφάσισε να κινηθεί νομικά εναντίον όλης της ομάδας παραγωγής, του τηλεοπτικού στούντιο NBC και των βασικών σεναριογράφων, δηλαδή του Chase και του Malins, συν του Andrew Reich. Το κατηγορητήριο δεν αφορούσε μόνο τη μεροληψία που υπέστη, αλλά και την σεξουαλική παρενόχληση. Όχι, κανένας δεν προσπάθησε να την εκμεταλλευτεί σεξουαλικά, αλλά δήλωσε θύμα μίας έμμεσης σεξουαλικής παρενόχλησης, με τους τρεις σεναριογράφους να μιλάνε καθημερινά επί ώρες και με λεπτομέρειες για την σεξουαλική τους ζωή, να μιλάνε άσχημα για τις γυναίκες και να τις υποβιβάζουν σε σεξουαλικά αντικείμενα, να ζωγραφίζουν σκίτσα πορνογραφικού περιεχομένου, να μιμούνται ειρωνικά τον τρόπο ομιλίας των μαύρων, να γελάνε με το πως θα ήθελαν να παρουσιάσουν τον Τζόι ως έναν κατά συρροή βιαστή που θα κάνει σεξ με την βία με τη Ρέιτσελ στο μπάνιο, να σχολιάζουν το καστ της σειράς σε σχέση με ευαίσθητα ζητήματα, να μιλάνε για το με ποια ηθοποιό θα ήθελαν και θα μπορούσαν να κάνουν σεξ και να “παίζουν παντομίμα” κάνοντας κινήσεις και ήχους αυνανισμού. Όλα αυτά ούτε καν στο διάλειμμα τους και μεταξύ τους, αλλά στον χώρο και την ώρα που εργάζονταν όλοι μαζί με την ομάδα, συμπεριλαμβανομένης της Lyle.
Η πρώτη προσπάθειά της να τους καταγγείλει απέτυχε αμέσως, αφού το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνια απέρριψε την υπόθεση λόγω έλλειψης στοιχείων. Μάλιστα, έκρινε ότι η Lyle οφείλει να πληρώσει στο δημόσιο τα έξοδα της δίκης, αλλά και τα νομικά έξοδα που χρειάστηκε να καταβάλουν οι αντίδικοί της, τα οποία ξεπερνούσαν τα 400.000 δολάρια. Ωστόσο, άσκησε έφεση με αποτέλεσμα να μην χρειαστεί να καλύψει κανένα χρηματικό ποσό, αλλά και η αγωγή της να προχωρήσει, τουλάχιστον όσον αφορούσε το κομμάτι της σεξουαλικής παρενόχλησης.
Κατ’ αρχάς για τη μεγάλη πλειοψηφία των κατηγορητηρίων δεν χρειάζεται να αναφερόμαστε σε αυτά ως “υποτιθέμενα”. Οι τρεις σεναριογράφοι παραδέχτηκαν στο δικαστήριο τα περισσότερα από αυτά, όπως τις συνεχείς αναφορές στις σεξουαλικές τους ζωές, τα σεξουαλικά αστεία, τα πορνογραφικά σκίτσα και τις κινήσεις αυνανισμού. Ωστόσο, υποστήριξαν πως δεν είχαν καμία πρόθεση να προσβάλουν κανέναν, αλλά ότι όλα αυτά αποτελούσαν μέρος της δημιουργικής διαδικασίας που απαιτούσε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα με ενήλικες με σεξουαλική ζωή. Η απάντηση της Lyle, βέβαια, σε αυτό ήταν εκείνη που πολλοί από εμάς αμέσως σκεφτήκαμε: δεν μπορούμε να θυμηθούμε κανένα επεισόδιο από Τα Φιλαράκια να περιλαμβάνει πορνογραφικά στοιχεία ή άκρως σεξουαλικό περιεχόμενο.
Η δικαστική διαμάχη κράτησε συνολικά εφτά χρόνια. Η τελική ετυμηγορία βγήκε τον Απρίλιο του 2006 και ήταν υπέρ των κατηγορουμένων. Θα μπορούσαμε να ρίξουμε το φταίξιμο μόνο στο δικαστικό σώμα, τους δικηγόρους υπεράσπισης και την Warner Brothers συνολικά, αλλά αυτό θα ήταν άδικο. Σχεδόν όλη η βιομηχανία του Χόλιγουντ στάθηκε δίπλα στους τρεις σεναριογράφους -ναι, η ίδια βιομηχανία που τα τελευταία χρόνια υπερασπίζεται με νύχια και με δόντια το Me Too και σοκάρεται με όλες τις αποκαλύψεις σεξουαλικών σκανδάλων-, αλλά και ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Εκδότες, εκπαιδευτικές ομάδες, δημοσιογράφοι, ακόμα και οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα και φεμινιστικές οργανώσεις έσπευσαν να απευθυνθούν στο δικαστήριο με το αίτημα να αποφασίσει υπέρ των κατηγορουμένων, καθώς μια αντίθετη έκβαση θα οδηγούσε σε “παραθυράκια”, έτσι ώστε να καταπατηθεί η ελευθερία του λόγου.
Ίσως η πιο κρίσιμη για την έκβαση της δίκης επιστολή να μπορεί να θεωρηθεί εκείνη της Συντεχνίας Αμερικανών Συγγραφέων της Δύσης, η οποία στην ουσία επικύρωσε τις καταθέσεις των σεναριογράφων που δικαιολογούσαν τη συμπεριφορά τους ως μέρος της δημιουργικής διαδικασίας. “Οι συγγραφείς πρέπει να αισθάνονται όχι μόνο ότι δεν υπάρχει πρόβλημα αν αποτύχουν, αλλά και ότι μπορούν να μοιράζονται τις πιο ιδιωτικές και σκοτεινές σκέψεις τους χωρίς να ανησυχούν πως ίσως γελοιοποιηθούν, φέρουν κάποιον σε αμηχανία ή βρεθούν νομικά υπαίτιοι” ανέφερε μεταξύ άλλων.
Ίσως το πιο ενδιαφέρον δεν είναι να αναρωτηθούμε πώς είναι δυνατόν σχεδόν κανένας να μην στάθηκε στο πλευρό της Lyle, τη στιγμή που το Me Too γεννήθηκε την ίδια χρονιά με το κλείσιμο της υπόθεσης -αν και απέκτησε τη σημερινή του έκθεση το 2017-. Ίσως πρέπει να σκεφτούμε τι κάνει το σήμερα διαφορετικό ή ακόμα κι αν το σήμερα είναι όντως διαφορετικό. Κατ’ αρχάς ως προς τα νούμερα, όπως δημοσιοποιούνται από τη Συντεχνία Αμερικανών Συγγραφέων της Δύσης, μάς δείχνουν ότι, αν και υπάρχει βελτίωση σε σχέση με το 1999, οι γυναίκες αποτελούν μόλις το 44% των συγγραφικών ομάδων των τηλεοπτικών σειρών του Χόλιγουντ, αν και αποτελούν το 51% του πληθυσμού των ΗΠΑ, ενώ οι έγχρωμοι αποτελούν το 35% των συγγραφικών ομάδων, παρά το γεγονός ότι καλύπτουν το 40% του αμερικανικού πληθυσμού.
Εκτός από τα νούμερα, πρέπει να δούμε και τους σημερινούς υποστηρικτές του Me Too και της ποικιλομορφίας. Θα θέλαμε να πιστέψουμε στα αγνά αλτρουιστικά τους κίνητρα, αλλά το ιστορικό τους δεν μάς βοηθάει. Μάλλον θα ρίξουμε τα λεφτά μας στο ότι υποστηρίζουν αυτό που τώρα έχει πάνω του τους προβολείς και την υποστήριξη της κοινής γνώμης. Γιατί; Διότι οι ίδιοι άνθρωποι, όπως προαναφέραμε, πριν μερικά χρόνια “κατακρεούργησαν” την Amaani Lyle όχι μόνο εντός της δικαστικής αίθουσας, αλλά και επαγγελματικά με τις πόρτες όλων των στούντιο να κλείνουν μπροστά της. Ανθρώπινη αδυναμία της στιγμής, λάθος εκτίμηση της κατάστασης, προσωπικά κίνητρα ή φόβος για τις δικές τους καριέρες; Δεν έχει σημασία. Όλοι όσοι βοήθησαν στην αθώωση των κατηγορουμένων, συνέβαλαν στη δημιουργία του νομικού προηγούμενου που ονομάστηκε Lyle vs Warner Bros., που σήμερα λειτουργεί ως το καλύτερο παραθυράκι για τους συνηγόρους υπεράσπισης σχεδόν σε κάθε υπόθεση του Me Too.
