Όσο κι αν στην εποχή μας μέρος των κοινωνιών του κόσμου έχει προχωρήσει, οι προκαταλήψεις, οι διακρίσεις και τα στερεότυπα συνεχίζουν να υπάρχουν σε ανησυχητικά επίπεδα. Στην Ελλάδα ακόμα περισσότερο σε σχέση με άλλες δυτικές χώρες. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, πως αν καθίσουμε να το σκεφτούμε, τα ανοιχτά LGBTQIA+ δημόσια πρόσωπα της χώρας μπορούν πιθανώς να μετρηθούν μόλις στα δάχτυλα των χεριών μας. Αν εστιάσουμε σε ακόμα πιο συγκεκριμένους τομείς, τότε θα δούμε ότι συχνά μάς αρκεί και το ένα μας χέρι. Ακόμα κι αν μάς λείπει κανά δάχτυλο. Ένας τέτοιος χώρος είναι αυτός του αθλητισμού.
Τα βήματα προς μία αλλαγή για το καλύτερο είναι αρκετά και συχνά περίπλοκα. Πολλά έχουν να κάνουν με τη νομοθεσία, αλλά και με την εκπαίδευση και την παιδεία που παίρνουμε από μικρά παιδιά. Κάτι άλλο, που μπορεί να φανεί εξαιρετικά σημαντικό, είναι η απόφαση δημόσιων προσώπων να μιλήσουν ανοιχτά για την LGBTQIA+ ταυτότητά τους, ακόμα κι αν κάποιοι τους λένε ότι έτσι ρισκάρουν να χάσουν την καριέρα τους. Αυτά τα πρόσωπα είναι που ανοίγουν τον δρόμο, ώστε κι άλλοι να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, μέλη της LGBTQIA+ κοινότητας να νιώσουν ότι δεν είναι αόρατοι ούτε μόνοι και σταδιακά η κοινωνία να κανονικοποιήσει, σεξουαλικότητες και ταυτότητες φύλου που ποτέ δεν θα έπρεπε να έχει ορίσει ως μη κανονικές.
Στον αθλητισμό, ο Ιωάννης Μελισσανίδης είναι ξεκάθαρα το πρόσωπο που άρχισε να φέρνει την αλλαγή στην Ελλάδα. Πώς; Όντας ο πρώτος ανοιχτά gay Έλληνας ολυμπιονίκης. O ολυμπιονίκης, παγκοσμιονίκης και πρωταθλητής Ευρώπης στην ενόργανη γυμναστική μίλησε στο Antivirus για τη σεξουαλικότητά του, αλλά και όλη τη ζωή ενός gay άντρα γενικά, στην Ελλάδα, στον αθλητισμό και στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Εμείς συγκεντρώσαμε τις δηλώσεις του, που πιστεύουμε ότι πρέπει να έχεις διαβάσει.
Το “αναγκαίο κακό” του coming out
“Η πρώτη φορά που το συζήτησα ανοιχτά ήταν στα 14 με τον κολλητό μου, ο οποίος είναι κι αυτός gay. Κάπως έγινε ταυτόχρονα. Να σου πω πάντως, πως θεωρώ το coming out ένα αναγκαίο κακό.
Καταλαβαίνω ότι είναι απαραίτητο στην εποχή μας, αλλά αν σκεφτείς πως κανένας straight δεν χρειάστηκε ποτέ να κάνει κάποιο statement για τη σεξουαλικότητά του, αντιλαμβάνεσαι ότι εισαγάγει μια διάκριση. Νιώθω, δηλαδή, πως το format της κοινωνίας αναγκάζει εμάς τους ΛΟΑΤ+ να κάνουμε ένα statement για την ταυτότητά μας, κάτι που αν το σκεφτείς είναι αρκετά στιγματιστικό και ‘αντισυνταγματικό’. Όπως σου είπα, όμως, καταλαβαίνω ότι είναι αναγκαίο, γιατί όταν βλέπεις να το κάνει ένα γνωστό πρόσωπο, όπως ένας αθλητής, ένας καλλιτέχνης, ένας επιστήμονας ή ένας σύμβουλος από το γραφείο του Πρωθυπουργού, μπορεί να επηρεάσει και να προσφέρει περισσότερη ορατότητα στα νέα παιδιά και όχι μόνο”.
Το coming out στην οικογένειά του
“Δεν υπήρξε ποτέ κάποια συγκεκριμένη συζήτηση. Νομίζω πως ήρθε κάπως φυσικά. Η ζωή μου από πολύ νωρίς ήταν ξεκάθαρη. Είχα και τον πρωταθλητισμό, οπότε αυτή η μεγάλη εφηβική σεξουαλική αφύπνιση άργησε να ξεκινήσει. Μετά όμως δεν μπήκα ποτέ στη διαδικασία να κρύψω τίποτα από τους δικούς μου. Δε χρειάστηκε. Θυμάμαι μόνο μια στιγμή, πριν εγώ σταθώ γερά στα πόδια μου, τον μπαμπά μου να λέει: ‘Άντε και με ένα καλό κορίτσι’.
Του απάντησα, κοιτάζοντάς τον βαθιά στα μάτια με πολλή αγάπη και αποφασιστικότητα ότι ‘εγώ θα χαράξω τη δική μου πορεία και θα κάνω αυτό που θέλω και το ξέρεις’. Μπορεί εκείνη στη στιγμή και να πληγώθηκε, μπορεί να ήταν εκείνη και η στιγμή που το κατάλαβε κιόλας. Μετά ο υπέροχος πατέρας μου, μου απάντησε: ‘εγώ από εσένα θέλω να είσαι πάντα ευτυχισμένος’. Ξέρεις, οι καλοί γονείς, αν θέλουν τα παιδιά τους να είναι ευτυχισμένα, πρέπει να τα δεχτούν όπως είναι, χωρίς προϋποθέσεις. Αν δεν το κάνουν, τότε δεν είναι καλοί γονείς. Επίσης, όλο αυτό που έχω ζήσει, οι επιτυχίες που είχα από πολύ μικρός, η οικονομική ανεξαρτησία από τα 14 μου με βοήθησαν να αισθάνομαι ασφαλής και σίγουρος”.
Η ζωή ως gay αγόρι και αθλητής ενόργανης στη Θεσσαλονίκη
“Η ζωή του πρωταθλητισμού είναι πολύ δύσκολη από μόνη της. Στο παρελθόν είχα αντιμετωπίσει και κάποια ομοφοβικά περιστατικά. Θυμάμαι, μια φορά, τρία άτομα να με πλησιάζουν κάνοντας μου ομοφοβικά σχόλια. Γενικά δε δίνω σημασία, γιατί πιστεύω πως σ’ ενοχλεί αυτό που τελικά αφήνεις να σε ενοχλήσει. Όταν όμως αυτό ξεπερνά τα όρια, όταν δηλαδή ο άλλος αρχίζει να σε σπρώχνει και να χειροδικεί, τότε πρέπει να αντιδράσεις. Επειδή έχω έναν πολύ δυνατό χαρακτήρα, έτσι πιστεύω, ειδικά όταν απειλούμαι και επειδή λόγω αθλητισμού έχω ένα δυνατό σώμα δε φοβάμαι, όταν χρειαστεί να διαπληκτιστώ και να αμυνθώ με επίθεση. Φυσικά, η λύση είναι να μιλάς γι΄αυτά τα περιστατικά και να ζητάς υποστήριξη, αλλά θυμάμαι τότε ήταν και μία εποχή που οι δάσκαλοι για παράδειγμα δεν έδιναν και μεγάλη σημασία”.
Τα ομοφοβικά περιστατικά στον χώρο του αθλητισμού
“Εγώ από πιτσιρίκι έκανα μπαλέτο. Αυτό οι μεγάλες σχολές, όπως της Κίνας και της Ρωσίας, το θαύμαζαν και το εκτιμούσαν. Υπήρχαν όμως και κάποιες άλλες χώρες, που έκαναν -ξέρεις- αστειάκια και φοβικά σχόλια. Φυσικά και δεν μπήκα στη διαδικασία να αλλάξω το τεχνικό και καλλιτεχνικό μέρος της προπόνησής μου. Και για να είμαι ειλικρινής αυτό ήταν τελικά που ξεχώρισε και εκτιμήθηκε, όπως για παράδειγμα από το ολοσέλιδο των Νew York Times και της Corriere della Sera, αλλά και από τον πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Γυμναστικής, Βruno Grandi, που επίσημα είπε ‘ο Ιωάννης ξανάφερε την τέχνη στο άθλημά του’.
Πίστευα τόσο πολύ στον εαυτό μου και στο όνειρό μου, που δεν υπήρχε περίπτωση, κανείς και για κανέναν λόγο να με σταματήσει. Όταν εγώ έφερα τις διακρίσεις που έμειναν στην αθλητική ιστορία, ήξερα τι ήμουν. Γνώριζα βέβαια ότι το κομμάτι της σεξουαλικότητας μου θα σχολιαζόταν από κάποιους, αλλά ειλικρινά δε με ένοιαζε. Ακόμα και όταν στο κομμάτι της πρόκρισης στους Ολυμπιακούς της Ατλάντα. Είχαν δηλώσει άλλο όνομα, ενώ είχα πάρει την ονομαστική πρόκριση, επειδή υπήρχε πρόβλημα με την ομοσπονδία προς το πρόσωπό μου και τον προπονητή μου. Είχα πει τότε ότι ‘θα τους φάω το λαρύγγι’ αν διανοηθούν να μου στερήσουν το όνειρο, για το οποίο τόσο σκληρά δούλεψα και ότι ‘θα πρέπει να περάσουν πάνω από το πτώμα μου’”.
Για τα ομοφοβικά δημοσιεύματα κατά του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ
“Όλο αυτό είχε ξεκινήσει ενορχηστρωμένα από μια μερίδα δημοσιογράφων. Εγώ στους αγώνες ήμουν αρκετά συνειδητοποιημένος. Θυμάμαι ένα περιστατικό, που ένας δημοσιογράφος με είχε τραβήξει απαιτώντας να του δώσω συνέντευξη. Και εγώ τότε του απάντησα ότι ‘εγώ ήρθα για να αγωνιστώ και όχι για να δίνω συνεντεύξεις’. Επίσης, να σου πω, πως δεν ήμουν ποτέ διπλωμάτης με κάποιον δημοσιογράφο, ώστε να μη γράψει κάτι. Δεν με ένοιαζε καθόλου να είμαι αρεστός σε κάποιους ανθρώπους.
Αυτό, βέβαια, είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα παρεάκι, που άρχισε να γράφει ειρωνικά πράγματα για εμένα, έτσι με ομοφοβικές αναγνώσεις, με αποκορύφωμα τον εναγκαλισμό μου με τον προπονητή μου, τον οποίο χρησιμοποιήσαν με αισχρότητα, γράφοντας τίτλους τύπου: ‘Ο Ιωάννης φιλούσε υπέροχα’, ‘Μπράβο κοριτσάρα μου’ κλπ. Να αναφέρω ότι η πραγματική φράση του προπονητή μου ξεκάθαρα ήταν ‘μπράβο παλικαρά μου’. Φυσικά, όλο αυτό είχε να κάνει και με το γεγονός ότι είμαι gay. Για εμένα αυτή ήταν και η πρώτη ενορχηστρωμένη και αισχρή ομοφοβική επίθεση που δέχτηκα ως αθλητής, την ώρα που αγωνιζόμουν για την Ελλάδα με ένα κάταγμα κοπώσεως και με πέντε κήλες μεσοσπονδύλιου δίσκου στη μέση. Το μέγεθος όλου αυτού ήταν πολύ μεγάλο, γιατί γινόταν δημόσια και σε όλο το πανελλήνιο. Και εγώ τότε ήμουν μόλις 23 ετών. Επειδή είχα αυτούς τους γονείς και αυτόν τον χαρακτήρα στάθηκα όρθιος και αντιμετώπισα την ανανδρία τους με παλικαριά.
(Η απάντησή μου ήταν) η 2η Ολυμπιακή διάκριση σε ένα διαφορετικό άθλημα, με το άλμα που έμεινε επίσημα στην ιστορία ως ‘άλμα Μελισσανίδη’, με την οποία έγινα ο μοναδικός Έλληνας χρυσός ολυμπιονίκης που έχει δύο ολυμπιακές διακρίσεις σε δύο διαφορετικά αγωνίσματα. Η διάκρισή μου αυτή είναι η απάντηση στην ομοφοβία τους. Έχει τη σημασία του όλο αυτό. Δεν μάσησα, τους μάσησα”.
Η συμβουλή του σε LGBTQIA+ νέους που θέλουν να ασχοληθούν με τον αθλητισμό
“Να μην καταπιέσει ποτέ τη ζωή του και τα θέλω του. Να δεχθεί τη φύση του και να κάνει focus σ΄αυτό που αγαπά, χωρίς εκπτώσεις. Η μαγκιά, η λεβεντιά και η πραγματική νίκη είναι να δείχνεις αυτό που είσαι κι όχι να προσποιείσαι ότι είσαι αυτό που θέλει η κοινωνία. Αν έχει πρόβλημα η κοινωνία, που εγώ ως συνειδητοποιημένος άνδρας θέλω να ερωτευτώ έναν άλλο άνδρα, ας ψάξει αυτή να λύσει το πρόβλημα της”.