Η κλιματική αλλαγή αποτελεί έτσι κι αλλιώς για όλο τον πλανήτη ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι μία μεγάλη μερίδα της ανθρωπότητας δεν την κατανοεί πλήρως. Αυτό γιατί δεν βιώνει άμεσα ακόμα τις επιπτώσεις της. Αυτό, όμως, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων και ολόκληρων κοινοτήτων που υποφέρουν από αυτές.
Κάπου εδώ έρχεται να “κολλήσει” η έννοια του περιβαλλοντικού ρατσισμού. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα είδος φυλετικού και ταξικού ρατσισμού. Από πού προκύπτει; Από το γεγονός ότι βλέπουμε πώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι περισσότερες και πιο έντονες στις κοινότητες, όπου κατοικούν έγχρωμοι πολίτες και τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Και οι τρόποι και οι αιτίες είναι αρκετοί.
Οι περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες είναι οι ίδιες όπου κάποτε γινόταν φυλετικός διαχωρισμός
Σε πολλές χώρες, με τις ΗΠΑ να αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, επί δεκαετίες επιβαλλόταν (σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι σήμερα) ένας άμεσος ή έμμεσος φυλετικός διαχωρισμός. Αυτό είχε να κάνει από το σε ποιο βαγόνι του τρένου επιτρεπόταν να μπει ένας μαύρος πολίτης και σε ποιος τουαλέτες μπορούσε να πάει, μέχρι τις γειτονιές που δέχονταν να του πουλήσουν ή να του νοικιάσουν σπίτι και τα σχολεία που μπορούσαν να πάνε τα παιδιά του. Πολλές από αυτές τις γειτονιές συνεχίζουν μέχρι σήμερα να φιλοξενούν κατά κύριο λόγο μαύρους πολίτες. Σε αυτές, έρευνα του NPR έδειξε ότι οι θερμοκρασίες είναι πιο υψηλές, σε σχέση με εκείνες άλλων περιοχών στην ίδια πόλη.
Συγκεκριμένα, για την έρευνα μελετήθηκε η θερμοκρασία 108 αστικών περιοχών των ΗΠΑ. Το τελικό πόρισμα έδειξε ότι οι περιοχές, με υψηλά ποσοστά Αφροαμερικανών κατοίκων, βιώνουν υπερβολικές θερμοκρασίες δύο με τρεις περισσότερες μέρες τον χρόνο, σε σχέση με όσες έχουν λιγότερους Αφροαμερικανούς. Τα στατιστικά, μάλιστα, δείχνουν ότι μέχρι το 2050 αυτές οι περιοχές θα βιώνουν 20 περίπου μέρες υπερ-καύσωνα τον χρόνο. Παράλληλα, παρατηρήθηκε ότι η θερμοκρασιακή διαφορά σε ορισμένες περιπτώσεις ακουμπάει τους 13 βαθμούς.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γενικά στις αστικές περιοχές είναι λογικό να έχουμε μεγαλύτερες θερμοκρασίες. Υπάρχει περισσότερο τσιμέντο, που δεσμεύει περισσότερη ζέστη. Το πρόβλημα είναι ότι στις περιοχές, όπου κατοικούν κυρίως Αφροαμρικανοί, δεν υπάρχει κανένα αντίβαρο. Δεν υπάρχουν, δηλαδή, χώροι σκιάς και δροσιάς. Συγκεκριμένα, υπάρχουν πολύ λιγότερα δέντρα στους δρόμους και μικρότερη πρόσβαση σε πάρκα.
Οι γειτονιές των μαύρων και των μικροεισοδηματιών συμφέρουν οικονομικά
Οι βιομηχανίες δεν διαλέγουν τυχαία τις συγκεκριμένες περιοχές. Το ζήτημα είναι οικονομικό. Αυτές τους έρχονται φτηνότερα. Γιατί; Αν ανακαλυφθεί ότι μία βιομηχανία έχει παραβιάσει περιβαλλοντικούς νόμους, θα πρέπει να πληρώσει πρόστιμο. Ωστόσο, έχουμε δει ότι το πρόστιμο είναι ξεκάθαρα χαμηλότερο, όταν η παραβίαση έχει γίνει σε περιοχές που ζούνε κυρίως μαύροι και μικροεισοδηματίες. Τι σημαίνει αυτό; Η όποια βιομηχανία σε αυτές τις περιοχές μολύνει περισσότερο το περιβάλλον, γιατί θα της έρθει φτηνά. Με τη σειρά της, η μεγαλύτερη μόλυνση σημαίνει ότι πέφτουν οι τιμές τόσο των ακινήτων, όσο και της γης στην περιοχή. Αυτό οδηγεί σε ακόμα περισσότερες βιομηχανίες να την επιλέξουν και στην ακόμα μεγαλύτερη μόλυνσή της. Με άλλα λόγια, η περιοχή μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο μόλυνσης.
Δεν υπάρχει ποικιλομορφία στις κυβερνήσεις και τους περιβαλλοντικούς οργανισμούς
Αν και σταδιακά γίνονται βήματα για αλλαγή, για την ώρα τουλάχιστον βλέπουμε κυβερνήσεις και περιβαλλοντικούς οργανισμούς με μικρά έως μηδενικά ποσοστά έγχρωμων μελών. Και με ελάχιστα μέλη, που προέρχονται από κατώτερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα και φτωχές περιοχές. Το αποτέλεσμα; Υπάρχουν ελάχιστοι που μπορούν να διεκδικήσουν περιβαλλοντική ισότητα και να μιλήσουν για τον περιβαλλοντικό ρατσισμό. Είτε γιατί δεν γνωρίζουν το πρόβλημα, είτε γιατί δεν κατανοούν πλήρως την έκτασή του, είτε γιατί δεν τους ενδιαφέρει αφού δεν τους επηρεάζει. Αυτό έχει ως επόμενο οι περιβαλλοντικές πολιτικές και συζητήσεις να ασχολούνται ελάχιστα με το πρόβλημα και τη λύση του.
Επιλέγονται επίτηδες περιοχές μειονοτήτων για τα απόβλητα
Αν κοιτάξεις τις χρονολογίες δημιουργίας των χώρων υγειονομικής ταφής απορριμμάτων και των χώρων τοξικών αποβλήτων και μετά κοιτάξεις τα δημογραφικά στοιχεία, θα διαπιστώσεις ότι οι μειονότητες υπήρχαν πολύ πριν από αυτούς. Υπάρχει η παρανόηση ότι επειδή οι περιοχές αυτές είναι πιο φτηνές, μετακομίζουν σε αυτές άτομα με χαμηλότερο εισόδημα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι περιοχές αυτές ανήκαν από πολύ πιο πριν σε μειονότητες. Μάλιστα, βλέπουμε τον πληθυσμό τους να σταματά να αυξάνεται με τη δημιουργία αυτών των χώρων.
Γιατί επιλέχτηκαν; Διότι σε μεγάλο βαθμό, όταν οι χώροι δημιουργήθηκαν, ήταν περίοδοι που οι εκάστοτε μειονότητες δεν είχαν τη δύναμη, τα μέσα και το βήμα να αντιδράσουν. Με άλλα λόγια, επιλέγονταν πάντα οι περιοχές των κοινωνικά και οικονομικά αδύναμων με τη λογική “Δεν μπορούν να μάς κάνουν τίποτα”.
Ο περιβαλλοντικός ρατσισμός είναι από τις βασικότερες αιτίες θνησιμότητας σε αυτές τις περιοχές
Η κλιματική αλλαγή και ο περιβαλλοντικός ρατσισμός δεν έχουν να κάνουν απλά με την άνεση ή τη δυσφορία. Επηρεάζουν άμεσα την υγεία των θυμάτων τους. Συγκεκριμένα, η μόλυνση του αέρα έχει διαπιστωθεί ότι είναι στις βασικές αιτίες θνησιμότητας στις κοινότητες μειονοτήτων. Ξεπερνώντας σε ποσοστά και την έλλειψη πολιτικών εναντίον των διακρίσεων και την περιορισμένη χορήγηση στέγης. Όσο για το μέλλον; Οι επιστήμονες προβλέπουν ότι όσο η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξάνεται, τόσο θα βλέπουμε περισσότερους ανθρώπους να αρρωσταίνουν και να χάνουν τη ζωή τους.
Οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία
Συνήθως μιλάμε για τις επιπτώσεις στη σωματική υγεία αναφορικά με τις κοινότητες, που βρίσκονται κοντά σε βιομηχανίες, χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων και χώρους τοξικών αποβλήτων. Τις κοινότητες, δηλαδή, που αποτελούνται κυρίως από έγχρωμους και μικροεισοδηματίες. Ωστόσο, υπάρχουν έρευνες που επιβεβαιώνουν ότι υπάρχουν σοβαρές συνέπειες και στην ψυχική υγεία. Συγκεκριμένα, το 2005 είδαμε στο Journal of Health and Social Behavior ότι όσοι κατοικούν κοντά σε βιομηχανικές ζώνες φθείρονται ψυχολογικά. Ο λόγος είναι ότι τις βλέπουν ως πιθανές απειλές για την υγεία τους και την ομαλότητα της γειτονιάς τους. Δύο χρόνια αργότερα, το Social Science Research συμπλήρωσε, με το συμπέρασμά του ότι τα κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία και η υποκειμενική έκθεση του καθενός αποτελούν ξεκάθαρες ενδείξεις της ψυχικής και φυσικής του υγείας.
Οι οικονομικές συνέπειες
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι μαύροι πολίτες πλήρωναν ετησίως κατά μέσο όρο 273 περισσότερα δολάρια, σε σχέση με τους λευκούς, για ρεύμα στο διάστημα από το 2010 έως το 2017. Παράλληλα, σε πόλεις με κυρίως μαύρο πληθυσμό, οι λογαριασμοί του νερού μπορεί να ήταν μέχρι και οι διπλάσιοι, συγκριτικά με άλλων πόλεων που βρίσκονται σχεδόν δίπλα. Ο λόγος; Τα σπίτια στις περιοχές των μαύρων έχουν κατασκευαστεί με σχεδόν κανένα προστατευτικό μέτρο από τις καιρικές συνθήκες, όπως είναι η μόνωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναγκάζονται, σε περιπτώσεις υψηλής ζέστης για παράδειγμα, να καίνε πολύ περισσότερο ρεύμα και να χρειάζονται αρκετά περισσότερο νερό, για να αντέξουν.
