Ναι, κάποιες animation ταινίες έχουν χαραχθεί για τα καλά μέσα μας και σημάδεψαν τα παιδικά μας χρόνια. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα ξεκάθαρα προβληματικά τους σημεία, όταν αποφασίζουμε να της δούμε ξανά μετά από χρόνια. Ειδικά η Disney έχει πολλά, εξάλλου, με αρκετές ταινίες της να έχουν δικαίως κατηγορηθεί για ρατσισμό ανά τα χρόνια και για προώθηση αρνητικών στερεοτύπων αναφορικά με συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων.
Πίτερ Παν (1953)
Η ταινία έχει κατακριθεί για την στερεοτυπικοί παρουσίαση των ιθαγενών Αμερικανών, τόσο ως προς την εμφάνιση, όσο και ως προς τη συμπεριφορά. Αυτό το στοιχείο ήρθε, μάλιστα, απευθεία από το μυθιστόρημα και τη θεατρική παράσταση του J.M. Barrie. Ωστόσο, η Disney αποφάσισε να το αποτελειώσει με το τραγούδι What Made the Red Man Red, το οποίο λέει πώς οι ιθαγενείς απέκτησαν κόκκινη επιδερμίδα. Τα πράγματα, βέβαια, θα μπορούσαν να είχαν γίνει ακόμα χειρότερα, αν στην ταινία συμπεριλαμβανόταν και ο τίτλος του “Μεγάλου Λευκού Πατέρα” στον Πίτερ Παν από τους ιθαγενείς, όπως το είχε γράψει ο Barrie. Να πούμε ότι τον συγκεκριμένο ρατσισμό έχει παραδεχτεί και η Disney, με την ταινία να συμπεριλαμβάνεται στο Disney+, με τη σήμανση ότι “Αυτό το πρόγραμμα παρουσιάζεται όπως δημιουργήθηκε αρχικά. Ίσως περιλαμβάνει ξεπερασμένες πολιτισμικές απεικονίσεις”.
Αλαντίν (1992)
Το 1992 η Disney αναγκάστηκε να αλλάξει δύο στίχους του τραγουδιού Arabian Nights, μετά από διαμαρτυρίες, πριν κυκλοφορήσει την ταινία σε βιντεοκασέτα. Το αίτημα ήταν απόλυτα λογικό, μιας και στο original κομμάτι ακούγαμε μεταφρασμένα, “Έρχομαι από έναν τόπο (…) όπου κόβουν το αυτί σου, αν δεν τους αρέσει η μούρη σου. Είναι βάρβαρο, αλλά είναι η πατρίδα”. Αυτοί τελικά άλλαξαν σε “όπου είναι επίπεδα και αχανές και η ζέστη είναι έντονη” και γι’ αυτό σήμερα δεν υπάρχει καμία σήμανση, όταν βάζουν την ταινία στο Disney+.
Ωστόσο, πολλοί έχουν εντοπίσει ένα ακόμα προβληματικό σημείο σε αυτήν και αυτό είναι η εμφάνιση των χαρακτήρων. Όλοι είναι Άραβες. Δεν έχουν, όμως, όλοι αραβικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπό τους. Συγκεκριμένα, αν το παρατηρήσεις, οι καλοί της ταινίας, όπως ο Αλαντίν και η Γιασμίν, έχουν σαφώς ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά προσώπου. Αντίθετα, οι κακοί, όπως ο Τζαφάρ και οι φρουροί, έχουν έντονα αραβικά.
Ντάμπο, το Ελεφαντάκι (1941)
Η ταινία συνοδεύεται στο Disney+ από την ίδια σημείωση με τον Πίτερ Παν, μιας και περιλαμβάνει μία από τις πιο αμφιλεγόμενες σκηνές της Disney. Αυτή είναι όταν ο Ντάμπο συναντά μία παρέα από μαύρα κοράκια. Το πρόβλημα; Όλα απεικονίστηκαν με τέτοιο τρόπο, που μιμούνταν συμπεριφορές, που στερεοτυπικά συνδέονταν με τους Αφροαμερικανούς. Αυτές ήταν τα τραγούδια τους με μπόλικα jazz και gospel στοιχεία, αλλά και το γεγονός ότι η ομιλία τους ήταν γεμάτη με την αργκό της τότε μαύρης κοινότητας των ΗΠΑ. Το ακόμα χειρότερο; Τον Τζιμ, πρωταγωνιστή μεταξύ της παρέας, υποδύθηκε ένας λευκός ηθοποιός, ο Cliff Edwards, που πλέον κατηγορείται ότι έκανε την φωνητική εκδοχή του blackface.
Ποκαχόντας (1995)
Οι απόψεις διίστανται γι’ αυτή την ταινία. Δεν την βρίσκουν όλοι προβληματική και ρατσιστική. Ξεκάθαρα μιλάμε για μία απεικόνιση των ιθαγενών της Αμερικής, με πολύ περισσότερο σεβασμό, σε σχέση με αυτό, που είδαμε στον Πίτερ Παν. Ωστόσο, έχει δύο μελανά σημεία. Το ένα είναι το τραγούδι Savages, το οποίο είχε εμφανώς σκοπό να υπονομεύσει τα στερεότυπα γύρω από του ιθαγενείς. Ωστόσο, το έκανε με τόσο προσβλητικό λεξιλόγιο, που αυτοακυρώθηκε. Παράλληλα, δεν γίνεται να μην σχολιάσουμε το πόσο αλλάζει την ιστορία της εισβολής των Ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο και πόσο τη ρομαντικοποιεί, ξεπλένοντας σε μεγάλο βαθμό τους αποικιοκράτες.
Η Μικρή Γοργόνα
Ανάλογα την χώρα καταγωγής και τις μουσικές γνώσεις, υπάρχουν πιθανότητες να μην πιάσεις ποτέ από μόνος σου το πού ακριβώς βρίσκεται ο ρατσισμός στη Μικρή Γοργόνα. Το βασικότερο σημείο είναι ο Σεμπάστιαν. Γιατί; Διότι η προφορά του είναι μία ξεκάθαρη στερεοτυπική απομίμηση της προφοράς των Τζαμαϊκανών. Το άλλο έχει να κάνει με το γεγονός ότι στο Under the Sea μάς συστήνουν ένα ψάρι ως τον Δούκα της Soul aka τον Gene Chandler, με τον μαύρο μουσικό να απεικονίζεται με τουλάχιστον προσβλητικά χαρακτηριστικά, όπως τα μαλλιά, τα χείλη και τα μάτια του, που δεν συνάδουν με την πραγματική του εμφάνιση.
Το Βιβλίο της Ζούγκλας (1967)
Ακόμα μία ταινία, που το Disney+ φρόντισε να συνοδεύσει με τη σημείωση περί ξεπερασμένων πολιτιστικών απεικονήσεων. Ο λόγος; Η απεικόνιση του Βασιλιά Λούι. Σκέψου μόνο πώς στεκόταν και συμπεριφερόταν αυτός και πώς όλα τα άλλα ζώα της ταινίας. Ο ουρακοτάγκος βασίστηκε σε συμπεριφορές στερεοτυπικά συνδεδεμένες με τη μαύρη κοινότητα, αλλά και αργκό που τότε χρησιμοποιούταν από αυτήν. Μάλιστα, τον είχαν βάλει να τραγουδάει στον Μόγλη πόσο θα προτιμούσε να είναι σαν αυτόν. Να σημειώσουμε, βέβαια, ότι η συγκεκριμένη απεικόνιση έχει τις ρίζες της στο μυθιστόρημα του Rudyard Kipling.
Οι Αριστόγατες (1970)
Ναι, και αυτή η ταινία συνοδεύεται από την αντίστοιχη σήμανση στο Disney+. Ο λόγος είναι μία γάτα του Σιάμ, που περιλαμβάνεται στην πλοκή. Δύο ήταν τα βασικά προβλήματα με αυτήν. Το ένα ήταν το γεγονός πως μιλούσε με μία στερεοτυπική προφορά της Ανατολικής Ασίας, η οποία συνήθως χρησιμοποιείται για να προσβάλει και να ειρωνευτεί τους Ασιάτες. Το άλλο είναι η ίδια της η εμφάνιση, η οποία θύμιζε ρατσιστική καρικατούρα Ασιάτη. Α, και να μην ξεχάσουμε ότι την ακούσαμε να τραγουδάει για το κινέζικο φαγητό, αν και το Σιάμ είναι η Ταϊλάνδη.
Η Λαίδη και ο Αλήτης (1955)
Η ταινία μοιράζεται δύο πράγματα με τις Αριστόγατες. Το ένα είναι η σήμανση στο Disney+. Το άλλο είναι το στοιχείο της γάτας του Σιάμ, που εδώ το βλέπουμε επί δύο. Ναι, ακούμε ξανά την ίδια στερεοτυπική και προσβλητική προφορά και ξαναβλέπουμε την ίδια καρικατουρίστικη ρατσιστική εμφάνιση. Επιπλέον, ο ρόλος τους στήριζε τις τότε ρατσιστικές αντιλήψεις για τους Ασιάτες, που τους παρουσίαζαν ως κακούς και ύπουλους. Το κερασάκι στην τούρτα; Η τρομερά στερεοτυπική μελωδία του Siamese Cat Song, που περιλάμβανε ακόμα και τον ήχο ενός γκονγκ.
Φαντασία (1940)
Θεωρείται μία από τις πιο φαντασμαγορικές ταινίες της Disney. Έχει, όμως, ένα τεράστιο μελανό σημείο. Αυτό βρίσκεται στις σκηνές με τους κενταύρους. Μεταξύ αυτών, υπάρχουν κάποιοι με μαύρη επιδερμίδα. Αυτοί εμφανίζονται ουσιαστικά να είναι σκλάβοι των υπόλοιπων κενταύρων και να τους υπηρετούν, είτε γυαλίζοντας τις οπλές τους, είτε κάνοντας τους αέρα. Βέβαια, αν βάλεις σήμερα την ταινία, δεν θα δεις αυτή την σκηνή, μιας και η Disney έκανε την πολύ σωστή κίνηση να την αφαιρέσει δεκαετίες πριν.
Το Τραγούδι του Νότου (1946)
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η ταινία δεν περιλαμβάνεται στο Disney+ και ότι γενικά έχει γίνει μία τεράστια προσπάθεια να εξαφανιστεί από παντού. Δεν έχει χαρακτηριστεί απλά ως μία από τις πιο ρατσιστικές ταινίες της Disney, αλλά όλου του Hollywood. Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματά της είναι ο τρόπος, που απεικονίζει την σκλαβιά των μαύρων στην Αμερική, μέσα σε μία τουλάχιστον εξιδανικευμένη σχέση ανάμεσα σε σκλάβο και αφέντη. Ουσιαστικά ήταν μία ξεκάθαρη προπαγάνδα υπέρ της ιδέας μιας ανωτερότητας των λευκών.