Αυτός το τίτλος είναι βέβαιο ότι δεν ξενίζει κανέναν Έλληνα, καθώς το είδαμε να συμβαίνει με τα ίδια μας τα μάτια, εδώ στην Αθήνα, με τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004. Η χώρα μας, παρόλη την βοήθεια που έλαβε για να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς αγώνες εκείνου του έτους, δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει την οικονομική καταστροφή και η κρίση που ξεκίνησε το 2009, είχε αρκετά να κάνει και με αυτήν την διοργάνωση και τα υπέρογκα έξοδα που έριξε τις πλάτες μας. Βλέποντας τα ολυμπιακά ακίνητα να ρημάζουν με τα χρόνια και να παραδίδονται στην φθορά και τις λεηλασίες, δεν έχουμε καν να λέμε ότι μας έμεινε και κάτι πέρα από το χρέος.
Αυτό όμως όπως φαίνεται δεν είναι μόνο δικό μας πρόβλημα. Και άλλες χώρες στενάζουν κάτω από την ευθύνη της διοργάνωσης, ενώ αυτοί που την πληρώνουν είναι οι συνήθεις ύποπτοι, οι φτωχοί και οι μειονότητες. Αυτό έχει γίνει καταφανές με την διοργάνωση του Τόκυο, όπου οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 80% των πολιτών αντιτίθενται στους επερχόμενους αγώνες του φετινού καλοκαιριού. Μέχρι το τέλος του Μάη, μόνο το 3.7 του λαού είχε εμβολιαστεί και με τις δύο δόσεις του εμβολίου ενάντια στον Covid-19, ενώ η χώρα φαίνεται ότι ζει το “τέταρτο κύμα της πανδημίας”. Ποτέ ξανά δεν έχουν υπάρξει πιο αντιδημοφιλείς αγώνες αλλά και τόσο επικίνδυνοι, όπως φαίνεται όμως, θα διεξαχθούν κανονικά.
Ακόμα και χωρίς την πανδημία όμως, το κόστος που έχουν οι Ολυμπιακοί αγώνες στις χώρες και τις πόλεις που τους φιλοξενούν, όπως στην δική μας, είναι πολύ βαρύ για να περάσει απαρατήρητο.
“Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι εξαιρετικά δημοφιλείς, αρκεί να μην συμβαίνουν στην πόλη σου” λέει στην Teen Vogue ο πολιτικός αναλυτής Jules Boykoff, ο οποίος έχει ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα. “Ενώ οι αγώνες είναι ότι καλύτερο για τους αθλητές, είναι ότι χειρότερο για την πόλη υποδοχής τους.”
Στις πόλεις αυτές, οι αγώνες έχουν εκτοπίσει μόνιμους κατοίκους προκειμένου να γίνει ανάπλαση των περιοχών τους ενώ έχουν προωθήσει την αύξηση της αστυνόμευσης, ακόμα και της στρατικοποίησης σε κάποιες περιπτώσεις της δημόσιας ζωής. 1,5 εκατομμύρια Κινέζοι διώχτηκαν από τα σπίτια τους πριν τους αγώνες του 2008 στο Πεκίνο. Στις προετοιμασίες για του Ολυμπιακούς του Ρίο του 2016 αμέτρητες γειτονιές καταστράφηκαν-με τους ανθρώπους που έχασαν τα σπίτια τους να ανέρχονται στις 60.000- για να ανοίξουν οι χώροι όπου κατασκευάζονταν οι υποδομές των Ολυμπιακών. Πριν από του αγώνες του Τόκυο, φέτος το καλοκαίρι μερικοί από τους μόνιμους κατοίκους του συγκροτήματος Kasumigaoka εκδιώχθηκαν από τις κατοικίες τους προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος για το χτίσιμο ενός σταδίου. Πολλές κοινότητες της πόλης είδαν την βίαιη ανάπλαση των γειτονιών τους σύμφωνα με την Ayako Yoshida, ένα μέλος του Hangorin No Kai, του Ιαπωνικού ακτιβιστικού κινήματος ενάντια στους Ολυμπιακούς.
“Κάτω από την ταμπέλα της δήθεν ανάπλασης των γειτονιών μας, είδαμε ιδιωτικές εταιρίες μεγαθήρια να πετούν τον κόσμο έξω από τα σπίτια τους ώστε να μεταμορφώσουν τις γειτονιές σύμφωνα με τους κανόνες του δικού τους κέρδους” είπε.
Επτά χρόνια πριν από τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2028 και η ντόπια κοινότητα του Λος Άντζελες βλέπει το ίδιο έργο να εκτυλίσσεται μπροστά της. Αυτό που πρόκειται να βγάλει τον κόσμο από σπίτια με σταθερό ενοίκιο είναι το χτίσιμο νέων ξενοδοχείων, που χτίζονται ήδη γύρω από τα ολυμπιακά ακίνητα στο κεντρικό και Νότιο L.A. που φιλοξενεί κυρίως έγχρωμες κοινότητες” λέει η διοργανώτρια του κινήματος NOlympics L.A, Gia Lappe η οποία μάλιστα επισημαίνει ότι το Ellis Act, ένα παραθυράκι στον νόμο ενάντια στις παράνομες εξώσεις, επιτρέπει στους ιδιοκτήτες να κάνουν έξωση στου ενοίκους εάν πρόκειται να “αλλάξουν την χρήση” του κτιρίου, κάνοντας το για παράδειγμα, ξενοδοχείο. Μάλιστα υποστηρίζει ότι το άδειασμα μιας περιοχής αστέγων στην Λίμνη του Echo Park, συμβαίνει εξαιτίας των προετοιμασιών για του Ολυμπιακούς Αγώνες.
Όταν ρωτήθηκαν σχετικά από την Teen Vogue οι υπεύθυνοι της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (IOC) απάντησαν ότι η πολιτική της διατήρησης του περιβάλλοντος την οποία έχουν οι αγώνες περιλαμβάνει το χτίσιμο νέων αθλητικών εγκαταστάσεων στις πόλεις υποδοχής που δεν τις έχουν ήδη. “Αν η πόλη που φιλοξενεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες έχει ήδη μόνιμες αθλητικές εγκαταστάσεις , οι διοργανωτές των αγώνων δεν θα χρειαστεί να κατασκευάσουν νέες” είπαν. “Αυτό έχει μειώσει δραστικά το κόστος των Αγώνων, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει τις αξίες της διαφορετικότητας και της οικουμενικότητας.” Όταν ρωτήθηκαν για τα έργα ανάπτυξης στο Τόκυο και το Λος Άντζελες, τους πρότειναν να ρωτήσουν τις τοπικές ολυμπιακές επιτροπές, δηλώνοντας ότι “Οι LA28 είναι αγώνες που δεν θα χρειαστούν νέες κατασκευές διότι ο κύριος σχεδιασμός τους προβλέπει ότι θα χρησιμοποιηθούν τα ήδη υπάρχοντα στάδια της πόλης, πράγμα που δεν έχει καμία σχέση με το τι συμβαίνει στο Echo Park.
Παρόλα αυτά πόλεις του κόσμου όλου αναλαμβάνουν την διεξαγωγή των Αγώνων, είτε καλοκαιρινών είτε χειμερινών και οι φτωχές τους κοινότητες είναι αυτές που πληρώνουν την νύφη. Όπως λέει η Yoshida “Την θυσία θα χρειαστεί να την κάνουν οι καθημερινοί άνθρωποι που είναι φτωχοί και σε επισφαλή θέση μέσα στην κοινωνία.”
Μια καλή και καθαρή λύση για το πρόβλημα θα ήταν η μόνιμη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων σε μια τοποθεσία. Σε ένα συναισθηματικό επίπεδο, οι αθλητές πιθανά να μην ενδιαφέρονται για το που διεξάγονται οι αγώνες, θέλουν μόνο να συμμετάσχουν σε αυτούς, ενώ θα είχε ίσως μεγαλύτερη συναισθηματική αξία το να αγωνιστούν στο ίδιο στάδιο που αγωνίστηκαν μεγάλα ονόματα του αθλήματός τους πριν από τους ίδιους. Οικονομικά είναι επίσης λογικό καθώς οι Αγώνες έχουν μετατραπεί σε ένα οικονομικό σκόπελο απώλειας πολλών χρημάτων για τις πόλεις διεξαγωγής τους. Οι Αγώνες του Τόκυο αναμενόταν αρχικά να κοστίσουν 7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2013, το 2018 υπολογιζόταν ότι το ποσό είχε ανέβει στα 30 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με την Washington Post και όλα αυτά στην προ Covid εποχή. Εάν όμως δημιουργούνταν άπαξ και δια παντός ένα μόνιμο σετ αθλητικών εγκαταστάσεων σε μια μόνιμη τοποθεσία, το κόστος διεξαγωγής των αγώνων θα ήταν σημαντικά πιο χαμηλό. Ακόμα κι αν οι Ολυμπιακοί αγώνες δεν βρουν μόνιμη στέγη αλλά διεξάγονται κυκλικά σε μερικά προκαθορισμένα σημεία, αυτό θα αποτελούσε μια πιο λογική επιλογή. Μια σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Sustainability, προτείνει μερικές εναλλακτικές για την βελτίωση του Ολυμπιακών Αγώνων: να μικρύνει το υπερβολικό μέγεθος της διεξαγωγής τους, να ορίσει η IOC ένα ανεξάρτητο σώμα παρατηρητών που θα επιβλέπει την “βιωσιμότητα” τους και αν πρόκειται να μετακινούνται κυκλικά ανάμεσα σε λίγες χώρες, να μεριμνούν ώστε “οι Αγώνες να φιλοξενούνται με την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον.” Φανταστείτε δηλαδή, αν η χώρα μας ήταν μια από τις μόνιμες χώρες υποδοχής των Αγώνων, τα Ολυμπιακά Ακίνητα δεν θα είχαν καταστραφεί αλλά θα χρησιμοποιούνταν ξανά και ξανά. Τα δε Ολυμπιακά χωριά θα μπορούσαν να φιλοξενούν συστηματικά τους αθλητές των Αγώνων και τις αδρανείς χρονιές θα μπορούσαν να νοικιάζονται ως προσωρινές κατοικίες.
Απ’ ότι φαίνεται όμως η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή δεν δείχνει καμιά επιθυμία μεταρρύθμισης προς αυτήν την κατεύθυνση. Σύμφωνα με ένα άρθρο του 2015 στο European Journal of International Relations, τα μέλη της δεν έχουν και μεγάλη επιρροή στο πως γίνονται τα πράγματα. Κάποιοι από αυτούς έχει αναφερθεί ότι έβγαλαν προσωπικό κέρδος από την θέση τους, ενώ έχουν σύμφωνα με το Slate συχνά προβάλουν παράλογες απαιτήσεις από τις πόλεις υποδοχής, όπως να έχουν ειδική λωρίδα στους δρόμους για να κινούνται τα αυτοκίνητά τους και βασιλική αντιμετώπιση, πράγμα που έκανε την πρωτεύουσα της Νορβηγίας το Όσλο να αποσύρει την υποψηφιότητά της για τους Ολυμπιακούς του 2022. Η Επιτροπή αποτελείται από μέλη βασιλικών οικογενειών, στελέχη πολυεθνικών εταιριών και πολλούς πλούσιους που είναι μάλλον συνηθισμένοι σε αυτού του τύπου τα προνόμια.
Όπως λέει ο Chris Dempsey, που ήταν συνδιοργανωτής του κινήματος No Boston Olympics, “αυτοί οι άνθρωποι έχουν το προνόμιο να διοικούν ένα αθλητικό γεγονός που τραβάει τα βλέμματα δισεκατομμυρίων ανθρώπων κάθε δυο χρόνια. Παρόλα αυτά έχουν ελάχιστη ευθύνη για την διοργάνωση”. Αν και αυτός θα ήταν ο τρόπος να γίνουν οι Ολυμπιακοί αγώνες βιώσιμοι, δεν πιστεύει ότι θα μπορούσαν να βρουν μόνιμο σημείο διεξαγωγής ποτέ, διότι θα χάνονταν πάρα πολλά χρήματα από τα δικαιώματα διαφήμισης.
Όπως λέει ο Beykoff ,”η Διεθνής Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων είναι ένας από τους πιο συντηρητικούς οργανισμούς του κόσμου, με τις λιγότερες πιθανότητες να τους ζητηθούν ποτέ ευθύνες για τις αποφάσεις τους. Μέχρι αυτό να αλλάξει, κάθε άλλη αλλαγή είναι μάλλον απίθανη. Αυτό σημαίνει ότι μας μένουν μόνο οι αθλητές για να ασκήσουν κάποια πίεση, να μιλήσουν ανοιχτά και να αντιπαρατεθούν με το σύστημα διοργάνωσης των Αγώνων. Ο μόνος τρόπος είναι να αρχίσουν οι πολυεθνικές να κάνουν πίσω γιατί χάνουν λεφτά.”