Λένε πως είναι η “ασθένεια” της γενιάς των millennials, την οποία φυσικά έχει “κολλήσει” και η Gen Z. Με την εισαγωγή του διαδικτύου στις ζωές των πρώτων, εκεί γύρω στην εφηβεία, το τηλέφωνο άρχισε να χάνει τη δημοτικότητά του ως μέσο επικοινωνίας με φίλους και αγαπημένους, με τα chatting applications να το αντικαθιστούν επάξια.
Η αρχή, τουλάχιστον στη χώρα μας έγινε με το MSN. Ανακαλύψαμε τα emojis, είχαμε εκείνο το ωραίο κουμπάκι που αν αργούσε να απαντήσει ο άλλος του έστελνες ένα “ντριν” με δόνηση (τι όμορφα παραβιαστικό feature), επικοινωνούσαμε με φίλους στο εξωτερικό χωρίς να αγχωνόμαστε ότι οι γονείς μας θα πάθουν εγκεφαλικό όταν ανοίξουν τον επόμενο λογαριασμό του ΟΤΕ, δεν θα σήκωνε κανείς το ντούμπλεξ να ακούσει τι λέμε και για να λέμε την αλήθεια, αρχίσαμε εκφραζόμαστε περισσότερο, απ’ ότι στο τηλέφωνο, γιατί γραπτά άρχισε να φαίνεται πιο εύκολο.
Θυμάμαι ακόμη την αδερφή μου, που ανήκει στην Generation X, να κλείνεται με τις ώρες στο δωμάτιο και να μιλά στο τηλέφωνο με το πρώτο της αμόρε. Όπως επίσης θυμάμαι να τσατάρω εγώ με δική μου σχέση με τις ώρες στο MSN κι έπειτα στα inbox του Facebook προτού δημιουργηθεί το Messenger. Άρχισα να αναπτύσσω μια αντιπάθεια για το τηλέφωνο. Χτυπούσε στο σπίτι και δεν το σήκωνα, παρά μόνο αν δεν το έκανε κάποιος άλλος, άλλωστε για εμένα δεν θα ήταν, είχα ήδη επικοινωνήσει διαδικτυακά με όλους μου τους φίλους. Αν η δουλειά μου δεν απαιτούσε συχνή επικοινωνία μέσω τηλεφώνου, είμαι σχεδόν σίγουρη ότι θα είχα αναπτύξει αυτό που οι επιστήμονες ονόμασαν “phone anxiety” (Actually, για να είμαι ειλικρινής, στα πρώτα μου δημοσιογραφικά βήματα, ήταν αυτό που απεχθανόμουν να κάνω περισσότερο και από την απομαγνητοφώνηση – αν είστε συνάδελφος, ξέρετε γιατί μέγεθος απέχθειας μιλάω).
Δεν πίστεψα ποτέ ότι είμαι η μόνη, ωστόσο τα νούμερα μιλάνε καλύτερα. Το 2011, μια έρευνα της ομάδας Pew Research διαπίστωσε ότι ο μέσος κάτοχος κινητού τηλεφώνου στις ΗΠΑ έκανε ή λάμβανε λίγο περισσότερες από 12 κλήσεις την ημέρα. Το 2015, μια μελέτη από την ερευνητική ομάδα καταναλωτικής συμπεριφοράς Informate τις έθεσε πιο κοντά στις έξι. Παρόλα αυτά, το τηλέφωνο, εξακολουθεί να είναι σημαντικό στη ζωή μας. Κάνει την επικοινωνία πιο άμεση, ναι, ακόμα και από τα instant messages. Είναι σαφές πως λίγα πράγματα μπορούν να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση σε αυτό το επίπεδο (ίσως το ένα από αυτά να είναι το metaverse), μας το έδειξε και η πανδημία με την παγκόσμια κυριαρχία του zoom και άλλων εφαρμογών που έδιναν τη δυνατότητα βιντεοκλήσης. Όπως και η δημοφιλία των voice messages, όσο εκνευριστικά κι αν είναι.
Θέλει εξάσκηση
Οι λόγοι που κάποιος μπορεί να αγχώνεται να μιλήσει στο τηλέφωνο είναι πολλοί. Ο γραπτός λόγος, όσο εύκολος και συχνά ανώδυνος κι αν είναι, κρύβει πολλές παγίδες, με πρώτη και κύρια την έλλειψη tone of voice. Όσα emojis και να σχεδιαστούν είναι δύσκολο να πάρουν τη θέση της χροιάς και του τόνου και των διάφορων ήχων που παράγουμε όταν μιλάμε και προδίδουν τη διάθεσή μας, το πώς νιώθουμε για αυτό που συζητείται. Έτσι, το “άγχος του να μιλάς στο τηλέφωνο” παραμένει μία πραγματικότητα. Παρόλα αυτά για τους νεότερους αυτή είναι η πιο διαδεδομένη μορφή επικοινωνίας, συνεπώς είναι πιθανό ο ένας και μοναδικός λόγος που σας πιάνει phone anxiety να είναι επειδή δεν το κάνετε συχνά. Σκεφτείτε πόσο αγχώνονται οι γονείς σας όταν πρέπει να σας απαντήσουν κάτι στο Viber για παράδειγμα.
Under Pressure
Με τη γραπτή επικοινωνία υπάρχει χρόνος να συγκεντρώσει κανείς τις σκέψεις του, χρόνο για να επεξεργαστεί την πληροφορία, χρόνο για να επανεξετάσει το κείμενό του πριν πατήσει αποστολή. Το τηλέφωνο δεν προσφέρει τέτοιες πολυτέλειες, γεγονός που μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ότι κάθε σας κουβέντα είναι σαν να παίζετε ρουλέτα. Μπορεί να πείτε κάτι που αργότερα να το μετανιώσετε, καθώς δεν προλάβατε να επεξεργαστείτε αυτό που ακούσατε, να αναγκαστείτε να απαντήσετε γρήγορα και άρα θετικά σε κάτι που δεν θέλετε κι άλλα πολλά. Το κλειδί εδώ είναι να θυμάστε ότι πάντα έχετε χρόνο. Μπορείτε να πείτε πολύ ευγενικά ότι χρειάζεστε χρόνο να σκεφτείτε και θα καλέσετε πίσω. Μη φοβάστε να κάνετε παύσεις. Πείτε “Σκέφτομαι…”, στο συνομιλητή σας, όσο κι αν θεωρείτε ότι οι σιωπές στο τηλέφωνο είναι άβολες. Και πάνω απ’ όλα να ξέρετε πως πάντα μπορείτε να επιστρέψετε και αναθεωρήσετε. Ακόμα λοιπόν κι αν μια συνομιλία σας άγχωσε και είπατε κάτι αντίθετο από αυτό που πραγματικά επιθυμείτε, μπορείτε να καλέσετε ξανά και να δηλώσετε ό,τι έχετε ξανασκεφτεί σε πιο ήρεμη κατάσταση. Κανείς δεν θα σας θεωρήσει αφερέγγυους.
Παράλληλα πολλοί άνθρωποι βρίσκουν μια κλήση πιο χρονοβόρα από ένα γραπτό μήνυμα: Το τελευταίο μπορεί να διακοπεί μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, ενώ ένα τηλεφώνημα απαιτεί την πλήρη προσοχή εκείνου που είναι στην άλλη άκρη της γραμμής, αλλά και τη δική σας φυσικά. “Οι άνθρωποι ανησυχούν, θα ενοχλήσω αυτό το άτομο; Θα γίνω μπελάς;”, λέει στο The Cut ο Jeremy Jamieson, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ που μελετά το κοινωνικό στρες και τη στάθμιση των συναισθημάτων. Μην βλέπετε το τηλέφωνο σαν μια αγγαρεία στην οποία εξαναγκάζετε τον συνομιλητή σας καθώς αυτός έχει πάντα την επιλογή να μην το σηκώσει και να επανέλθει με μία άλλη μορφή επικοινωνίας. Αν το τηλέφωνο για εσάς είναι επιτακτική ανάγκη, μπορείτε να του προτείνετε να γίνει σε μία στιγμή που και για τον άλλο θα είναι καλύτερα.
Νιώθετε ότι σας κρίνουν
Και ναι, αν κάνετε τηλέφωνα στο γραφείο για παράδειγμα, ξέρετε πόσο άβολο είναι το συναίσθημα αν πρέπει αυτό να γίνει μπροστά σε όλους τους συναδέλφους σας, επειδή για παράδειγμα δεν έχετε δικό σας γραφείο ή χώρο να απομονωθείτε. Μάλιστα, χωρίς να θέλω να σας ταράξω, έρευνες δείχνουν ότι οι συζητήσεις όπου μπορείς να ακούσεις μόνο τη μία πλευρά, αποσπούν περισσότερο την προσοχή των ανθρώπων από τους δια ζώσης διαλόγους ή τέλος πάντων τις συζητήσεις όπου ακούγονται και τα δύο μέρη.
Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, δεν είναι οι γύρω που εντείνουν το άγχος σας να μιλήσετε στο τηλέφωνο, αλλά το άτομο στην άλλη άκρη της γραμμής. “Δεν μας αρέσει να μας αξιολογούν άλλοι άνθρωποι. Όλη η επιβίωσή μας εξαρτάται από άλλους ανθρώπους – είμαστε πολύ κοινωνικά πλάσματα – οπότε όταν νιώθουμε ότι είμαστε εκτεθειμένοι και επιρρεπείς σε κριτική, αυτό μας δημιουργεί πολύ άγχος”, αναφέρει ο Jamieson, “Είναι το ίδιο πράγμα με τις δημόσιες ομιλίες, με μια συνέντευξη για δουλειά. Φοβόμαστε για την επίδοσή μας”.
Το παραπάνω ωστόσο κρύβει μία τεράστια παγίδα. Όσο περισσότερο αγχωνόμαστε για το πώς θα τα πάμε σε ένα τηλεφώνημα, όσο πιο πολύ η προσοχή είναι στραμμένη σε εμάς τους ίδιους και σε αυτά που θα πούμε, τόσο πιο εύκολο είναι να μην καταλάβουμε εν τέλει τι μας λέει ο άλλος. Αυτό ακριβώς που φοβόμαστε εξ αρχής δηλαδή, το προκαλούμε με το να είμαστε υπερκουμπωμένοι, προσεκτικοί και συγκεντρωμένοι στο να κάνουμε το τέλειο τηλεφώνημα.
Και πώς το ξεπερνάμε λοιπόν;
Δυστυχώς η απάντηση εδώ είναι, σαν την απάντηση που δίνει εκείνη η θεία σε όποιο πρόβλημα υγείας της πείτε ότι αντιμετωπίζετε, από έναν απλό πονοκέφαλο, μέχρι δυσκοιλιότητα, με “ομοιοπαθητική”. Θα πρέπει να περάσετε όσο περισσότερο χρόνο γίνεται κάνοντας τηλεφωνήματα. Αν σας κάνει να νιώθετε καλύτερα μπορείτε να κάνετε εξάσκηση με ανθρώπους που νιώθετε άνετα, κάνοντας μαζί τους εικονικά τηλεφωνήματα με όλα τα πιθανά σενάρια που συναντάτε στην καθημερινότητά σας. Μπορείτε επίσης να επεξεργαστείτε αυτά που θα πείτε, είτε γράφοντάς τα σε ένα κομμάτι χαρτί, είτε ηχογραφώντας τον εαυτό σας. Πάνω απ’ όλα όμως είναι σημαντικό να μην ξεχνάτε, πως όταν τηλεφωνείτε σε κάποιον το πιο πιθανό είναι ότι δεν είστε το μοναδικό τηλεφώνημα της ημέρας του. Αυτός ο άνθρωπος τα έχει ακούσει όλα. Και παύσεις και σαρδάμ και τραυλίσματα. Το πιο πιθανό είναι ότι ο τρόπος που του μιλάτε δεν θα του κάνει καμία εντύπωση. Από αυτό το σημείο κι έπειτα, το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να πατήσετε τα νούμερα και να καλέσετε.