Ειδικά στο παρελθόν, όχι πάντα στο μακρινό, έχουμε δει καλλιτέχνες να παρουσιάζουν δουλειές τουλάχιστον προβληματικές, χωρίς την παραμικρή αντίδραση. Λογικό εν μέρει. Οι δουλειές αυτές κυκλοφορούσαν, εξάλλου, σε περιόδους, που έννοιες, όπως ρατσισμός, σεξισμός, έμφυλη βία, ομοφοβία κ.ο.κ., όχι απλά δεν κατακρίνονταν, αλλά περνούσαν ως νόρμες ή το πολύ πολύ ως κάτι, που δεν έχουμε δικαίωμα να σχολιάσουμε. 

Στην Ελλάδα αυτό γινόταν σταθερά. Όχι μόνο σε σχετικά μακρινές εποχές, όπως τα 50s, αλλά και στα 90s και τα early 00s. Σε ορισμένα είδη, όπως η trap, συνεχίζεται μέχρι σήμερα (αλλά δεν θα τα πιάσουμε, γιατί τότε απλά θα πέφταμε σε μια μαύρη τρύπα). Κάπως έτσι, προβληματικά τραγούδια αναδείχθηκαν σε τεράστια χιτάκια της εποχής τους ή ακόμα και σε διαχρονικά. Μήπως ήρθε, όμως, η ώρα να τα αναγνωρίσουμε ως αυτό, που πραγματικά είναι, και να μην τα εκθειάζουμε όσο κι αν έχουμε λατρέψει στο παρελθόν τα ίδια ή τους καλλιτέχνες, που τα ερμήνευσαν; 

Ο αράπης
Πρώτη ερμηνεία: Σταύρος Τζουανάκος (1953)
Στίχοι: Μανώλης Χιώτης

Κατανοώ ότι στα ελληνικά 50s έννοιες, όπως ρατσισμός, δεν είχαν καμία απολύτως υπόσταση. Ωστόσο, αυτό σήμερα δεν ισχύει. Κι όμως, από κάποιους ακούγεται ακόμα το συγκεκριμένο κομμάτι. Τρεις φορές ακούμε το ρεφρέν του κομματιού και την φράση “τον αράπη κι αν τον πλένεις το σαπούνι σου χαλάς”. Η χρήση της φράσης είναι μεταφορική-παροιμιακή; Ναι, αλλά αυτό δεν αλλάζει ούτε τα προβλήματά της, ούτε το προβληματικό της ίδια της παροιμίας. Ότι, δηλαδή, το να είσαι μαύρος είναι το ίδιο με το να έχεις ένα ελάττωμα ή κουσούρι, που δεν αλλάζει με τίποτα.

Ο άνθρωπός μου
Πρώτη ερμηνεία: Σοφία Βέμπο (1956)
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος

Μη με δικάσετε. Κι εγώ πονάω, που η υπέρτατη Σοφία Βέμπο είναι σε αυτή τη λίστα. Πρέπει, όμως, να είμαστε αντικειμενικοί. Το τραγούδι όλο είναι ένα ξέπλυμα στην ενδοοικογενειακή βία. Σωματική και ψυχολογική. Σε όλο το τραγούδι ακούμε την καλλιτέχνη να λέει για όλα τα δεινά, που περνάει δίπλα στον σύντροφό της. Την τυραννάει, ζει κοντά του μες στη μιζέρια, την χτυπάει, πίνει, τα σπάει και ξεσπάει πάνω της, της έχει χαρίσει μόνο πίκρες, δεν της έχει γλυκομιλήσει ή χαμογελάσει ποτέ και την έχει γεράσει. Τι θα συμβουλεύαμε μία τέτοια γυναίκα σήμερα; Να φύγει όσο πιο γρήγορα και με όση μεγαλύτερη ασφάλεια μπορεί από κοντά του. Ωστόσο, το τραγούδι καταλήγει στο ότι, παρ’ όλα αυτά, τον λατρεύει, είναι το φως της και είναι ο άνθρωπός της. 

Θέλω τα ώπα μου
Πρώτη ερμηνεία: Άννα Φόνσου (1966)
Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος

Το ενδιαφέρον με αυτό το κομμάτι; Στην πλειοψηφία του μάς παρουσιάζει μία γυναίκα δυναμική, ανεξάρτητη, που θέλει να ζήσει στο 100% όλες τις χαρές, που έχει να της χαρίσει αυτή η ζωή. Ωστόσο, ένας στίχος μάς χαλάει το όνειρο. Γιατί εκεί που η τραγουδίστρια ήθελε γλέντια, καλαμπούρια, τσάρκες και χάδια, ξαφνικά μάς δηλώνει ότι θέλει “και την σφαλιάρα μου από τον άνθρωπο που αγαπώ”. Η υπόθεσή μας για το πώς καταλήξαμε σε αυτό; Το τραγούδι γράφτηκε από άντρα, στο μυαλό μάλλον του οποίου οι γυναίκες όχι απλά δεν έχουν πρόβλημα να τις χαστουκίζει ο άντρας, αλλά το θέλουν και το ζητούν κιόλας. Ίσως με τη λογική ότι ψάχνουν αρσενικά μιας παλιάς (κακής) κοπής;

Εσύ ‘σαι η αιτία
Πρώτη ερμηνεία: Μαίρη Λίντα (1970)
Στίχοι: Μανώλης Χιώτης

Αν υπάρχει ένα κομμάτι της Μαίρης Λίντα και του Μανώλη Χιώτη, που έχει χιλιοτραγουδηθεί, τότε μάλλον είναι αυτό. Ωστόσο, έχει μέσα του δύο αρκετά προβληματικά σημεία. Ο πρωταγωνιστής (το τραγουδάει γυναίκα, αλλά οι στίχοι προδίδουν άντρα πρωταγωνιστή) του κομματιού εκφράζει δύο διαφορετικές απειλές προς το ερωτικό του αντικείμενο. Στην πρώτη, προειδοποιεί ότι αν δεν προσέξει και συνεχίσει να τον πληγώνει, τότε “μπορεί να σε σκοτώσω”. Στην άλλη τον ακούμε να λέει ότι αν τον παρατήσει και δεν γυρίσει σε αυτόν, τότε μπορεί να “κάνω καμιά τρέλα”. Με άλλα λόγια, σε ένα τραγούδι χώρεσε τόσο η απειλή της σωματικής φθοράς και της δολοφονίας, όσο και ο ψυχικός εκβιασμός ότι θα αυτοκτονήσει. 

Ευλαμπία
Πρώτη ερμηνεία: Γιάννης Γιοκαρίνης (1984)
Στίχοι: Γιάννης Γιοκαρίνης

Θα ήταν ψέμα αν λέγαμε ότι δεν έχουμε τραγουδήσει και χορέψει πολλάκις αυτό το κομμάτι. Έχουμε καθίσει, όμως, να σκεφτούμε όλο του το θέμα; Ο τραγουδιστής έχει καψουρευτεί την Ευλαμπία, βγαίνει ραντεβού μαζί της, τη φιλάει, θέλει μέχρι και να την παντρευτεί. Όλα αυτά θα ήταν αποδεκτά αν έλειπε μία πληροφορία από τους στίχους. Η Ευλαμπία είναι 16 ετών. Ο τραγουδιστής, όταν το κομμάτι κυκλοφόρησε, ήταν σχεδόν 30. Με άλλα λόγια, όλο το τραγούδι είναι για μία ανήλικη έφηβη, με τη δικαιολογία των στίχων για την ηλικία της να είναι ότι “είχε ξεπετάξει ολόκληρο τον Κολωνό”. Ευτυχώς, τουλάχιστον η Ευλαμπία στο φινάλε δεν ήταν σπίτι της, οπότε δεν της έκανε και την πρόταση γάμου. 

Είμαι τρελή, τα είπαμε
Πρώτη ερμηνεία: Χαρούλα Αλεξίου (1988)
Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Ακόμα ένα κομμάτι, που η γυναίκα παρουσιάζεται όχι απλά να μην έχει πρόβλημα με τη βία εναντίον της, αλλά ουσιαστικά και να τη ζητάει η ίδια. Ξανά, λογικά, με μία λογική ότι οι γυναίκες θέλουν τους άντρες σκληρούς, αλλά και με μία τάση ρομαντικοποίησης της βίας, του πόνου στις σχέσεις. Οι επίμαχοι στίχοι του κομματιού όχι απλά δεν είναι λεπτομέρειες ή ένα μικρό κομμάτι του, αλλά επαναλαμβάνονται, μιας και αποτελούν του ρεφρέν. “Χτύπα με, φίλε, χτύπα με. Πάρε μαχαίρι, τρύπα με. Είμαι τρελή, τα είπαμε. Χτύπα και ξαναχτύπα με”. Κατανοούμε, φυσικά, ότι έρχεται να αποτελέσει ένα είδος μεταφοράς, ωστόσο στην εποχή μας, με γυναίκες κυριολεκτικά να μαχαιρώνονται και όχι μόνο, δεν είναι δυνατόν να το ακούμε ξανά και ξανά, χωρίς να νιώθουμε ένα σφίξιμο στο στομάχι. 

Τσάι με λεμόνι
Πρώτη ερμηνεία: Δάκης (1992)
Στίχοι: Ρόνη Σοφού 

Αυτό το τρομερά ευχάριστο κομμάτι των 90s σταματά να είναι τόσο ευχάριστο και γίνεται περισσότερο άβολο, μόλις συνειδητοποιούμε τόσο το τι λέει, όσο και το τι βλέπουμε στο video clip του. Ο πρωταγωνιστής είναι η επιτομή του εμμονικού stalker. Μένει ακριβώς απέναντι από το ρετιρέ, όπου μένει μία γυναίκα. Του αρέσει, οπότε έχει αποφασίσει ότι είναι φυσιολογικό να την παρακολουθεί όλη την ώρα από το μπαλκόνι του, βγάζοντας ακόμα και κυάλια, παραβιάζοντας κάθε ιδιωτικότητα. Μάλιστα, ο ίδιος είναι πεπεισμένος ότι αυτή το ξέρει ότι την παρακολουθεί να αλλάζει ρούχα και το κάνει επίτηδες και ότι μόνο προσποιείται ότι θυμώνει όποτε τον παίρνει είδηση. Να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο κομμάτι η Panik Records αποφάσισε να επανακυκλοφορήσει μόλις το 2019, ενώ παρουσιάστηκε και στα βραβεία Mad.

Ντα ντα ντα
Πρώτη ερμηνεία: Γιώργος Αλκαίος (2002)
Στίχοι: Γιώργος Αλκαίος

Ευτυχώς, δεν είναι από τα κομμάτια των early 00s, που τιμάμε και ακούμε μέχρι σήμερα. Ωστόσο, όταν είχε κυκλοφορήσει, ήταν μία από τις μεγάλες επιτυχίες της εποχής, που ακουγόταν συνεχώς. Σήμερα, οι στίχοι του μάς φαντάζουν τρομακτικοί και ανατριχιαστικοί. Ακούμε τον τραγουδιστή να λέει ότι η σύντροφός του κυκλοφορεί έως αργά και πίνει, ότι μιλάει με άλλους άντρες, ότι φοράει φούστες, ότι βγαίνει με φίλες της, ότι χορεύει και ότι γελάει. Όλα αυτά φαίνεται ότι τον ενοχλούν και, όπως λένε οι στίχοι, τον τρελαίνουν. Η λύση, που βρίσκει στο ρεφρέν; Να την απειλήσει ότι θα την χτυπήσει, με τον στίχο “θα τρελαθώ και θα σε κάνω ντα ντα ντα σαν τα μικρά παιδιά”. Μάλιστα, πριν έχει προβάλει και το γνωστό επιχείρημα πολλών κακοποιητικών αντρών: “αφού σ’ αγαπώ”.

Θέλεις να τα φτιάξουμε;
Πρώτη ερμηνεία: Ματθαίος Γιαννούλης (2002)
Στίχοι: Ματθαίος Γιαννούλης

Το 2002 δεν ήταν πολύ καλή χρονιά, αναφορικά με τα χιτάκια του. Σε όλο το τραγούδι, ακούμε τον πρωταγωνιστή να πιέζει μία κοπέλα να βγει μαζί του, να τον πάρει αγκαλιά, να τον φιλήσει, να τα φτιάξουν και να του φωνάξει “σ’ αγαπώ”. Το πρόβλημα ξεκινάει από την ίδια την πίεση προς όλα αυτά. Ωστόσο, δεν είναι το χειρότερο σημείο του κομματιού. Το χειρότερο είναι η συνειδητοποίηση πως το άτομο, που πιέζεται προς όλα τα παραπάνω, είναι μία ανήλικη μαθήτρια, μιας και ακούμε τον στίχο “Θέλεις να έρθω να σε πάρω από το σχολείο;”. Προσωπικά, πάντως, μία ανατριχίλα σε όλο μου το σώμα την ένιωσα. 

Το τραμ

Δεν είμαστε σίγουροι ούτε ποιος τραγούδησε πρώτο αυτό το κομμάτι, ούτε ποιος το έγραψε, ούτε πότε. Ξέρουμε, όμως, σίγουρα ότι κάπου στα πρώτα σχολικά μας χρόνια όλα τα παιδάκια το τραγουδάγαμε περιχαρείς σαν είναι το πιο γλυκό και αστείο τραγούδι του κόσμου. Μόνο που μετά μεγαλώσαμε και κάποια στιγμή καταλάβαμε ότι ίσως είναι το πιο χοντροφοβικό κομμάτι του κόσμου, το οποίο κάποιος κάποτε αποφάσισε ότι μικρά παιδιά πρέπει να μαθαίνουν από νωρίς. Από πού να το πιάσουμε; Από το “μπαίνει μια χοντρή και σπάει η μηχανή”; Από το “Έλα ‘δω, κυραχοντρή”; Από το “θα φας και καρπαζιές”; Από το “η χοντρή βάζει τρεχάλα, μπουρδουκλώνεται στην σκάλα;” Από το “φτάνει το ασανσέρ και μπαίνει η χοντρή και σπάει το σκοινί”; Ή από το “θέλει η χοντρή ξανά να ζυγιστεί και η καημένη η ζυγαριά έγινε γυαλιά καρφιά”; Ο ένας στίχος χειρότερος από τον άλλον.

@oneofusgr

If you're here, you're one of us!