Έχω γεννηθεί με μόνιμη αμνησία”, μου λέει γελώντας η εικαστικός Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, ενώ έχω μόλις μπει στο ατελιέ της και αναρωτιέμαι πότε ήταν η τελευταία φορά που το επισκέφτηκα. Φορά μια τζιν φόρμα εργασίας, κόκκινο κραγιόν και τα γαλάζια μάτια της, που κοιτούν απευθείας μέσα στα δικά σου χωρίς να παρεκκλίνουν στιγμή, έχουν εκείνο το βλέμμα που, αν παρακολουθείς τη δουλειά της, νομίζεις πως έχει το ζωγραφίσει η ίδια πάνω στο πρόσωπό της. 

Tα γαλάζια μάτια της, που κοιτούν απευθείας μέσα στα δικά σου χωρίς να παρεκκλίνουν στιγμή, έχουν εκείνο το βλέμμα που, αν παρακολουθείς τη δουλειά της, νομίζεις πως έχει το ζωγραφίσει η ίδια πάνω στο πρόσωπό της, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Είναι λίγες μέρες πριν από την ατομική της έκθεση “Hotberg” στην γκαλερί a.antonopoulou art σε επιμέλεια της Έφης Φαλίδα και η Ειρήνη με προσκαλεί να δοκιμάσω μια φανταστική, όπως λέει, γκοργκοντζόλα μαζί με wasabi chips από τη Λετονία, γεμίζει δύο ποτήρια κόκκινο κρασί και κάθεται απέναντί μου ευθυτενής, έτοιμη να μου μιλήσει, μεταξύ άλλων, για όσα πρόκειται να δούμε στην έκθεση, για τα γυναικεία πρότυπα όπως αυτά καθορίστηκαν από τη διαφήμιση και τη μόδα, αλλά και τον σεξισμό στον εικαστικό χώρο.

Έργο της Ειρήνης Καραγιαννοπούλου, ένα μικρό preview της έκθεσης “Hotberg”

Η Ειρήνη Καραγιαννοπούλου καταπιάνεται με τη ζωγραφική, το κολάζ, σκίτσα, αυτοεκδόσεις – όπως για παράδειγμα το φεμινιστικό fanzine “Janus” – αλλά και την κινούμενη εικόνα, ιδιαίτερα ως συνιδρύτρια του διδύμου Twin Automat που παράγει ταινίες μικρού μήκους, δημιουργικά ντοκιμαντέρ, animation και οπτικοακουστικές εικαστικές εγκαταστάσεις. Είναι επίσης συνιδρύτρια του εικαστικού διδύμου Extra-Conjugale. Τα τελευταία χρόνια η εικαστικός έχει βρει ως μέσο έκφρασής της τη ζωγραφική πάνω στις σελίδες vintage περιοδικών, σε παλιές φωτογραφίες, σε posters ταινιών, σε καρτ ποστάλ περασμένων δεκαετιών επαναπροσδιορίζοντας, ή μάλλον ορθότερα, αποκρύπτοντας την ταυτότητα των εικονιζόμενων σε αυτά προσώπων. 

Αποκρύπτοντας την ταυτότητα των εικονιζόμενων προσώπων, έργο της Ειρήνης Καραγιαννοπούλου

Ήταν κάτι που ανέκαθεν με απασχολούσε, το πώς βομβαρδιζόμαστε από διάφορες εικόνες όλων των ειδών. Πάντα ένιωθα ανάμεσα σε πυρά. Πράγματα που θα έπρεπε να αγοράσω, να καταναλώσω, πράγματα που θα έπρεπε να γίνω εγώ η ίδια. Πράγματα που είχαν να κάνουν με το σώμα μου, με το πρόσωπό μου, με τα μαλλιά μου, με τον τρόπο που υπάρχω σε αυτόν τον κόσμο. Όταν ήμουν μικρή αυτά ήταν παιχνίδια, μετά έγιναν ρούχα, αργότερα κάποια καλλυντικά. Μου προκαλούσε πάντοτε μία δυσφορία αυτού του είδους η πληροφορία και ήξερα ότι θέλω να απαντήσω επί της ουσίας”, λέει η Ειρήνη για το πώς ξεκίνησε να παρεμβαίνει ζωγραφικά πάνω στα γυναικεία πρότυπα που επιβάλλονται από τον αντίστοιχο Τύπο. Στην αρχή ήταν κάτι σαν side project για εκείνη, το έκανε “λίγο στα κρυφά”, αλλά σύντομα συνειδητοποίησε ότι καταλάμβανε μεγάλο κομμάτι της πρακτικής της. “Θεωρώ ότι ο άσπρος καμβάς δεν είναι η μόνη αφετηρία για τη δημιουργία ενός έργου τέχνης. Πρέπει πραγματικά να απελευθερωθούμε λίγο από αυτή την οπτική η οποία είναι πολύ αναχρονιστική, ανιαρή και δεν με αφορά”. 

Στο ατελιέ της Ειρήνης, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Άρχισε να συλλέγει τα περιοδικά μέσα στα οποία έβρισκε τις εικόνες που την ενδιέφεραν. Λατρεύει τα παζάρια – “και τα παζάρια λατρεύουν εμένα”, λέει με χαρά -, αλλά τα ευρήματά της δεν έρχονται μόνο από κάποιο ανελέητο treasure hunting στις υπαίθριες αγορές της πόλης, αλλά και από δωρεές, ή από βιβλιοπαλαιοπωλεία ανά τον κόσμο που τις αρέσει να επισκέπτεται και, όπως λέει, διαθέτουν τα πιο σπάνια και πιο “ζουμερά” περιοδικά. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, ανακάλυψε ένα πλούσιο στοκ από σκανδιναβικά περιοδικά ερωτικού περιεχομένου του ‘60, απίστευτα καλοτυπώμενα που της θύμισαν κατάλογο έκθεσης. “Εννοείται πως υπάρχουν και στιγμές που ένα δάκρυ κυλάει, γιατί καταστρέφω κάτι για να γεννηθεί κάτι άλλο, καθώς ζωγραφίζω απευθείας πάνω στην τυπωμένη εικόνα”. Πολλές φορές βέβαια μεγεθύνει αυτές τις εικόνες και τις ζωγραφίζει ξανά, μέχρι να δει πού μπορεί να φτάσει αυτή η παρέμβαση.     

Στην έκθεση “Hotberg” θα προβάλλεται το βίντεο, “Hypnothèque”, ένα “χειροποίητο” stop motion animation των Twin Automat Films, ενώ το soundtrack του βίντεο το συνέθεσε ο ψυχίατρος και sound artist Χρήστος Καλαφάτης. Στην “υπνοθήκη” αυτή, η Ειρήνη Καραγιαννοπούλου ζωγραφίζει πάνω στα μάτια κοριτσιών από σελίδες περιοδικών μόδας, κλείνοντάς τα, ανοιγοκλείνοντάς τα, μετατρέποντάς τες έτσι σε κάτι άλλο. Προσπαθεί να μιλήσει, όπως αναφέρει, για τη γυναίκα ως μούσα, τη γυναίκα ως αντικείμενο πόθου, “αλλά και αντικείμενο σκέτο, γιατί το γυναικείο κορμί ανέκαθεν παρουσιάζονταν στην ιστορία της τέχνης ως κάτι άξιο θαυμασμού, αλλά ταυτόχρονα και ως κάτι το οποίο είναι ανήμπορο, έρμαιο, μπορεί κανείς να το αγγίξει, να το χρησιμοποιήσει. Η “ωραία κοιμωμένη” πάντοτε απασχολούσε την ιστορία της τέχνης”. Μια ωραία κοιμωμένη το 2021 ειδομένη από γυναικεία οπτική, την οποία, όπως τονίζει η Ειρήνη, επειδή βρίσκεται μέσα σε μία ταινία, δεν μπορεί να την πειράξει κανείς.  

Έργο της Ειρήνης Καραγιαννοπούλου, ένα μικρό preview της έκθεσης “Hotberg”

Παράλληλα θα εκτίθεται μια σειρά από μικροσκοπικές σπάνιες καρτ ποστάλ που τυπώθηκαν στη Γαλλία τη δεκαετία του 1950 και απεικονίζουν ημίγυμνες γυναίκες σε διάφορες ηδυπαθείς πόζες πάνω στις οποίες έχει επέμβει ζωγραφίζοντάς τους ένα προσωπείο, αφαιρώντας έτσι την ταυτότητά τους και προσδίδοντάς τους ανωνυμία. “Αποκαθιστώ κατά κάποιον τρόπο την τιμή τους”, αναφέρει η εικαστικός και κάπου εκεί συμφωνούμε να σταματήσουμε τις αποκαλύψεις αναφορικά με τo υπόλοιπο περιεχόμενο της έκθεσης. 

Έργο της Ειρήνης Καραγιαννοπούλου

Ο χώρος των εικαστικών είναι διαχρονικά ένας ανδροκρατούμενος χώρος. Πώς βλέπει η Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, που στα έργα της διαπραγματεύεται τη γυναικεία χειραφέτηση με τον δικό της, μη-απολογητικό τρόπο και περνά μέσα από ένα μεταφυσικό πρίσμα τον γυναικείο αισθησιασμό, τη θέση της γυναίκας στα εικαστικά το 2021; “Υπάρχουν περισσότερες γυναίκες απ’ ότι πριν από 10 χρόνια. Αν ανοίξει κάποιος τα αρχεία και δει τα ονόματα πχ της πρώτης Μπιενάλε της Αθήνας και δει πόσες γυναίκες και πόσοι άντρες εικαστικοί πήραν μέρος, θα βρει την απάντηση. Τώρα πια είναι “της μόδας” οι γυναικείες συμμετοχές σε μεγάλες εκθέσεις. Οι curators που σέβονται τον εαυτό τους προσπαθούν, στις προηγμένες χώρες, να έχουν τουλάχιστον ένα 50% γυκείας παρουσίας. Στην Ελλάδα είμαστε λίγο αλλού”. Όσο για το τι έχει αντιμετωπίσει η ίδια ως γυναίκα στον σκληρό χώρο των εικαστικών, η Ειρήνη σημειώνει πως έχει βιώσει και ανταγωνισμό από τις γυναίκες του χώρου, σεξισμό και από γυναίκες και από άνδρες, “τον κλασικό πέφτουλα γκαλερίστα που θεωρεί ότι αν δεν έχεις σεξουαλικές σχέσεις μαζί του δεν μπορείς να εκθέσεις στο μαγαζί του και γενικά όλων των ειδών τις προβληματικές συμπεριφορές”. 

Η εικαστικός Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Δεν διανοήθηκε ωστόσο στιγμή να νιώσει πως δεν έχει θέσει σε αυτό το χώρο, καθώς όπως λέει δεν κάνει τέχνη επειδή κυνηγά την επιτυχία ή το να αφήσει κάποιου είδους κληρονομιά, ούτε και για να ευχαριστήσει με την συμπεριφορά της ανθρώπους που περιμένουν από εκείνη να ακολουθήσει μια συγκεκριμένη πορεία. Αντίθετα, πρόκειται για μια επιτακτική ανάγκη. “Είμαι σαν ένα ρομπότ το οποίο είναι προγραμματισμένο να κάνει αυτό το πράγμα και είμαι διατεθειμένη να κάνω όλων των ειδών τις δουλειές, για να μπορέσω να συνεχίσω”. 

“Είμαι σαν ένα ρομπότ το οποίο είναι προγραμματισμένο να κάνει αυτό το πράγμα και είμαι διατεθειμένη να κάνω όλων των ειδών τις δουλειές, για να μπορέσω να συνεχίσω”, Ειρήνη Καραγιαννοπούλου, Φωτογραφία: Τζοβάννα Στεφάνου

Αν γνωρίσει κανείς την Ειρήνη από κοντά, την επόμενη φορά που θα κοιτάξει έργο της θα καταλάβει ότι πολλές φορές δανείζει στα κορίτσια των περιοδικών που με τόσο πάθος απεκδύει από την αντικειμενοποίηση, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της και κυρίως, τα μάτια της. Στα προσωπεία που τους φορά μπορεί και να την εντοπίσεις. Αυτό γίνεται άραγε επειδή όπως λένε οι καλλιτέχνες συνήθως χρησιμοποιούν τους εαυτούς τους ως μοντέλα όταν θέλουν να δημιουργήσουν, καθώς είναι πιο εύκολο για παράδειγμα να κοιτάξουν απλά το χέρι τους αν θέλουν να αναπαραστήσουν πιστά ένα άκρο, ή επίτηδες; Υπάρχει κάποιο μήνυμα πίσω από τη χρήση του προσώπου της ως προσωπείο; “Ακόμα και οι πιο εννοιολογικοί καλλιτέχνες βάζουν ένα κομμάτι του εαυτού τους στα έργα τους. Όσο κι αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτό είναι αναπόφευκτο. Οπότε ναι, από τη μία είμαι εγώ, μερικές φορές επίτηδες είμαι εγώ – είμαι άλλωστε το πιο εύκολο μοντέλο. Με το που θα πάρεις έναν καθρέφτη και θα κοιτάξεις, είσαι εκεί, κανένας δεν μπορεί να αφαιρέσει το είδωλό σου, είναι εκεί σε κοιτάει και σε φέρνει αντιμέτωπο με την ψυχή σου, με τα μάτια σου. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ζωγραφίζω πάντα τον εαυτό μου”.

Καθώς βάζει στο ποτήρι μου την τελευταία γουλιά κρασί, της επισημαίνω πως τα μάτια, είναι το πιο χαρακτηριστικό σημείο της καλλιτεχνικής της έκφρασης. “Τα μάτια είναι η ψυχή του ανθρώπου. Είναι σαν δύο οθόνες, αν το σκεφτείς. Είναι δύο τρύπες που μας οδηγούν στον εσωτερικό κόσμο του άλλου ή του εγώ”.

Info:
a.antonopoulou.art
Αριστοφάνους 20, Ψυρρή
Έναρξη: Πέμπτη 02/12, 16:00–21:00
Διάρκεια έως 22/01/2022
Ωράριο λειτουργίας:  Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή 14:00 – 20:00  &  Σάββατο 12:00 – 16:00

@oneofusgr

If you're here, you're one of us!