Πλέον έχω αποδεχτεί ότι κάθε φορά, που το όνομα της J.K. Rowling θα εμφανίζεται στην οθόνη μου και στις τάσεις στα social media, θα αποτελεί ακόμα μία “μαχαιριά” απογοήτευσης για τον 10χρονο εαυτό μου, που λάτρεψε τον Harry Potter και τον μαγικό κόσμο του. Η συγγραφέας, που με τα βιβλία της κατάφερε να γεμίσει χαρά εκατομμύρια παιδιά, σήμερα έχει καταφέρει με τις δηλώσεις και τις κινήσεις της να πληγώσει, να απογοητεύσει και να θυμώσει τα περισσότερα από αυτά.
Το πιο πρόσφατο “χτύπημα” είναι το τελευταίο βιβλίο της σειράς της Cormoran Strike, με τίτλο Troubled Blood, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ο ερευνητής πρωταγωνιστής της σειράς αναλαμβάνει μία παλιά άλυτη υπόθεση φόνων, για να ανακαλύψει ότι πίσω από αυτήν κρύβεται ένας κατά συρροή cis άντρας δολοφόνος, ο οποίος ντύνεται με γυναικεία ρούχα για να προσεγγίσει τα θύματά του. Σε ένα άλλο βιβλίο της ίδιας επίσης σειράς, μία τρανς γυναίκα γίνεται αποδέκτης ενός “αστείου”-απειλής σχετικό με τον πιθανό βιασμό της στη φυλακή, λόγω του προσδιορισμού φύλου της και του γεγονότος ότι δεν έχει κάνει εγχείρηση. Η απειλή, μάλιστα, δεν έρχεται από τον κακό της ιστορίας, αλλά από τον “καλό” πρωταγωνιστή. Το κερασάκι στην τούρτα; Η Rowling δεν υπογράφει με το δικό της όνομα, αλλά με το ψευδώνυμο Robert Galbraith. Ιστορικά υπήρξε μόνο ένας ακόμα άνθρωπος με αυτό το όνομα, ο Δρ. Robert Galbraith Heath, ο ψυχίατρος που πρώτος έβαλε τις βάσεις για την απάνθρωπη και τραυματική για τα LGBTQ+ άτομα θεραπεία αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού.
Κάποιοι ίσως πουν ότι είναι υπερβολή να χαρακτηρίσουμε τη Rowling τρανσφοβική ή και ομοφοβική, μόνο και μόνο λόγω αυτών των δύο βιβλίων. Η μία περίπτωση μπορεί να ήταν απλά μία ατυχής στιγμή και το νέο βιβλίο να μην έχει πηγή την τρανσφοβία και το μοτίβο “ο δολοφόνος άντρας με το φόρεμα” να αποτελεί απλά μία “λεπτομέρεια” που εξυπηρετεί την πλοκή. Όσο για το -καθόλου σύνηθες- όνομα που επέλεξε, η ίδια έχει δηλώσει ότι είναι σύμπτωση. Εξάλλου, το 2007 είχε στηρίξει τη LGBTQ+ κοινότητα, δηλώνοντας ότι ο Ντάμπλντορ είναι γκέι, ενώ το 2016 απέδειξε ότι είναι και αντιρατσίστρια στηρίζοντας την επιλογή μίας μαύρης ηθοποιού, της Noma Dumezweni, για τον ρόλο της Ερμιόνης στην παράσταση Ο Χάρι Πότερ και το Καταραμένο Παιδί.
Ο μόνος τρόπος να δεχτούμε όλη την παραπάνω ρητορική υπέρ της συγγραφέα, θα ήταν να εθελοτυφλήσουμε απέναντι στις δηλώσεις που η ίδια έχει κάνει τα τελευταία χρόνια μέσω των social media της και των κειμένων της, αλλά και στο γεγονός πως ό,τι στήριξη έχει δείξει απέναντι σε μειονότητες ήταν μόνο λόγια και μηδέν πράξεις. Να το πιάσουμε από το τελευταίο, για να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι η Rowling ούτε τους γκέι στηρίζει, ούτε κάποια φυλετική μειονότητα. Ναι, δήλωσε ότι ο Ντάμπλντορ είναι γκέι, αλλά έμεινε εκεί. Δεν είδαμε τη σεξουαλικότητά του έστω σε μία γραμμή ή σκηνή σε κάποιο από τα βιβλία ή τις ταινίες της. Κι αν στις ταινίες και τα βιβλία Harry Potter δεν βρήκε ευκαιρία να το κάνει λόγω της ηλικίας ή της θέσης του, για το Fantastic Beasts δεν έχει καμία δικαιολογία. Όσο για τη Noma Dumezweni, δεν είχε κανέναν λόγο στην επιλογή της στην παράσταση. Η Rowling βρήκε απλά ευκαιρία να προσπαθήσει να παραπλανήσει το κοινό, ώστε να πιστέψει ότι η ίδια φρόντισε στα βιβλία της να μην δώσει χρώμα στο δέρμα της Ερμιόνης. Στην πραγματικότητα, βέβαια, υπάρχουν σημεία που είτε το υπονοεί, μιλώντας για το καλοκαιρινό της μαύρισμα, είτε γράφει ξεκάθαρα για “λευκό πρόσωπο”. Και ας μην ξεχνάμε ότι όλοι οι μη λευκοί χαρακτήρες της έχουν στερεοτυπικά ονόματα, είναι εκνευριστικοί και δεν έχουν σχεδόν κανένα βάθος. Ναι, μιλάω για την Τσο Τσανγκ.
Ας γυρίσουμε, όμως, στο νέο της “κατόρθωμα”, το τελευταίο της βιβλίο. Ίσως να μη δίναμε τόση βάση, αν ο δολοφόνος cis άντρας που σκοτώνει γυναίκες φορώντας γυναικεία ρούχα ήταν χαρακτήρας που είχε γραφτεί από έναν άλλον συγγραφέα, ο οποίος δεν θα μάς είχε δώσει ποτέ κανένα άλλο δικαίωμα ότι είναι τρανσφοβικός. Το πρόβλημα με τη Rowling είναι ότι όχι απλά έχει δώσει δείγματα τρανσφοβίας, αλλά ότι και ο χαρακτήρας του βιβλίου της είναι σχεδόν ταυτόσημος με δηλώσεις της κατά των τρανς δικαιωμάτων. Ήταν μόλις τον περασμένο Ιούνιο, όταν αποφάσισε να δημοσιεύσει μία έκθεση άνω των 3.000 λέξεων στο προσωπικό της blog, με βασικό μήνυμα ότι στις τουαλέτες και στα αποδυτήρια θα πρέπει να επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε όποιον έχει γεννηθεί βιολογικά με το αναγραφόμενο στην πόρτα φύλο. Γιατί; Διότι οι τρανς γυναίκες, τις οποίες η Rowling αναγνωρίζει ως άντρες ντυμένους με γυναικεία ρούχα, μπορεί να βλάψουν τις cis γυναίκες. Παρατηρείτε κι εσείς κάποια ομοιότητα με το νέο της βιβλίο; Φυσικά, δεν υπάρχει κανένα στατιστικό δεδομένο που να στηρίζει την άποψή της. Οι cis γυναίκες αποδεδειγμένα κινδυνεύουν τις περισσότερες φορές από cis άντρες, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις τρανς γυναίκες.
Να σημειώσουμε ότι, όταν η Rowling αποφάσισε να γράψει και να δημοσιεύσει αυτό το κείμενο, βρισκόμασταν στο αποκορύφωμα των διαδηλώσεων του κινήματος Black Lives Matter και στη διάρκεια του μήνα του Pride. Το ίδιο διάστημα αποφάσισε ότι είναι η σωστή στιγμή, για να γράψει κι ένα tweet, για να ειρωνευτεί τον τίτλο ενός κειμένου που περιλάμβανε την φράση “άνθρωποι που έχουν εμμηνόρροια”. Το βασικό της θέμα ήταν ότι τους ανθρώπους που έχουν εμμηνόρροια κάποτε συνηθίζαμε να τους λέμε “γυναίκες”. Πού είναι το πρόβλημα; Σε δύο γραμμές η Rowling κατάφερε να προσβάλει και να “ακυρώσει” τις τρανς και τις cis γυναίκες που δεν έχουν εμμηνόρροια και τους τρανς άντρες και τους άφυλους ανθρώπους που έχουν.
‘People who menstruate.’ I’m sure there used to be a word for those people. Someone help me out. Wumben? Wimpund? Woomud?
Opinion: Creating a more equal post-COVID-19 world for people who menstruate https://t.co/cVpZxG7gaA
— J.K. Rowling (@jk_rowling) June 6, 2020
Τον Ιούλιο, η συγγραφέας συνέχισε να “βαράει”. Αυτή τη φορά σχολίασε τις ορμονικές θεραπείες, μέσω ενός retweet. Συγκεκριμένα, εξισώνοντας τη δυσφορία φύλου, την οποία βιώνουν πολλοί τρανς άνθρωποι, αλλά όχι όλοι, με ψυχική ασθένεια, έτσι ώστε να μάς πει ότι “η ορμονική θεραπεία είναι ξεκάθαρη τεμπελιά εκείνων που προτιμάνε να συνταγογραφήσουν χάπια, αντί να ξοδέψουν χρόνο και προσπάθεια, ώστε να θεραπεύσουν τα μυαλά των ανθρώπων”. Ναι, μίλησε στην ουσία ξεκάθαρα για θεραπεία αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού, τη θεραπεία που ξεκίνησε από τον Robert Galbraith Heath, τον κατά τύχη -σύμφωνα με αυτήν- συνονόματο του ψευδωνύμου της ψυχίατρο. Μάλιστα, ανέφερε ότι αυτή είναι η σωστή λύση, διότι ένα μεγάλο μέρος των ατόμων που κάνουν ορμονική θεραπεία καταλήγουν να το μετανιώνουν αργότερα. Το “μεγάλο μέρος” είναι στην πραγματικότητα ένα 0,4%, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου για την Ισότητα των Τρανσέξουαλ στις ΗΠΑ, ενώ παραβλέπει και το γεγονός ότι η ορμονική θεραπεία δίνεται μόνο μετά από μία μακρά διαδικασία και με τη θέληση του ατόμου, σε αντίθεση με τη θεραπεία αλλαγής σεξουαλικού προσανατολισμού, στην οποία συνήθως οι “θεραπευόμενοι” υποβάλλονται ακούσια.
PS I've just realised you can't see Sophie's/@Manaxium's tweet in the screenshot above, so you can't see how cynically @TrinerScot has misrepresented her. pic.twitter.com/WnV5cyrQGy
— J.K. Rowling (@jk_rowling) July 5, 2020
Προφανώς, όλα τα παραπάνω δεν έμειναν χωρίς αρνητικές αντιδράσεις. Στην πλειοψηφία τους, βασικά, οι αντιδράσεις ήταν κατά της. Οι περισσότεροι στη θέση της ή θα ζήταγαν συγγνώμη -είτε την ένοιωθαν είτε όχι- ή θα παρέμεναν σιωπηλοί. Η Rowling αποφάσισε να πιάσει ξανά το Twitter της, όμως, όχι για να απολογηθεί, αλλά για να εξηγήσει τους λόγους που έχει δίκιο και θα συνεχίσει να λέει και να υποστηρίζει τις ίδιες απόψεις. Τα δύο tweets, που ξεσήκωσαν ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις, έγραφαν “Εάν το φύλο δεν είναι αληθινό, δεν υπάρχει έλξη ανάμεσα στο ίδιο φύλο. Εάν το φύλο δεν είναι αληθινό, η βιωμένη πραγματικότητα των γυναικών παγκοσμίως διαγράφεται. Γνωρίζω και αγαπώ τους τρανς ανθρώπους, αλλά η διαγραφή της ιδέας του φύλου αφαιρεί την ικανότητα πολλών να συζητήσουν σε ουσιαστικό βάθος τις ζωές τους. Δεν είναι μίσος να λες την αλήθεια” και “Σέβομαι το δικαίωμα κάθε τρανς ανθρώπου να ζήσει με όποιον τρόπο του είναι αυθεντικός και άνετος. Θα διαδήλωνα μαζί σας εάν μεροληπτούσαν εναντίον σας επειδή είστε τρανς. Αυτό την στιγμή, που η ζωή μου έχει δομηθεί από το ότι είμαι γένους θηλυκού. Δεν πιστεύω ότι το να το λέω αυτό εκφράζει μίσος”.
The idea that women like me, who’ve been empathetic to trans people for decades, feeling kinship because they’re vulnerable in the same way as women – ie, to male violence – ‘hate’ trans people because they think sex is real and has lived consequences – is a nonsense.
— J.K. Rowling (@jk_rowling) June 6, 2020
I respect every trans person’s right to live any way that feels authentic and comfortable to them. I’d march with you if you were discriminated against on the basis of being trans. At the same time, my life has been shaped by being female. I do not believe it’s hateful to say so.
— J.K. Rowling (@jk_rowling) June 6, 2020
Όσο προβληματικά κι αν είναι αυτά τα tweets, μάς βοήθησαν να δούμε δύο πράγματα ξεκάθαρα. Κατ’ αρχάς, η Rowling ανήκει στην κατηγορία TERF, στους ριζόσπαστες φεμινιστές, δηλαδή, που ανοιχτά και σταθερά αποκλείουν τις τρανς γυναίκες από τη διεκδίκηση ίσων δικαιωμάτων. Πρόκειται για μία κατηγορία, στην οποία συνήθως συναντάμε άτομα σαν την J.K. Rowling, λευκές cis γυναίκες σε καλή οικονομική κατάσταση.
Κατά δεύτερον, η ρητορική της δεν βασίζεται σε κανένα απολύτως επιστημονικό δεδομένο, αλλά μόνο στα δικά της τρανσφοβικά αισθήματα. Γράφει ουσιαστικά ότι δεν μπορεί να αναγνωρίσει τις τρανς γυναίκες ως πραγματικές γυναίκες, διότι δεν έχουν βιώσει τις αρνητικές μεροληψίες της κοινωνίας, σε αντίθεση με τις cis γυναίκες. Για να είμαστε σαφείς, οι cis γυναίκες -όπως όλες οι γυναίκες- έχουν γίνει πολλάκις θύματα διακρίσεων σε όλους τους τομείς, σχεδόν σε όλη την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτό, όμως, δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι τρανς άνθρωποι έχουν βρεθεί επίσης στην ίδια θέση, με τη διαφορά ότι έχουν βιώσει αρκετά χειρότερες καταστάσεις και ότι μέχρι σήμερα ελάχιστοι βρίσκονται στο πλευρό τους για να τους υπερασπιστούν. Σε αντίθεση με την τοποθέτηση της Rowling, αυτή η τοποθέτηση βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία, τα οποία δημοσιεύτηκαν στις αρχές του έτους από το ακαδημαϊκό περιοδικό Journal of Adolescent Health. Οι ερευνητές μίλησαν με 25.000 queer νέους, από 13 έως 24 ετών, και διαπίστωσαν ότι τον τελευταίο χρόνο το 29,7% των τρανς και άφυλων νέων έχει δεχτεί σωματική βία ή απειλές, το 82,8% των συμμετεχόντων εμφάνισε καταθλιπτικές τάσεις, το 54,2% είχε έντονες αυτοκτονικές τάσεις και το 28,6% είχε κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, ποσοστό πέντε φορές μεγαλύτερο από αυτό που συναντάμε στους μη LGBTQ+ νέους. Παράλληλα, ο βρετανικός οργανισμός για τα παγκόσμια LGBTQ+ δικαιώματα Human Dignity Trust έχει καταγράψει ότι από τις 195 χώρες του πλανήτη μας, σε 15 η ταυτότητα φύλου ή/και η έκφραση των τρανς ανθρώπων αποτελεί έγκλημα, σε 26 υπάρχουν νόμοι για τη “διατήρηση της δημόσιας τάξης”, οι οποίοι στοχεύουν αποκλειστικά τα τρανς άτομα, και σε 70 υπάρχουν νόμοι αναφορικά με τον σοδομισμό, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον ετερόφυλων τρανς ζευγαριών. Και μην ξεχνάμε ότι άτυπα σε πολλές χώρες οι τρανς δεν προστατεύονται νομικά από εργοδότες, σπιτονοικοκύρηδες και επαγγελματίες της υγείας που μπορούν να τους απολύσουν, να τους κάνουν έξωση ή να τους αρνηθούν την κατάλληλη ιατρική φροντίδα, λόγω του προσανατολισμού φύλου τους. Με άλλα λόγια, κάποιος πρέπει να ενημερώσει τη Rowling ότι βάσει του tweet της πρέπει να βγει και να διαδηλώσει με τους τρανς ανθρώπους.
Θα υπάρξουν συνέπειες για τη Rowling; Δεν είναι ένα ερώτημα που στοχεύει στην εκδίκηση για τις απόψεις της, αλλά που σχετίζεται με το για πόσο ακόμα θα δίνουμε βήμα και αξία σε έναν άνθρωπο, που οι δηλώσεις του μπορεί να γίνουν έως και επικίνδυνες για τα τρανς άτομα, αφού κάθε tweet της όχι μόνο το βλέπουν οι άνω των 14 εκατομμυρίων ακόλουθοί της, αλλά αναπαράγεται κι από άλλες πλατφόρμες και ιστοσελίδες, με θετικό σε κάποιες περιπτώσεις χρωματισμό. Η απάντηση είναι ότι οι συνέπειες έχουν αρχίσει ήδη να έρχονται. Από τη μία, εργαζόμενοι στον εκδοτικό οίκο The Blair Partnership, που εκπροσωπεί τη Rowling στο Ηνωμένο Βασίλειο, αρνήθηκαν -αλλά δεν τους το επέτρεψαν- να εργαστούν για το νέο παιδικό βιβλίο της, ενώ τέσσερις συγγραφείς, που οι ίδιες εκδόσεις εκπροσωπούσαν, σταμάτησαν τη συνεργασία τους ακριβώς λόγω των σχόλιων της συγγραφέα για τους τρανς και την αμέτοχη στάση του εκδοτικού οίκου. Από την άλλη, ακόμα και οι πιο μεγάλοι φαν του Harry Potter εγκαταλείπουν όχι μόνο εκείνη, αλλά και την αγάπη τους για τη σειρά βιβλίων, δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται να ξαναδιαβάσουν βιβλίο ή να ξαναδούν ταινία που σχετίζεται με το franchise, ενώ πολλοί από αυτούς αποφάσισαν συμβολικά να βρουν πόσο τους κόστισε κάθε σχετικό προϊόν που είχαν αγοράσει ανά τα χρόνια και να δωρίσουν τα αντίστοιχα ποσά σε οργανισμούς που μάχονται υπέρ των τρανς ανθρώπων, των δικαιωμάτων τους και της βελτίωσης της ζωής τους.
