Παρά τα ανησυχητικά υψηλά ποσοστά έμφυλης βίας και γυναικοκτονίας στη γείτονα, ο Ερντογάν αποσύρθηκε και επίσημα την 1η Ιουλίου από τη διεθνή Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Ενώ οι δρόμοι της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας γέμισαν με γυναίκες, θηλυκότητες, μέλη της LGBTQIA+ κοινότητας και άντρες και που αντιδρούν στην απόσυρση, η υπόθεση της Μελέκ Ιπέκ συγκλονίζει ακόμη παρά το αίσιο τέλος της και λίγα χιλιόμετρα μακριά, εδώ στη χώρα μας, καθημερινά η επικαιρότητα κατακλύζεται και από μία ακόμη ιστορία βίας ενάντια σε κάποια γυναίκα, πάμε να δούμε πιο προσεκτικά τι σημαίνει αυτό για την Τουρκία, αλλά και συνολικά για την Ευρώπη και τον κόσμο.
Τι είναι η διεθνής Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών;
Το Συμβούλιο της Ευρώπης θέσπισε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, μια συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με στόχο την πρόληψη και τη δίωξη κάθε μορφής βίας κατά των γυναικών, την προώθηση της ισότητας των φύλων και τη διασφάλιση της προστασίας και της αποκατάστασης των γυναικών – θυμάτων έμφυλης βίας. Η συνθήκη άνοιξε για επικύρωση τον Μάιο του 2011. Από την Ευρωπαϊκή Ένωση, 34 χώρες υπέγραψαν αυτήν τη συνθήκη. Στις 24 Νοεμβρίου 2011, η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα που επικύρωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και, στις 8 Μαρτίου 2012, ενσωμάτωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης στο εσωτερικό της δίκαιο.
Για ποιους λόγους αποσύρεται η Τουρκία;
Παρόλο που το ΦΕΚ δεν περιελάμβανε τον λόγο αποχώρησης της Τουρκίας, ορισμένοι αξιωματούχοι του εθνικιστικού κόμματος του Ερντογάν ισχυρίστηκαν ότι η σύμβαση υποβαθμίζει την παραδοσιακή οικογενειακή δομή, προωθεί τα διαζύγια και ενθαρρύνει την αποδοχή της LGBTQIA+ από την κοινωνία. Στις 22 Μαρτίου, η κυβέρνηση Ερντογάν δημοσίευσε μια δήλωση λέγοντας: “Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία αρχικά προοριζόταν για την προαγωγή των δικαιωμάτων των γυναικών, έγινε κτήμα μίας ομάδας ανθρώπων που προσπαθούσαν να κανονικοποιήσουν την ομοφυλοφιλία – η οποία είναι ασύμβατη με τις κοινωνικές και οικογενειακές αξίες της Τουρκίας. Εξού και η απόφαση απόσυρσης”.
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι δικαιολόγησαν την κίνηση, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως οπισθοδρομική από τη Δύση, λέγοντας ότι οι τοπικοί νόμοι της Τουρκίας θα προστατεύουν τα δικαιώματα των γυναικών. Την 1η Ιουλίου σε συνάντηση του κόμματός του στην Άγκυρα, ο Ερντογάν είπε: “Η μάχη μας δεν ξεκίνησε με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και δεν θα τελειώσει με την απόσυρσή μας από τη συνθήκη. Δεδομένου ότι η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών δεν ξεκίνησε με αυτήν τη συνθήκη, έτσι δεν θα τελειώσει η δέσμευσή μας για την καταπολέμησή της επειδή αποσυρόμαστε», είπε απαντώντας στην κριτική.
Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών στην Τουρκία;
Η βία κατά των γυναικών και τα “εγκλήματα τιμής” εξακολουθούν να είναι μία πραγματικότητα της τουρκικής κοινωνίας εν έτει 2021. Η Τουρκία βρίσκεται 133η στην κατάταξη από τις 156 χώρες στην έκθεση Global Gender Gap 2021. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, το 38% των γυναικών στην Τουρκία υπόκεινται βία από έναν σύντροφο στη διάρκεια της ζωής τους. Παράλληλα, η τουρκική κυβέρνηση δεν διατηρεί επίσημα αρχεία για τις γυναικοκτονίες.
Μια έκθεση της Ένωσης Γυναικών Επιχειρηματιών της Τουρκίας (KAGIDER) αναφέρει ότι η βία κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών κινούνταν σε πολύ υψηλά ποσοστά ακόμη και πριν η Τουρκία αποχωρήσει από τη σύμβαση. Ωστόσο, οι άνθρωποι ανησυχούν ότι τώρα ακόμη και τα βασικά δικαιώματα και οι προστασίες των γυναικών της Τουρκίας θα τεθούν σε κίνδυνο. Η κίνηση αυτή έρχεται σε μια εποχή που η ενδοοικογενειακή βία ενάντια σε γυναίκες και κορίτσια έχει ενταθεί σε όλο τον κόσμο εξαιτίας των lockdowns που συνόδευσαν την πανδημία.
Πώς αντέδρασαν διάφοροι οργανισμοί και η διεθνής κοινότητα;
Τα Ηνωμένα Έθνη, σε κοινή δήλωση, ανέφεραν ότι “η αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης θα υπονόμευε τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και ενδέχεται να εμποδίσει την πρόοδο προς την περαιτέρω ενίσχυση των εθνικών νομοθετικών, πολιτικών και θεσμικών πλαισίων”.
Η Agnès Callamard, ειδικός για τα ανθρώπινα δικαιώματα και Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας, δήλωσε: “Η απόσυρση στέλνει ένα απερίσκεπτο και επικίνδυνο μήνυμα στους κακοποιητές και τους δολοφόνους: ότι μπορούν να συνεχίσουν να το κάνουν με ατιμωρησία”.
Η Canan Gullu, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Γυναικών της Τουρκίας, δήλωσε ότι η Τουρκία “σκοτώνει τον εαυτό της με αυτήν την απόφαση. Θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας”.
Μετά τη δήλωση της απόσυρσης της Τουρκίας, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden χαρακτήρισε την κίνηση ως “απογοητευτική” και “βήμα προς τα πίσω στον αγώνα για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών”. Ενώ, δήλωση Υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας αναφέρει, “Ούτε πολιτιστικές, ούτε θρησκευτικές, ούτε άλλες εθνικές παραδόσεις μπορούν να χρησιμεύσουν ως δικαιολογία για να αγνοήσουμε τη βία κατά των γυναικών”.