Συνάντησα την Έλενα Χρηστοπούλου σε ένα καφέ των Εξαρχείων από εκείνα που μοιάζουν σα να έχουν βγει από κάποια ταινία, μικρό, να αποπνέει μια αίσθηση σπιτικής ζεστασιάς μια μέρα με συννεφιά η οποία διαφαίνονταν ήδη από το πρωί, ότι δεν θα εξελίσσονταν σε βροχή. Όμορφη σύμπτωση, σκέφτηκα, μιας και την πρώτη φορά που γνώρισα την Έλενα μου συστήθηκε με την ιδιότητα της δημοσιογράφου. Πιο συγκεκριμένα έγραφε για μία μεγάλη της αγάπη, το σινεμά. Υπήρχε όμως κάτι αιθέριο σε εκείνη, εντελώς ασύμβατο με τους φρενήρεις ρυθμούς του επαγγέλματός μας, για αυτό και όταν μου είπε πως παράλληλα ασκεί την τέχνη του σιάτσου δεν εξεπλάγην καθόλου.
Λίγα χρόνια μετά, οι δρόμοι μας συναντήθηκαν ξανά. Η Ελένα είχε γυρίσει όλη της τη ζωή τούμπα. Άφησε πίσω τη δημοσιογραφία, ίδρυσε το κέντρο “Healing & Insight” και ξεκίνησε να ασκεί ενεργειακές και σωματικές θεραπείες, με επίκεντρο την αυτεπίγνωση, διερευνώντας, μεταξύ άλλων, το πένθος και το ψυχολογικό τραύμα. Αφορμή για τη συνάντησή μας λοιπόν, στάθηκε ένα νέο πρόγραμμα που δημιούργησε, το “Η πατριαρχία και το σώμα”, ένα διαδικτυακό, βιωματικό εργαστήρι που εξετάζει τις απτές επιπτώσεις του πατριαρχικού συστήματος πάνω στη σωματική και συναισθηματική μας υγεία.
Μέχρι να δω το κάλεσμά της για συμμετοχή δεν μου είχε περάσει από το μυαλό πως η πατριαρχία μπορεί να συνδέεται με τον σωματικό πόνο. Με το σώμα σε ένα πρώτο επίπεδο, δηλαδή αυτό τις εμφάνισης, ναι. Αλλά με τον πόνο, την ενόχληση, το μπλοκάρισμα ή την εξάντληση, όχι, αυτό είναι κάτι που δύσκολα θα σκεφτόμασταν, έτσι δεν είναι; Η Έλενα εξηγεί αυτή τη σύνδεση, με πολύ απλό τρόπο στην κουβέντα μας σημειώνοντας σε κάποιο σημείο της κάτι σημαντικό. Το σημάδι που αφήνει η πατριαρχία στο σώμα μας μπορεί να ξεκινά από ζητήματα εικόνας, ωστόσο κρύβει από κάτω πολλά επίπεδα ακόμα.
Η διαδρομή της Έλενας και η απόφασή της να αφιερωθεί στις ενεργειακές και σωματικές θεραπείες, ξεκινά με ένα τραύμα, “όπως οι περισσότερες τέτοιου είδους αλλαγές”, λέει κοιτώντας προς τα πίσω. “Στη δική μου περίπτωση ήταν ο θάνατος του αδερφού μου, ο οποίος πέθανε πριν 12 χρόνια κι αυτό ανέτρεψε πολλά”. Παράλληλα, είχε ήδη την υπόνοια ότι ήθελε να κάνει κάτι διαφορετικό στη ζωή της, όπως αναφέρει. Παρόλο που θεωρεί ακόμα και σήμερα υπέροχη την προηγούμενη επαγγελματική της ιδιότητα, υπήρχε ένα κομμάτι της που δεν γέμιζε, δεν ήταν ικανοποιημένη. “Με την ασθένεια του αδερφού μου, έμαθα τη σημασία του χαδιού, πως αυτό ανακουφίζει, στηρίζει. Μετά το θάνατό του, παίρνοντας την έννοια του χαδιού, του αγγίγματος, της επαφής, άρχισα να σπουδάζω την ιαπωνική τέχνη του σιάτσου (σ.σ.μέθοδος χειρομάλαξης) και μέσα από αυτή την πορεία άρχισα να βουτάω όλο και πιο βαθιά στο τι σημαίνει σώμα, ποια είναι η σχέση του με την ψυχή και το μυαλό, με το συναίσθημα, την ενέργεια”.
Σύμφωνα με την Έλενα, οι άνθρωποι συνήθως πάνε σε εκείνη όταν πονάνε, είτε σωματικά, είτε συναισθηματικά κι αυτό που έχει καλλιεργήσει πλέον σαν δεξιότητα, δεν έχει να κάνει τόσο με την αφή, αλλά με την ανίχνευση της πηγής του πόνου. Μαζί με το άτομο που έχει αποφασίσει να κάνει αυτή την αναζήτηση, η Ελένα συλλέγει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες κι έπειτα δίνει τα εργαλεία, “από και πέρα εσύ έχεις την επιλογή να αναλάβεις κάποια δράση για να θεραπευτείς, να απελευθερωθείς από ένα βάρος”.
Φωτογραφία: Θάλεια Γαλανοπούλου
Αν παρατηρεί κάτι σε αυτά τα χρόνια της νέας της πορείας είναι πως τα άτομα είναι όλο και περισσότερο συνειδητοποιημένα ως προς τον πόνο, αλλά και ανοιχτά στο να βρουν τις συνδέσεις. Έχουν άλλη επίγνωση του σώματός τους κι ακόμα κι αν δεν την έχουν, είναι πιο πρόθυμα να ανακαλύψουν την πηγή της ενόχλησης. Ειδικότερα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας η Έλενα εντόπισε πως, ενώ μπορεί για μια μερίδα κόσμου να λειτούργησε ενδοσκοπικά, για πολλούς ενέτεινε τους ρυθμούς και άρα σημάδια που δεν περνούσαν πλέον απαρατήρητα. “Το κλειδί είναι το πώς δίνουμε σημασία σε αυτά που έχει να μας πει το σώμα, αυτό είναι το πεδίο άσκησής μας”.
Πώς όμως ακριβώς γίνεται η σύνδεση με το σώμα και την πατριαρχία; Τι οδήγησε την Έλενα να διερευνήσει αυτό το επίπεδο επίδρασης της πατριαρχίας πάνω μας; “Μια βιωματική ανακάλυψη και πάλι με οδήγησε να δημιουργήσω αυτό το πρόγραμμα για αυτό και όπως σημειώνω και στο κάλεσμα είναι βιωματικό και διερευνητικό κι όχι θεωρητικό. Ειδικότερα εμείς οι γυναίκες, μαθαίνουμε λόγω πατριαρχίας πόσο σημαντική είναι η εμφάνισή μας. Πριν χρόνια λοιπόν, κάποια στιγμή συνειδητοποιήσα ότι διαρκώς ρουφιέμαι, ρουφάω την κοιλιά μου. Αυτό είχε σαν συνέπεια να συσπώνται κάποιοι μυς ασταμάτητα, να δημιουργούνται πόνοι, τους οποίους μου πήρε πολύ καιρό να μαλακώσω και να τους φέρω σε ένα επίπεδο που να μην με ενοχλούν στην καθημερινότητά μου. Το ρούφηγμα της κοιλιάς, δεν είναι μόνο αυτό, σημαίνει ότι κάτι κρατάω μέσα μου, ότι έχω μάθει να μην εκφράζω ποια είμαι πραγματικά, γιατί στο σύστημα που ζούμε δεν μου επιτρέπεται να εκφράσω τη θηλυκότητά μου, την αξία μου, τις απόψεις μου, το θυμο μου. Όλα αυτά που καταπιέζουμε οι γυναίκες μπορούν για παράδειγμα να επηρεάσουν τη μήτρα μας και να προκαλέσουν σειρά από γυναικολογικά ορμονολογικά ζητήματα. Ή ένα άλλο παράδειγμα. Μεγαλώνοντας εμφανίζεις στήθος, έχεις μάθει να ντρέπεσαι για αυτό, να νιώθεις ενοχή, αρχίζεις και μαζεύεσαι, κλείνεσαι. Πώς αναπνέεις σωστά όταν είναι μαζεμένος ο θώρακας; Και πώς μπορεί να είναι ανοιχτή η καρδιά σου για να εκφράσεις αγάπη; Οπότε το ένα, κάπως φέρνει το άλλο, ο σωματικός κι ο συναισθματικός πόνο συνδέονται”.
Το εργαστήρι ωστόσο δεν απευθύνεται μόνο σε γυναίκες, αλλά σε όλα τα φύλα, καθώς όπως αναφέρει η Έλενα η πατριαρχία επηρεάζει εξίσου τους άνδρες, τα διεμφυλικά άτομα, τα non binary άτομα, κ.ο.κ. “Δεν είναι θέμα σύγκρισης, για αυτό και αναφέρομαι στην πατριαρχία ως ένα εξ ορισμού σύστημα ρήξης. Από τη στιγμή που διαχωρίζεις τα φύλα και τους προσδίδεις διαφορετική αξία, δημιουργείς απόσταση. Οπότε πώς μπορούμε να ενώσουμε πάλι αυτά που έχουν διαχωριστεί; Όλα μας έχουμε μεγαλώσει μέσα σε αυτό το σύστημα που έχει διαμορφώσει τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις και τις επιθυμίες μας. Πώς έρχομαι λοιπόν και αποκτώ αντίληψη ότι κάτι δεν πάει καλά; Ότι το σώμα μου μού χτυπάει ένα καμπανάκι, έτσι ώστε να προχωρήσω μετά στο διάλογο; Διάλογος είναι όταν ακούς όσα έχει να σου πει το σώμα σου, μόνο έτσι μπορείς να ενώσεις αυτά που έχουν διασκορπιστεί”.
Το online βιωματικό πρόγραμμα “Η πατριαρχία και το σώμα” αποτελείται από 5 ζωντανές συναντήσεις μικρών ομάδων, κάθε δύο εβδομάδες, το οποίο συνδυάζει βίωμα και διαλογιστικές τεχνικές. Ουσιαστικά, ο ρόλος της Έλενας είναι να καθοδηγήσει μια εσωτερική ενδοσκόπηση κάθε συμμετέχοντα, να δώσει δηλαδή το απαραίτητο πλαίσιο έτσι ώστε το άτομο να στρέψει την προσοχή προς τα μέσα και να αφουγκραστεί το κομμάτι που καταπιέζεται. Να μπορέσει να αναγνωρίσει την υφή, τον τόνο φωνής του κομματιού αυτού, έτσι ώστε να το αναγνωρίσει και να δει τι έχει να του πει. Μέσα από το μοιράσμα το κάθε άτομο θα κάνει το προσωπικό του ταξίδι και έπειτα η Έλενα θα δώσει εργαλεία και ασκήσεις για μεγαλύτερη επίγνωση και συμφιλίωση με όσα έρχονται στην επιφάνεια. Όπως εξηγεί, έχει σημασία ότι τα groups είναι μικρά, έτσι ώστε να υπάρχει μια αίσθηση του ανήκειν και το μοίρασμα να έχει κι αυτό ευεργετικές ιδιότητες, “Το κοινό βίωμα, οι κοινοί φόβοι, μας φέρνουν κοντά. Μόνο έτσι θα θυμηθούμε να γίνουμε ένα”.
Στην ερώτησή μου για το πόσο ρόλο παίζει το ζήτημα της εικόνας ως μια σύνδεση του σώματος με την πατριαρχία, η Έλενα Χρηστοπούλου εξηγεί ότι ναι, στην κοινωνία που ζούμε μια γυναίκα έχει αξία, “όταν είναι νέα, εμφανίσιμη και μπορεί να κάνει παιδιά“. “Αλλά δεν μπορώ να πω ότι τα ζητήματα εικόνας είναι η κύρια επίδραση της πατριαρχίας στο σώμα μας. Ίσως είναι το πρώτο πράγμα που εμφανίζεται όταν ξύσεις την επιφάνεια, αλλά σίγουρα όλα αυτά λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα και στρώματα. Ο δρόμος προς την επίγνωση δεν είναι ευθεία γραμμή. Η πατριαρχία είναι η αφορμή στην προκειμένη για να κοιτάξουμε προς τα μέσα, με στόχο να κατανοήσουμε και όχι να κρίνουμε ή να επιρρίψουμε ευθύνες. Η αυτεπίγνωση αυτή είναι εξαιρετικά δυνατό εργαλείο: θεραπεύει, ενδυναμώνει, ξεμπλοκάρει κι απελευθερώνει”.