Το 26 Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας φιλοξένησε φέτος το θρυλικό περιοδικό κόμικς Βαβέλ. Με το ντοκιμαντέρ του Μελέτη Μοίρα Βαβέλ- Από την Σιωπή στην Έκρηξη αλλά και το αφιέρωμα ταινιών που επιλέχθηκαν από τους ανθρώπους της Βαβέλ για να προβληθούν στις Νύχτες Πρεμιέρας, η ιστορία του τόσο επιδραστικού αυτού εντύπου ήρθε και πάλι στο προσκήνιο. Εμείς συναντήσαμε την κυρία Νίκη Τζούδα, την γυναίκα της οποίας η πορεία ταυτίζεται με την ιστορία της Βαβέλ αλλά και του Διεθνούς Φεστιβάλ Κόμικς και κουβεντιάσαμε για όλα.
Πότε και πως γεννήθηκε η ιδέα της Βαβέλ;
Φεύγοντας για σπουδές στην Ιταλία μου αποκαλύφθηκε ένας πολύ ελκυστικός κόσμος. Έτσι γνώρισα και τα περιοδικά κόμικς, που ήταν στην πλήρη άνθισή τους εκείνα τα χρόνια. Με τον καιρό ωρίμασε η ιδέα να γίνει και στην Ελλάδα κάτι αντίστοιχο.
Ποιοι ήταν οι σχεδιαστές που σας ενέπνευσαν για να κάνετε αυτό το βήμα;
Ήταν πάρα πολλοί. Περισσότεροι Ευρωπαίοι, κάποιοι Αμερικανοί και αρκετοί Λατινοαμερικάνοι.
Υπήρχαν κάποιοι που θέλατε διακαώς να εκδώσετε;
Σίγουρα ο Altan που θαύμαζα όχι μόνο την δουλειά του στα κόμικς, αλλά και στην γελοιογραφία. Επίσης ο Feiffer και ο Soultz από τους Αμερικάνους και πολλοί Γάλλοι και Ιταλοί. Μου άρεσε πολύ η δουλειά του Bilal, των Munoz και Sampayo, του Crepax, του Copi και του Pazienza.
Τους εκδώσατε τελικά όλους;
Τους περισσότερους ναι. Αυτούς που το επέτρεπαν τα δικαιώματά τους. Υπήρχαν βέβαια και κάποιοι που δεν μπορούσαμε καν να τους προσεγγίσουμε. Όσο περνούσαν βέβαια τα χρόνια και η Βαβέλ έκανε την πορεία της στον χώρο, αυτό γινόταν πιο εύκολο. Φυσικά σημαντικό ήταν και το γεγονός ότι κάποιους σχεδιαστές τους γνωρίζαμε ήδη από την Ιταλία κι αυτοί μας βοηθούσαν να έρθουμε σε επαφή και με κάποιους άλλους.
Η Βαβέλ είχε μαζέψει κοντά της πολλούς δημιουργικούς ανθρώπους που αργότερα έκαναν τις δικές τους σημαντικές πορείες στην τέχνη και τα ΜΜΕ. Πως συνέβη αυτό;
Τα χρόνια που πρωτοκυκλοφόρησε η Βαβέλ, δεν υπήρχαν πολλά περιοδικά στην Ελλάδα. Παρουσίασε ένα πρωτόγνωρο είδος κόμικς στο ελληνικό κοινό. Ήταν επόμενο να συσπειρώσει κοντά της δημιουργικούς ανθρώπους και να στηριχτεί στην συμμετοχή τους.
Η βάση της Βαβέλ ήταν μια παραγωγική παρέα που ήξερε να δουλεύει συλλογικά. Καθοριστική ήταν η παρουσία του Σταύρου Κούλα που διαμόρφωσε την αισθητική του περιοδικού. Δεν μας ενδιέφερε η δημιουργία ενός εντύπου ανθολογίας κόμικς. Ο υπότιτλος Κόμικς και όχι μόνο, αντιγραφή από το ιταλικό Linus, υποδήλωνε ακριβώς αυτό. Νομίζω πως εντέλει η Βαβέλ και η άνθρωποί της, είχαμε ένα ξεκάθαρο αισθητικό και ηθικό όραμα.
Πόσα χρόνια εκδιδόταν η Βαβέλ;
Είκοσι οκτώ χρόνια με πρώτη κυκλοφορία το 1981.
Και πόσα χρόνια γινόταν το Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς;
Το Φεστιβάλ δυστυχώς μόνο 14 χρόνια.
Τα θεωρείτε λίγα;
Ναι, το Φεστιβάλ θα μπορούσε να συνεχίσει να γίνεται.
Eικόνες από το πρώτο φεστιβάλ
Πόσο πιστεύετε ότι έχει διαμορφώσει η Βαβέλ την γνώμη του ελληνικού αναγνωστικού κοινού για το κόμικ;
Δεν το γνωρίζω. Αυτό που ξέρω με βεβαιότητα είναι ότι παλέψαμε πολύ να φέρουμε το ελληνικό κοινό σε επαφή με αυτό που γινόταν τότε στην υπόλοιπη Ευρώπη και κυρίως σε χώρες όπως η Ιταλία ή η Γαλλία, όπου τα κόμικς αποτελούσαν και αποτελούν εθνικό κεφάλαιο. Να σας θυμίσω ότι εκείνη την εποχή ήταν δύσκολο να βρεις ξενόγλωσσα βιβλία στην Ελλάδα, πόσο μάλλον κόμιξ. Τα ξενόγλωσσα βιβλιοπωλεία ήταν ελάχιστα. Με αυτή την έννοια η Βαβέλ πραγματικά βοήθησε, συστήνοντας τεράστιους δημιουργούς στο ελληνικό κοινό.
Τους οποίους αργότερα έφερε και στο Φεστιβάλ.
Τους περισσότερους ναι. Θεωρώ μεγάλη μας τιμή ότι κάποια στιγμή ήρθε ο Moebius, που ήταν και δύσκολος στα ταξίδια ή ο Quino, ο δημιουργός της Mafalda, ο Munoz, ο Mattoti ή ο McKean, ο David Lloyd και η Satrapi .
Εάν κάνατε τώρα ένα νέο περιοδικό κόμικς θα συμπεριλαμβάνατε περισσότερα κόμικς από Αμερική ή Ιαπωνία;
Κατ’ αρχή δεν θα μπορούσε να βγει τώρα ένα περιοδικό κόμικς διότι οι καιροί δεν το επιτρέπουν. Εάν όμως εκείνη την εποχή είχαμε την δυνατότητα να προσεγγίσουμε τους Αμερικάνους δημιουργούς ή τους Ιάπωνες και κάποιους Κορεάτες, που ήταν πραγματικά αδύνατον να έρθουμε σε επαφή, σαφέστατα ναι, θα θέλαμε να τους συμπεριλάβουμε. Υπάρχουν εκπληκτικοί Ιάπωνες δημιουργοί, όπως πχ ο Tanigoutci.
Πως προέκυψε το Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς;
Στην ουσία το Φεστιβάλ ήταν μια προέκταση του περιοδικού. Επιδίωξή μας ήταν να πλαισιωθούν τα κόμικς από όλες τις συγγενείς τέχνες, την μουσική, την γραφιστική, την εικονογράφηση, το θέατρο δρόμου, τα εικαστικά, το graffiti, ακόμα και την ποίηση. Επίσης επιθυμούσαμε να παρουσιάσουμε στο κοινό τα πρωτότυπα έργα των δημιουργών διότι είναι άλλο πράγμα να βλέπεις μια τυπωμένη σελίδα και άλλο να βλέπεις το πρωτότυπο εκεί μπροστά σου. Επίσης παίζει ρόλο και η διάσταση των πρωτότυπων έργων που είναι μεγαλύτερα από τα τυπωμένα.
Περιμένατε ότι θα είχε αυτήν την μαζική αποδοχή;
Όχι, δεν το περιμέναμε.
Μπορείτε να μας μεταφέρετε μια-δυο σκηνές από την ατμόσφαιρα που επικρατούσε;
Ήταν συνήθως τα πλήθη του κόσμου που μας ενθουσίαζαν. Για εμάς που το οργανώναμε, το μεθύσι ήταν κυρίως στην προετοιμασία όπου όλοι μαζί, οι άνθρωποι της Βαβέλ, διάφοροι συνεργάτες, Έλληνες δημιουργοί κόμικς, τεχνικοί και πολλοί φίλοι, ενώναμε τις δυνάμεις μας για να στήσουμε μέσα σε τρεις μέρες ολόκληρο το Φεστιβάλ. Στην ουσία καλύπταμε τα 2500 τετραγωνικά μέτρα που είχε το Γκάζι με εκθέσεις. Δεν είναι εύκολο να το καταφέρεις. Για παράδειγμα, χτίζαμε κάτι σαν πύργο στην κεντρική καμινάδα του Γκαζιού, που είχε κυρίως λειτουργικό ρόλο και συντονίζαμε από εκεί τα φώτα, το stage κλπ. Όταν ανέβαινες εκεί ψηλά κι έβλεπες αυτήν την λαοθάλασσα, δυσκολευόσουν να το πιστέψεις.
Αν ξανακάναμε το Φεστιβάλ ίσως δεν θα το στήναμε με αυτήν την φόρμουλα, αναμφισβήτητα όμως αυτό το είδος της ομαδικής δουλειάς θα ήθελα πολύ να το ξαναζήσω.
Κάποια φορά είχε έρθει ένας σπουδαίος τεχνοκριτικός του τομέα μας, ο Feruccio Giromini, στον οποίο είχε κάνει τεράστια εντύπωση ότι το ελληνικό κοινό δεν περνούσε αδιάφορα μπροστά από τις εκθέσεις, αλλά καθόταν και διάβαζε τα κόμικς. Ιδιαίτερα των Ελλήνων δημιουργών που συμμετείχαν, και ήταν γύρω στους τριάντα κάθε φορά, κι ο καθένας τους έφτιαχνε μια αυτοτελή ιστορία πάνω στο εκάστοτε θέμα του Φεστιβάλ. Ο Giromini λοιπόν, μας είχε πει ότι αυτό δεν το συναντούσε στα διάφορα Φεστιβάλ που επισκεπτόταν λόγω της δουλειάς του, παρά μόνο στην Ελλάδα.
Ήταν προφανές ότι ο κόσμος που ερχόταν στο Φεστιβάλ το χαιρόταν ιδιαίτερα.
Νομίζω ότι τα καλύτερα παιδιά της πόλης έρχονταν στο Φεστιβάλ.
Εικόνες από το φεστιβάλ στην Τεχνόπολη
Εάν κάποιος σχεδιαστής κόμικς αποφάσιζε να σχεδιάσει την ιστορία της Βαβέλ, των ανθρώπων της, του Φεστιβάλ, της συλλογικής αυτής περιπέτειας, ποιος θα ήθελες να είναι;
Νομίζω ο Pazienza.
Οι Νύχτες Πρεμιέρας παρουσίασαν το Ντοκιμαντέρ του Μελέτη Μοίρα Βαβέλ, Από Την σιωπή Στην Έκρηξη καθώς και ένα αφιέρωμα. Πως σας φάνηκε όλη αυτή η εμπειρία;
Το ντοκιμαντέρ του Μελέτη Μοίρα ήταν εύστοχο και συγκινητικό. Επίσης το αφιέρωμα ήταν μια διασκεδαστική διαδικασία καθώς ο καθένας από εμάς τους συνεργάτες της Βαβέλ, διάλεξε μία παλιά ταινία για να προβληθεί.
Τι κρατάτε λοιπόν από όλη αυτήν την εμπειρία; Ποιος είναι ο τελικός απολογισμός της μεγάλης αυτής πορείας;
Κοιτάξτε, οι δύσκολες στιγμές ήταν αναμφισβήτητα πολλές όλα αυτά τα χρόνια. Εμείς όμως περάσαμε καλά παρέα με όλους αυτούς τους φίλους και συνεργάτες. Αυτό το κλίμα που υπήρχε στην Βαβέλ ήταν πραγματικά ανεπανάληπτο και βασίστηκε στην δημιουργικότητα πολλών αξιόλογων ανθρώπων.
